Κι ο κολιός τον Αύγουστο…γιατι;

Κι ο κολιός τον Αύγουστο

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Η παροιμία λέει, «Κάθε πράγμα στον καιρό του, κι ο κολιός τον Αύγουστο», που σημαίνει ότι κάθε πράγμα πρέπει να γίνεται τον κατάλληλο χρόνο.

Συνώνυμα:

• Κάθε πουλί με τον καιρό του λαλεί
• Κάθε πράγμα στον καιρό του και τ’ αβγό το Μέγα Πάσχα.

Ακόμα πιο παλιά είναι η παροιμία του Σολομώντα “καιρός παντί πράγματι”.

Δηλαδή, ότι σε όλα υπάρχει ο κατάλληλος καιρός για να πραγματοποιηθεί. Σε κάθε έργο κάτω από τον ουρανό, πρέπει να δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία.

Υπάρχει ορισμένος καιρός για τον τοκετό, κι ορισμένος για τον θάνατο, ορισμένος για τη φυτεία κι ορισμένος για το ξερίζωμα. Ορισμένος για χαρά κι ορισμένος για λύπη, ορισμένος για αγκαλιές κι ορισμένος για χωρισμό. Καιρός για ομιλία και καιρός για σιωπή, καιρός για πόλεμο και καιρός για ειρήνη κλπ.

Για τον κολιό, πάντως, υπάρχει θέμα.

Η γνωστή παροιμία θα έπρεπε μάλλον να επαναδιατυπωθεί σε «Κάθε πράγµα στον καιρό του και ο κολιός ποτέ τον Αύγουστο», καθώς όπως επισημαίνουν περιβαλλοντικές οργανώσεις, τον Αύγουστο είναι η περίοδος αναπαραγωγής του συγκεκριμένου είδους κι ως εκ τούτου πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή του για να προστατευθεί ο πληθυσμός του.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, η αλίευση και κατανάλωση ψαριών σε λάθος εποχή και κάτω από τα επιτρεπόμενα μεγέθη είναι από τους βασικούς λόγους μείωσης των ψαριών στις ελληνικές θάλασσες.

Επειδή ο κολιός αναπαράγεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αυτή την περίοδο είναι ‘παχύς’, δηλαδή πολύ λιπαρός, γεμάτος αυγά και νόστιμος. Όμως, για την προστασία του πληθυσμού του ψαριού πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή του το καλοκαίρι.

Ο κολιός ζει σε κοπάδια κοντά στις ακτές, ενώ τα τελευταία χρόνια, λόγω της υπεραλίευσης, ο πληθυσμός του έχει μειωθεί.

Σύμφωνα με την υδροβιολόγο Αναστασία Μήλιου από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας και Περιβαλλοντικής Έρευνας Αιγαίου «Αρχιπέλαγος», η εντατική αλιεία του κολιού άρχισε στην Ελλάδα το 1964 και έφτασε στο μέγιστο βαθμό το 1994, με την αλίευση περίπου 15.000 τόνων.

«Έκτοτε, σημειώνεται μεγάλη μείωση, αφού πρόκειται για είδος που είναι υπεραλιευμένο, κυρίως στις Κυκλάδες και το Βόρειο Αιγαίο» σημειώνει η κυρία Μήλιου.

Το WWF Ελλάς, στο πλαίσιο εκστρατείας ευαισθητοποίησης για την υπεύθυνη κατανάλωση ψαριών, δημιούργησε ένα εύχρηστο εργαλείο, με συμβουλές και προτάσεις για τους καταναλωτές. Πρόκειται για το «Fishtips», όπου παρουσιάζονται κάποια από τα πιο εμπορικά ελληνικά ψάρια, τα ελάχιστα επιτρεπόμενα μεγέθη προς κατανάλωση, όπως αυτά ορίζονται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, και η εποχή αναπαραγωγής τους

To «Fishtips» είναι διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.wwf.gr/fishtips.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 82% των ιχθυοαποθεμάτων στη Μεσόγειο είναι υπεραλιευμένο.

Στην Ελλάδα, πολλά είδη ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών έχουν υπεραλιευθεί, με αποτέλεσμα, σε μερικές περιπτώσεις, να έχουν μειωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορούν πλέον να αναπαραχθούν και να διατηρήσουν τους πληθυσμούς τους σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Ένα από τα βασικά προβλήματα, όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση του WWF, είναι η αλίευση ψαριών κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους, όταν αυτά είναι «αυγωμένα» και δεν έχουν προλάβει να γεννήσουν, αλλά και νεαρών ψαριών που δεν έχουν προλάβει ακόμα να αναπαραχθούν.

Επίσης, κάποια είδη, όπως η γόπα και ο σαργός, αλλάζουν φύλο στην πορεία της ζωής τους, οπότε είναι εξαιρετικά σημαντικό να ωριμάσουν για να αναπαράγονται οι πληθυσμοί τους.

Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1967/2006 για τη Μεσόγειο, αλλά και η εθνική νομοθεσία ορίζουν το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος για τα αλιεύματα που καταναλώνουμε. «Παρ’ όλο που η προστασία των ιχθυαποθεμάτων αποτελεί ευθύνη της Πολιτείας, η εφαρμογή της νομοθεσίας είναι ελλιπής, ενώ δεν έχουν ληφθεί τα απαραίτητα διαχειριστικά μέτρα για την προστασία τους» δηλώνει ο κ.Παξιμάδης.

Προτείνει δε, να μην υπάρχει αλιευτική δραστηριότητα σε περιοχές κατά τις εποχές που συγκεντρώνονται νεαρά ψάρια ή που αναπαράγονται ενήλικα.

Ειδικά για τον κολιό, αν και το νόμιμο επιτρεπτό μέγεθος αλίευσής του στην Ελλάδα είναι τα 18 εκατοστά, το προτεινόμενο από τους επιστήμονες είναι τα 30 εκατοστά, προκειμένου να διαφυλαχθεί η αναπαραγωγή του.

O κολιός είναι ψάρι που το καλοκαίρι αφθονεί στην χώρα μας και αξίζει να το απολαμβάνουμε όσο διάστημα βρίσκεται στην αγορά. Είναι μεταναστευτικό ψάρι. Τον Αύγουστο κολυμπάει σε μικρότερα βάθη για να βρει ευκολότερα τροφή. Την εποχή αυτή δεν κάνει να τον ενοχλούμε, διότι είναι ψάρι που ζει σε κοπάδι, κολυμπάει σε πελαγίσια νερά κατά προτίμηση κοντά σε ακτές και αναπαράγεται Ιούλιο – Αύγουστο. Τότε λοιπόν είναι πιο παχύς, πιο λιπαρός και με την κοιλίτσα του γεμάτη αυγά γι’ αυτό και η κατανάλωσή του όπως και κάθε ψαριού τον καιρό που κυοφορεί, απαγορεύεται αυστηρά. ΄Αλλο τώρα αν κάποιοι λατρεύουν τον απαγορευμένο καρπό, στην προκειμένη περίπτωση τα αυγωμένο ψάρι.

Έχει γαλαζοπράσινη ράχη με μαύρες ρίγες και άσπρη κοιλιά. Επίσης, έχει πολύ σκούρα γαλάζια μάτια.
Είναι ιδιαίτερα λιπαρό ψάρι. Τα λιπαρά ψάρια θεωρούνται καλύτερα σε αντίθεση με τα κρέατα όπου προτιμάμε τα μη λιπαρά και αυτό γιατί τα ωμέγα 3 λιπαρά οξέα που περιέχουν τα ψάρια είναι πολύ ωφέλιμα.

Ο κολιός συγγενεύει με το σκουμπρί, πολλοί δεν τους ξεχωρίζουν.

Διαφορές με το σκουμπρί που διακρίνονται αμέσως:

Οι γραμμές στη ράχη του σκουμπριού είναι πολύ έντονες, σκούρες και κυματιστές, όχι πιτσιλωτές. Η λουρίδα του κρανίου είναι σκούρα, καθόλου διάφανη. Έχουν ίδιες συνήθειες, είναι ψάρια πελαγίσια, κυνηγούν κοπαδιαστά μικρόψαρα καθώς και τα κοπάδια της σαρδέλας που είναι η καλύτερή τους τροφή.

Είναι άφθονοι στην Ανατολική Μεσόγειο, τους ψαρεύουν τα γρι-γριά, οι ανεμότρατες, πιάνονται και με συρτή και με τσαπαρί, κάπως ανοιχτά απ’ την ακτή. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο είναι αυγωμένοι και ολόπαχοι, τους λένε τότε και λιπαρίτες, τους παστώνουνε, οι άπαχοι ανοιξιάτικοι ξεραίνονται όπως και τα σκουμπριά, είναι οι γνωστοί τσίροι.  Ο κολιός ανοιγμένος στα δύο, αλατισμένος και μερικώς αποξηραμένος στον ήλιο, είναι γνωστός ως λιόκαυτο ή γούνα

Γίνεται πολύ ωραίο στη σχάρα, διότι στραγγίζει το λίπος του.

Θα πρέπει να μαγειρεύεται κυρίως ψητό στον φούρνο ή στη σχάρα και όχι στο τηγάνι, καθώς έτσι προστίθενται πολλές θερμίδες και αυξάνεται η περιεκτικότητά του σε κορεσμένα λιπαρά οξέα.
Θα πρέπει να μην ψήνονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες για να μη χάνουν τη θρεπτική τους αξία, αλλά ούτε και σε πολύ χαμηλές, προκειμένου να σκοτώνονται όλοι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που πιθανότατα αυτά περιέχουν.
Η ποιότητα των μαγειρεμένων ψαριών εξαρτάται από το είδος τους και τον χρόνο μαγειρέματός τους. Η καλύτερη θερμοκρασία για να μαγειρευτούν είναι 80-85°C.