Γρηγορης Μανινάκης:: «Τραγουδώ σαν ψάλτης / Ψάλλω σαν τραγουδιστής»

Γρηγορης Μανινάκης:: «Τραγουδώ σαν ψάλτης / Ψάλλω σαν τραγουδιστής»

Από παιδί, όταν άκουγα τραγούδια ή βυζαντινούς ύμνους, αυτό που πάντοτε κέντριζε το ενδιαφέρον μου ήταν οι ιδαιτερότητες στη μελωδία και ακόμη περισσότερο οι ερμηνευτικοί αυτοσχεδιασμοί του ψάλτη ή του τραγουδιστή. Αργότερα όμως, όταν έμαθα τα βασικά για τις κλίμακες των βυζαντινών ήχων και τη σχέση τους με τα «μακάμια» της Ανατολής και τους «δρόμους» του ρεμπέτικου, κατάλαβα ότι τις περισσότερες φορές αυτά που εγώ θεωρούσα αυτοσχεδιασμούς ήταν συνειδητές μελωδικές επιλογές του υμνωδού / συνθέτη.

Στη βυζαντινή μουσική συναντάμε συχνά τις λεγόμενες «φθορές» – επιλογές του υμνωδού που «φθείρουν» την αμιγή χροιά της μουσικής κλίμακας ενός συγκεκριμένου ήχου σε μια φράση ή λέξη του ύμνου- ώστε να αποδοθεί το νόημα και το συναίσθημα που εκφράζει ο στίχος. Για παράδειγμα, σε ύμνους του πλαγίου τετάρτου ήχου – κλίμακα ματζόρε – συναντάμε αρκετές φορές σημειολογία «φθοράς» σε ήχο πλάγιο του δευτέρου – κλίμακα χιτζάζ- για μια λέξη ή φράση που εκφράζει λύπη, πάθος ή οδύνη. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί ύμνοι στις ακολουθίες των Παθών της Μ. Εβδομάδας ψάλλονται σε ήχο Πλάγιο του Δευτέρου. Μουσικά ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι εφ’όσον υπάρχουν οκτώ βυζαντινοί ήχοι, έχουμε ισάριθμους τρόπους να ψάλλουμε τους γνωστούς και κοινούς σε πολλές ακολουθίες ύμνους, όπως το «Δόξα Πατρί..», το «Πάσα Πνοή…» το «Άγιος ο Θεός..», το «Κύριε εκέκραξα..», «Την Τιμιωτέραν» κ.ά. Κάτι ανάλογο στο τραγουδι θα ήταν να τραγουδούσαμε τη μελωδία και τους στίχους ενός συγκεκριμένου τραγουδιού σε οκτώ διαφορετικές μουσικές κλίμακες, μινόρε, ματζόρε, χιτζάζ κλπ. Όλα αυτά ήταν και είναι για μένα αιτίες θαυμασμού και σεβασμού για το μεγαλείο της βυζαντινής μουσικής και τους μεγάλους «δασκάλους» και φημισμένους ερμηνευτές/ιεροψάλτες : Αθανάσιο Καραμάνη, Σπύρο Περιστέρη, Κωνσταντίνο Πρίγγο, Θρασύβουλο Στανίτσα, Χαρίλαο Ταλιαδώρο κ.α. Σήμερα, όσον αφορά την συνολική μου ενασχόληση με τη μουσική και το τραγούδι, έχω ειλικρινά μετανοιώσει για δύο πολύ σημαντικές επιλογές/παραλείψεις μου: Δεν είχα αρκετή θέληση και πειθαρχία ώστε να μάθω ένα οποιοδήποτε μουσικό όργανο- έχω την πεποίθηση ότι ο τραγουδιστής που δεν παίζει κάποιο όργανο είναι «λειψός»- ούτε την υπομονή και επιμονή να μελετήσω και να σπουδάσω την βυζαντινή μουσική στην πληρότητα της. Δεν είναι περίεργο ότι πολλές φορές άκουγα τους μεν τραγουδιστές να λένε ότι τραγουδώ σαν ψάλτης τους δε ψάλτες ότι ψάλλω σαν τραγουδιστής. Παρ’ότι καταλάβαινα ότι αυτό που πραγματικά ήθελαν να πούν ήταν ότι δεν είμαι «αμιγώς» ούτε το ένα ούτε το άλλο, εγώ το θεωρούσα κομπλιμέντο και το διασκέδαζα. Πόσω μάλλον αφού εκείνο που όντως επιθυμούσα, ήταν να χρωματίζω και να ερμηνεύω τραγούδια και ύμνους με προσωπικό ύφος, που να έχει στοιχεία και από ψαλμωδία και από τραγούδι.

Πριν λίγες μέρες, στις 20 Απριλίου 2024, εκπλήρωσα και μια για πολλά χρόνια διακαή μου επιθυμία. Σε συνεργασία με τον Δημήτρη Κεχαγιά – μοναδικά καλλίφωνο και ολοκληρωμένο βυζαντινό ψάλτη της Νέας Υόρκης που παίζει ούτι και άλλα μουσικά όργανα- ωργανώσαμε μια μουσική παράσταση / συναυλία στο Αρχιεπισκοπικό Πολιτιστικό Κέντρο στην Αστόρια, με τιτλο «Τραγουδώ σαν ψάλτης / Ψάλλω σαν τραγουδιστής», όπου σχολιάσαμε και παρουσιάσαμε βυζαντινούς ύμνους σε συνδυασμό με παραδοσιακά και έντεχνα ελληνικά τραγούδια.

Η αποδοχή της συναυλίας – όπως εκφράστηκε από την προσέλευση του κοινού που κατέκλυσε το θέατρο- ήταν καθολική και ενθουσιώδης και δικαίωσε την επιλογή μας. Δεν θυμάμαι άλλη μουσική παράσταση από την οποία «εισπράξαμε» περισσότερα θετικά σχόλια και ευχαριστίες.