Περιοδικό

Η βασιλό-κοτα, Παραμονή πρωτοχρονιάς

Η βασιλόκοτα Παραμονή πρωτοχρονιάς

 

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

 

Κάποια χρόνια πριν, η λέξη ρεβεγιόν δεν υπήρχε στο λεξιλόγιο των φτωχών χωρικών! Αυτό που ήξεραν καλά και το εφάρμοζαν χρόνια, ήταν να σμίγουν την παραμονή του Αη Βασιλειού στο σπίτι για να αλλάζουν τον χρόνο! Ήταν γι αυτούς ένα πολύ σημαντικό γεγονός αφού είναι το τελευταίο μάζεμα για την παλιά χρονιά, και ταυτόχρονα το πρώτο της νέας χρονιάς, που το συνδυάζανε με φαγητό, πολλές ευχές και ατέλειωτο κέφι! Ήταν μια γιορτή αλλιώτικη από τις άλλες, όπου ο κόσμος πάντα έδειχνε την προσμονή και την ελπίδα του για μια καλύτερη νέα χρονιά!

 

Παλιά οι συχνές επισκέψεις στα σπίτια γινόντουσαν χωρίς ραντεβού! Κάποιοι όταν έβλεπαν φως έμπαιναν, ακόμη και ένα χτύπημα ήταν αρκετό για ν’ ανοίξει η πόρτα! Ο κόσμος όμως ήθελε να τις ξεχωρίσει αυτές τις χρονιάρες μέρες, και αυτό γινόταν με το μάζεμα όλης της οικογένειας στο σπίτι, και με το κάλεσμα φίλων και συγγενών για την αλλαγή του χρόνου με ό,τι φτωχικό υπήρχε. Φαΐ, καλό ή λοβό, λίγο ή πολύ, όλοι είχαν σπίτια τους! Όμως και μόνο η καλή καρδιά και η καλή διάθεση όσων μαζεύονταν έφταναν για να τις κάνουν να ξεχωρίζουν, και να στηθεί αμέσως μια γιορτή αξέχαστη! Από μέρες λέγανε που θα αλλάξετε τον χρόνο, ή που θα κάνετε Αη Βασιλιού και κανόνιζαν τα σχετικά! Φέτος όπως ήρθαν τα πράματα, θα θυμηθούμε και θα απολαύσουμε την παλιά «παραμονή του Αη Βασιλειού» στο σπίτι, και ανήμερα  πρωτοχρονιάς την θρυλική βασιλόκοτα που μας είχε καλομάθει η μάνα!

 

Τέτοιες χρονιάρες μέρες, «την νύφη την πληρώνει» η κάθε νοικοκυρά, με την κούρασή της να κορυφώνεται την Πρωτοχρονιά! Στα χωριά που τέτοιο καιρό μαζεύουμε ελιές, οι περισσότερες προετοιμασίες για τις γιορτές, καθαρισμός σπιτιού, γλυκά, ζύμωμα ψωμιού, γίνονται κάθε βράδυ, ή τις βροχερές μέρες. Από τα παλιά τα χρόνια στην περιοχή μας «του Αη Βασιλειού» το έθιμο επιβάλλει καλτσουνάκια και κουραμπιέδες φορτωμένα με μπόλικη ζάχαρη, όπως καλή ώρα είναι φορτωμένος ο Ταΰγετος φέτος με τα χιόνια του, για να μας βολέψει από νερό, και να δώσει ζωή στον τόπο! Και βέβαια η βασιλόπιτα με το φλουρί.

Οι φούρνοι σε κάθε αυλή τις τελευταίες μέρες πριν τις γιορτές είχαν την τιμητική τους, αφού οι νοικοκυρές τους έκαιγαν ασταμάτητα! Μοσχοβολούσαν οι γειτονιές από το φρέσκο ψωμί, το «Χριστόψωμο», το Βασιλόψωμο», από τα κανελογαρύφαλλα των μελομακάρουνων, και από το ντόπιο φρέσκο βούτυρο των κουραμπιέδων! Ξεχώριζε και η μυρουδιά από το λάδι που έβγαινε από τον καπνοδόχο όταν έψηναν τις δίπλες στο τζάκι, ένα περιζήτητο γλυκό λόγω και της δυσκολίας που είχε, και της νοστιμιάς με το καλοκαιρινό μέλι! Χαρούμενο γλυκό οι δίπλες που τις έφτιαχναν σε χαρές, αλλά και όταν τέτοιες μέρες στο σπίτι γιόρταζαν σερνικοί!

Οι νοικοκυρές καθάριζαν και ασβέστωναν τις αυλές, τις μάντρες, και το τζάκι, έστρωναν τα καλά στρωσίδια και τις καλές μπατανίες στα κρεβάτια και τις ντιβανοκασέλες για να ζήσουν τις γιορτινές αυτές μέρες. Κουράζονταν να συγυρίσουν το σπίτι που «συγυρισμό» δεν είχε, αφού το είχαμε κάνει σαν να έχουν μπεί «λυκότσαρδα»!

 

Το πρωί της παραμονής τα παιδιά γυρνούσαμε για τα κάλαντα, και το βράδυ ο χρόνος κυλούσε αντίστροφα. Το φαΐ ήταν έτοιμο από νωρίς, το τσουκάλι είχε κατεβεί από την σιδεροστιά και το κρατούσαν δίπλα για να είναι ζεστό, το ίδιο και ο νταβάς με το ψητό αρνί που το είχαν ψήσει στην στόφα! Λουκούμι και μοσχοβολιά! Το τραπέζι στρωμένο με το καλό κεντητό τραπεζομάντηλο, πιο δίπλα στρωμένος ο σοφράς για τα παιδιά, αν ήταν μεγάλη η φαμελιά και η παρέα! Οι μεγαλύτεροι καθόντουσαν γύρω από το τζάκι που έκαιγε στο φούλ και γλάρωναν τα μάτια από την ζέστα, και το ραδιόφωνο έπαιζε κάλαντα και τραγούδια, και μάθαιναν ήθη και έθιμα άλλων περιοχών. Αργότερα που ήρθε η τηλεόραση, όσα σπίτια είχαν τηλεόραση, οι νεότεροι παρακολουθούσαν εορταστικά προγράμματα της ΕΙΡΤ και της ΥΕΝΕΔ!

 

Τα παιδιά περίμεναν τους νονούς και τους κοντινούς συγγενείς για να πάρουν μποναμάδες και τα δώρα. Τέτοιες μέρες ποιος δεν θυμάται την γνωστή παραδοσιακή πιατέλα που πηγαινοερχόταν στα χέρια από σπίτι σε σπίτι πάντα γεμάτο γλυκά, καρύδια, σύκα και αμύγδαλα. Οι σπιτονοικοκυρές υποδέχονταν τους επισκέπτες, οι άντρες έκαναν με την σειρά τους επισκέψεις στα σπίτια των άλλων, τα κορίτσια αναλάμβαναν να γυρίζουν στο «χειμωνιάτικο» και στην «σάλα» του σπιτιού με τις απλάδες στο χέρι για να προσφέρουν τον μεζέ στο πιρούνι με μπόλικο καλό κρασί από γιοματάρι βαρέλι, και άλλες με τον δίσκο με τα καλά ποτήρια και μια μποτίλια να κερνάνε τον κόσμο ντόπιο τσίπουρο με καρύδια, σταφίδες, και συκοπαΐδες.

 

Την παραμονή πρωτοχρονιάς στις 12 σβήνανε την λάμπα του πετρελαίου ή τα φώτα να μπει ο νέος χρόνος, και αμέσως άρχιζαν αγκαλιές, φιλιά, και τα δώρα έβγαιναν ξαφνικά από την τσέπη του πατέρα ή του παππού! Είχαν ανάψει και τα λαμπάκια στο δέντρο στην σάλα δίπλα στην μπαλκονόπορτα για να φαίνεται από τον δρόμο, και να το βλέπει και ο ΑγιοΒασίλης! Μετά έπαιζαν χαρτιά και σβούρα για το καλό, και πέρναγε η βραδιά. Κάπως έτσι όλοι υποδέχονταν οικογενειακά, ή με φίλους και συγγενείς τον καινούργιο χρόνο. Πάντα βέβαια αργά την νύχτα άφηνε κρυφά ο Αη-Βασίλης τα δικά του δώρα κάτω από το δέντρο, τον οποίο κανείς δεν έβλεπε ποτέ!

 

Όλα τα σπίτια πίστευαν στην τύχη και φρόντιζαν για το γούρι τους, την «ασκέλα» που μάζευαν από το χωράφι τους και την κρεμούσαν στην αυλόπορτα! Έψαχναν και εύρισκαν ένα πέταλο αλόγου να το κρεμάσουν και αυτό για γούρι στην ξώπορτα. Με χαρά περίμεναν ν’ ακούσουν τις παιδικές φωνούλες να τραγουδούν τα κάλαντα. Το αντάλλαγμα διέφερε από σπίτι σε σπίτι. Άλλοι έδιναν γλυκά, άλλοι χαρτζιλίκι. Η μέρα της πρωτοχρονιάς ήταν πάντα ξεχωριστή γιατί γιόρταζαν όλα τα σπίτια.

Φρόντιζαν πάντα μυστικά και εμπιστευτικά να καλέσουν για ποδαρικό ένα μικρό αγόρι για να έχουν μια ευτυχή χρονιά! Θυμάμαι σε ένα σπίτι μια χρονιά τον αγώνα που έκαναν να εμποδίσουν με τρόπο ένα άλλο παιδί να κάνει ποδαρικό αφού είχαν κανονίσει άλλο, γιατί την προηγούμενη που τους είχε κάνει αυτό ποδαρικό τους είχε βάλει πρόστιμο η εφορία! Ανήμερα πρωτοχρονιάς η φιλαρμονική του Πολιτιστικού Συλλόγου έπαιζε τα κάλαντα στους δρόμους και στα σπίτια!

 

Κάθε γιορτή είχε τα γλυκά της και το παραδοσιακό φαγητό της. Σε πολλά σπίτια το κυρίως πιάτο του Αη Βασιλειού είναι η «βασιλόκοτα», που την ετοίμαζε με ιδιαίτερη τέχνη η σπιτονοικοκυρά.

Η «βασιλόκοτα» ήταν μια γριά κότα σούπα! Αυτήν την κότα οι νοικοκυρές την διάλεγαν από το καλοκαίρι. Συνήθως ξεχώριζαν από τις κότες που δεν γένναγαν την πιο γριά, μιας και όπως λέγανε «η γριά κότα έχει το ζουμί», και την έσφαζαν παραμονή. Αποβραδίς τη βάζανε στο τσουκάλι στο τζάκι και την άφηναν να σιγοβράσει αργά στο κάρβουνο όλη τη νύχτα για να βγάλει τη νοστιμιά της, και αυτό ήταν το μυστικό που την έκανε αξέχαστη. Το πρωί ήταν έτοιμη, και το ζουμί κάτασπρο σαν το γάλα!

Έτσι είχαν χρόνο και πήγαιναν στην εκκλησία για την δοξολογία του νέου έτους και τον αγιασμό, και γυρνώντας από την εκκλησία, σπάζανε ένα ρόϊδο στην πόρτα για γούρι.

 

Το μεσημέρι που ερχόταν η ώρα του φαγητού, το κρέας της γριάς κότας το πέρναγαν από το τηγάνι, ή το φούρνο, και στο κοτοζούμι έριχναν το ρύζι, και την αυγόκοβαν με ντόπια αυγά. Αυγοκομμένη όπως ήταν με ντόπια αυγά, και με το δικό της λίπος, κιτρίνιζε σαν την λίρα! Μοσχοβολούσε. ήταν λαχταριστή, και όλοι ζητούσαν και δεύτερο πιάτο! Μαλάκωνε και η κοιλιά όπως λέγανε!

Απόλαυση ήτανε να ακούς το μακρόσυρτο σφύριγμα από το ρούφηγμα της σούπας από τους μεγαλύτερους! Την ευχαριστιόντουσαν, γέμιζαν σούπα και τα μουστάκια τους, και αφού ήταν αχνιστή άρχιζαν και έσταζαν στο πιάτο οι μύτες τους που ήταν πιγκομένες από κανένα συνάχι! Εμάς τους μικρότερους μας κόβανε κάτι γέλια, και μας έλεγαν ότι δεν κάνει να γελάμε στο φαγητό, είναι ασέβεια, και θα κομπιάσουμε! Όλα αυτά τέτοιες μέρες περνούν σαν κινηματογραφική ταινία από το μυαλό μας, και να που ήρθε πάλι καιρός να τα ξαναζήσουμε!

 

Σήμερα λοιπόν για προστασία, σιγουριά, και για να ξαναζήσουμε όμορφες στιγμές του παρελθόντος … «πάμε σαν άλλοτε»! Είναι καιρός για σπίτι και βασιλόκοτα! Για τους γριπωμένους η βασιλόκοτα είναι ό,τι πρέπει, γιατί εκτός από φαγητό είναι και φάρμακο!

Καλή χρονιά, καλή μας όρεξη, και καλή διασκέδαση! Περαστικά στους νοσούντες, χρόνια πολλά στον Βασίλη και την Βάσω, και «χρόνια πολλά με τρία ύψιλον: Υγεία, Υγεία, Υγεία»!

Google NewsΑκολουθήστε το LimnosNea.gr - ΡάδιοΆλφα στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσειςαπό την Λήμνο και τον κόσμο.

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button