Κολοκύθες – ένα φθινοπωρινό  δώρο της Γης !

Κολοκύθες – ένα φθινοπωρινό  δώρο της Γης !

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Τις βλέπουμε πιο συχνά στις λαϊκές αγοράς και τα μανάβικα. Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα δεν είναι πολύ συνηθισμένη στην παραδοσιακή κουζίνα αν και καλλιεργείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε τα ιδιαίτερα θρεπτικά συστατικά της τα οποία την κάνουν πολύ ελκυστική.

Έχουμε και μερικές παροιμίες που αναφέρονται στην κολοκύθα:

Ο ποντικός σε τρύπα δε χωρά και κολοκύθα σέρνει (=για όποιον αναλαμβάνει έργα μεγαλύτερα των δυνατοτήτων του).

Την κολοκυθιά θα παίξουμε τώρα; (=όταν η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από ανούσιο παζάρεμα ή δεν καταλήγει πουθενά).

Υπάρχουν και σχετικές εκφράσεις:

Κολοκύθια τούμπανα!
Κολοκύθια με τη ρίγανη!
Κολοκύθια νερόβραστα!
Κολοκύθια στο πάτερο! (πάτερο=το δοκάρι της στέγης, όπου αποθήκευαν τις κολοκύθες για το χειμώνα).

Τι σημαίνει «κολοκύθια στο πάτερο»;

Ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης, διευθυντής παλιά του περιοδικού «Εστία». παρακάλεσε τον συνεργάτη του περιοδικού και ιστορικό Αντώνιο Μηλιαράκη να μαζέψει πληροφορίες κι αυτός βρήκε ότι η φράση ισοδυναμεί με το «λες ψέματα». Πάτερο ονομάζονταν τα μακριά ξύλα στα οποία καρφώνονται οι σανίδες των σπιτιών.

Η κολοκύθα είναι συνυφασμένη με τα πρωτοβρόχια, θαρρεί κανείς πως φτιάχτηκε για να χαρίζει χρώμα στις μουντές ημέρες του φθινοπώρου.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο σε γλυκές όσο και σε αλμυρές συνταγές – προτέρημα που λίγα λαχανικά διαθέτουν. Έχει μία πεντανόστιμη, γεμάτη γλύκα, σάρκα, ενώ η υψηλή περιεκτικότητά της σε καροτενοειδή (στα οποία οφείλει και το φωτεινό πορτοκαλί χρώμα της), οι βιταμίνες, η πρωτεΐνη και τα λιπαρά οξέα που περιέχει, της χαρίζουν μία υψηλή θέση ανάμεσα στα τρόφιμα που θεωρούνται πολύτιμα για τον οργανισμό μας.

Τόσο το σχήμα, όσο και το χρώμα της μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ποικιλία της. Πιο συνηθισμένη είναι η κλασική κολοκύθα με το έντονο πορτοκαλί χρώμα και την γλυκιά γεύση.

Η μεγαλύτερη ποικιλία κολοκύθας, καλλιεργείται παγκοσμίως από το 1800 από επαγγελματίες καλλιεργητές που λαμβάνουν μέρος σε διαγωνισμούς. Η ποικιλία είναι επίσης γνωστή και ως Atlantic Giant. Είναι υπέροχες τεράστιες πορτοκαλί κολοκύθες που μπορούν να ζυγίζουν από 225 κιλά μέχρι και 800 κιλά!

Η μεγαλύτερη κολοκύθα αυτού του είδους ζυγίστηκε το 1981 στα 226,80 κιλά. Το 1994 η μεγαλύτερη κολοκύθα έφτασε τα 453 κιλά ενώ το ρεκόρ αυτή τη στιγμή κατέχει η Κρίστη Χαρπ όπου με μίξεις της συγκεκριμένης ποικιλίας με άλλες κατάφερε να καλλιεργήσει μια κολοκύθα μεγέθους 782 κιλών το 2009!

Η ποικιλία αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Nέα Σκωτία του Καναδά το 1978 από τον Howard Dill. από τον οποίο πήρε και την ονομασία της.

Είναι εύκολη στη βλάστηση αλλά προσοχή πρέπει να δίνεται στην τοποθέτηση του φυτού καθώς οι κολοκύθες γίνονται τεράστιες και δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα.

Τα κύρια είδη της κολοκύθας είναι η κολοκύθα η κοινή (curcubita pepo) η οποία παράγει τα γνωστά πράσινα μικρά κολοκυθάκια που τα τρώμε στις σαλάτες ή ως γεμιστά. Τα κολοκυθάκια αυτά παράγουν επίσης τους ανθούς (κολοκυθοκορφάδες) οι οποίοι τρώγονται συνήθως γεμιστοί με ρύζι.

Δεύτερη κατηγορία κολοκύθας είναι η νεροκολοκύθα (curcubita maxima). Είναι συνήθως πορτοκαλί χρώματος, σφαιρική και φτάνει πολλές φορές τα 50 κιλά σε βάρος αν και έχουν αναπτυχθεί ποικιλίες που ξεπερνούν κατά πολύ αυτό το βάρος και χρησιμοποιούνται για διαγωνισμούς (dill’s atlantic giant).

Αυτού του είδους οι κολοκύθες χρησιμοποιούνται κυρίως στην παρασκευή γλυκών όπως διάφορες πίτες αλμυρές και γλυκές.

Επίσης χρησιμοποιούνται συχνά για διακοσμητικούς σκοπούς, ιδίως για τη γιορτή του Halloween που φτιάχνουν αυτοσχέδια φανάρια με τρομαχτικά πρόσωπα.

Μια ακόμη κατηγορία κολοκύθας είναι η γλυκιά κολοκύθα η οποία έχει ωρίμανση το φθινόπωρο καθώς αντέχει σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Είναι ιδανική για πίτες.

Κολοκύθα η φλασκιά. Αυτή η κολοκύθα χρησιμοποιείται για διακοσμητικούς σκοπούς. Συνήθως αφού ωριμάσουν πλήρως οι καρποί της τότε κόβονται και μετά από μια μικρή επεξεργασία, για να μην σαπίσει ο καρπός, βάφονται και χρησιμοποιούνται για διακόσμηση.

Στην Αυστραλία την κολοκύθα την λένε pumpkin ενώ στην Αμερική winter squash. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες κολοκύθας παγκοσμίως, άλλες χειμωνιάτικες κι άλλες καλοκαιρινές.

Η κολοκύθα συγγενεύει με το πεπόνι και το αγγούρι. Στην Ελλάδα η πιο γνωστή είναι πορτοκαλί εξωτερικά και εσωτερικά. Ο εξωτερικός φλοιός είναι σκληρός, δύσκολος να διαπεραστεί, το οποίο τα βοηθά να έχουν μακρύς περιόδους αποθήκευσης έως και 6 μήνες. Η σάρκα είναι ελαφρώς γλυκιά σε γεύση. Όλες οι ποικιλίες περιέχουν σπόρια μέσα στην σάρκα

Η σημερινή κολοκύθα ξεκίνησε από την άγρια κολοκύθα που βρισκόταν στην Γουατεμάλα και το Μεξικό. Η καλλιέργεια επεκτάθηκε στην Αμερική με ποικιλίες που είχαν περισσότερη σάρκα και λιγότερα σπόρια.  Ο Κολόμβος έφερε την κολοκύθα στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Σήμερα, οι μεγαλύτεροι παραγωγοί είναι η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρουμανία, η Τουρκία, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Αργεντινή.

Το πιο σημαντικό μέρος της κολοκύθας είναι οι σπόροι της. Το δεύτερο πιο σημαντικό είναι η σάρκα της. Η σάρκα μαγειρεύεται ως λαχανικό αλλά ταυτόχρονα χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική και στην παρασκευή αναψυκτικών και αλκοολούχων ποτών. Ο καρπός είναι πλούσιος σε β-καροτένιο και έχει ικανοποιητική σύσταση σε υδατάνθρακες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία

Πολλά τα οφέλη της κολοκύθας

ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΔΡΑΣΗ

Το αποδίδουν στην περιεκτικότητα της κολοκύθας σε ω-3. Ένα φλιτζάνι ψημένη κολοκύθα δίνει περίπου 340mg ω-3 σε μορφή α – λινολενικού.

ΚΑΡΚΙΝΟ

Ο συνδυασμός αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών φαίνεται ότι έχουν ευεργετικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου και την αντιμετώπισή του. Οι περισσότερες έρευνες έχουν χρησιμοποιήσει εκχυλίσματα από τα διάφορα γένη κολοκύθας.

Εκχυλίσματα κολοκυθόσπορων και έλαια χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπισης της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Φαίνεται ότι δρουν ευεργετικά λόγω των φυτοστερολών, των λιγνανών και του ψευδαργύρου

ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Τελευταία έχουν παρουσιαστεί κάποια ενδιαφέροντα δεδομένα πάνω στην δράση της κολοκύθας στον διαβήτη.  Δρα  τόσο στην βελτίωση της γλυκόζης αίματος του ορού όσο και στην ρύθμιση της ινσουλίνης.

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ

Φαίνεται ότι υπάρχουν ουσίες που κατά μέρος εμποδίζουν τον σχηματισμό χοληστερόλης εμποδίζοντας το ένζυμο HMG – CoA ρεδουκτάση.

ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΔΡΑΣΗ

Φαίνεται ότι οφείλεται σε πρωτεΐνες των σπόρων και στις λιγνάνες.