Ο φάρος είχε τη δική του ιστορία…

Ο φάρος είχε τη δική του ιστορία…

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Πρώτα να δούμε τον φάρο της Σκιάθου. Και μετά τον δικό μας, τον φάρο στην Πλάκα, στο βορειοανατολικό άκρο της Λήμνου

Ο θαλάσσιος δίαυλος ανάμεσα στο νότιο Πήλιο και τη Σκιάθο, όσο και αν φαίνεται ως ένα απλό και ακίνδυνο πέρασμα πλάτους μόλις 2,5 μιλίων, αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα περάσματα σε όλο το Αιγαίο και από την αρχαιότητα είχε χαρακτηρισθεί ως εξαιρετικά επικίνδυνο.
Εκεί, καταμεσής της θάλασσας βρίσκεται ένας από τους πιο εντυπωσιακούς φάρους, που θεωρείται και ο αρχαιότερος για να προστατεύει τους ναυτικούς από τις κακοτοπιές της θάλασσας αφού όλη η περιοχή είναι γεμάτη από υφάλους και αβαθή που κάνουν τη ναυσιπλοΐα εξαιρετικά επικίνδυνη. Ο πλέον επικίνδυνος είναι ο ύφαλος «Λευτέρης», πάνω στον οποίο έχει στηθεί και ο φάρος της Σκιάθου.

Για τους πολλούς, είναι άγνωστη η ιστορία του «Λευτέρη», αλλά για τους λίγους που γνωρίζουν και για τους ειδικούς, ο φάρος καταμεσής του διαύλου, είναι το περίφημο αλεώριο του Ξέρξη, αφού πρόκειται για τον πιο αρχαίο φάρο της ανθρωπότητας, παλαιότερο και από τον φάρο της Αλεξάνδρειας. Εκεί, τα νερά είναι πραγματικά αβαθή, με βάθη νερού 1-2 μέτρα, σε ένα μπουγάζι πλάτους 2,5 μιλίων μεταξύ Σκιάθου και Μαγνησίας και τίποτα δεν προιδεάζει για κίνδυνο. Απ’ την πλευρά της Σκιάθου μάλιστα, είναι τα ρηχά «Έλενα» που κάνουν το πέρασμα αδύνατο ακόμη και για μικρά πλοία που το βάθος τους φθάνει τα 2 μέτρα.

Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, στον ύφαλο «Μύρμηξ» οι Πέρσες έχασαν πολλές τριήρεις όταν κατέβαιναν το Αιγαίο και επιδίωκαν την κατάκτηση της Αρχαίας Ελλάδας κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης δεύτερης περσικής εισβολής. Γι’ αυτό ο Ξέρξης το 480 π.Χ, έχτισε αλεώριο (ψηλό πύργο) που θεωρείται το αρχαιότερο γνωστό κτίσμα ασφάλειας στη ναυσιπλοΐα, 250 χρόνια πριν κτιστεί ο φάρος της Αλεξάνδρειας. Μάλιστα για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε δολομίτης από τα ορυχεία της Σηπιάδας, στο νότιο Πήλιο. Το κάθε κομμάτι βράχου από δολομίτη ζύγιζε έως και μισό τόνο, μέχρι να ολοκληρωθεί η πέτρινη στήλη, ώστε να αποφευχθούν νέα ναυάγια. Τμήματα του κτίσματος που κατέπεσε ανελκύθηκαν από δύτες του πολεμικού ναυτικού το 1928 και βρίσκονται σήμερα στο προαύλιο χώρο της Ναυτικής Διοίκησης Πειραιά.

Στα νεώτερα χρόνια, ο Σκιαθίτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), έγραφε στον «Φτωχό Άγιο» ότι ο «Λευτέρης ηλευθέρωνε κατά καιρούς, απαλλάττων τα μεν πλοία του βάρους του φορτίου, τους δε ναυβάτας του προσκαίρου άχθους της ζωής».

Ο δήμαρχος Σκιάθου Θοδωρής Τζούμας ανέφερε ότι «Ο φάρος πάνω στον ύφαλο Λευτέρη, θα πρέπει να γίνει ευρύτατα γνωστός για τη σημασία του και κυρίως να αναδειχθεί ως το αρχαιότερο κτίσμα προστασίας της ναυσιπλοΐας, κάτι που ως σήμερα παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό. Στόχο έχουμε να έρθουμε σε επικοινωνία με την Ναυτική Διοίκηση, ώστε να μπορέσουμε να επέμβουμε και να τον αναδείξουμε ως σημείο αναφοράς».

Παρά την ύπαρξη φάρου στο μπουγάζι μεταξύ Πηλίου και Σκιάθου, ο ύφαλος «Λευτέρης» έχει προκαλέσει δύο ακόμη ναυάγια στην διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, όταν το 1999 το 60 μέτρων φορτηγό πλοίο ΒΕΡΑ προσάραξε στα αβαθή και το ναυάγιό του βρίσκεται εκεί σε βάθη από 17 έως 28 μέτρα, σπασμένο στα δύο και παραμένει εύκολα προσιτό σε δύτες.
Το άλλο μεγάλο ναυάγιο είναι του ατμόπλοιου «Βόλος», που εκτελούσε για χρόνια το δρομολόγιο Αμβούργο-Κωνσταντινούπολη. Στις 21 Φεβρουαρίου του 1931, στις 8.14 το βράδυ, με κακό καιρό, φουρτουνιασμένη θάλασσα και ανέμους 8 με 10 μποφόρ, εξόκειλε στον ύφαλο «Λευτέρης». Παρά τη σημαντική εμπειρία του καπετάνιου και του πρώτου αξιωματικού στις ελληνικές θάλασσες, η ένταση της τρικυμίας και τα δυνατά ρεύματα είχαν σαν αποτέλεσμα την προσάραξη του πλοίου. Προσπάθησαν να στείλουν SOS αλλά δεν τα κατάφεραν, αν και πέρασαν από κοντά δύο πλοία, μέχρι που όταν κόπασε η θύελλα μια πρόχειρα επιδιορθωμένη κεραία επέτρεψε την εκπομπή του SOS και το σουηδικό πλοίο «Bellos» κατέφθασε προς βοήθεια. Την επόμενη μέρα το πλήρωμα μεταφέρθηκε στο λιμάνι του Βόλου, ενώ ο καπετάνιος, ο πρώτος αξιωματικός και ο αρχιμηχανικός έμειναν τρεις ακόμη μέρες πάνω στο πλοίο για να αποφευχθεί κάθε προσπάθεια τρίτων να το βρουν και να ζητήσουν δικαιώματα διάσωσης, ενώ η επιχείρηση διάσωσης του πλοίου ήταν σε εξέλιξη.

Ας έλθουμε τώρα σε έναν άλλον διάσημο φάρο, τον δικό μας, που κι αυτός έχει τη δική του ιστορία. Είναι ο φάρος στο βορειοανατολικό άκρο της Λήμνου, στην περιοχή του χωριού Πλάκα.

Είναι ένας από τους σημαντικότερους φάρους στην Ελλάδα, σε ιδιαίτερα στρατηγική θέση. Απέχει 11 ναυτικά μίλια από την Ίμβρο και ελάχιστα από τα Δαρδανέλια. Στα βόρεια του φάρου αυτού, είναι η Σαμοθράκη, σε απόσταση 22 ναυτικών μιλίων. Δυτικά είναι η νήσος Σιδερίτης (το Σεργίτσι) και το ύψωμα Βίγλα, ενώ στα νοτιοανατολικά στα 34 ν.μ. είναι η Τένεδος.

Φεύγοντας τα πλοία από την Αλεξανδρούπολη, αφού περάσουν τη Σαμοθράκη, αμέσως το πρώτο φως που συναντούν είναι ο φάρος της Πλάκας.

Έχει φυσικό ύψος κατασκευής του πέτρινου πύργου τα 25 μέτρα και εστιακό ύψος 50 μέτρα. Φτιάχτηκε το 1908 από τη Γαλλική εταιρεία Φάρων και πρωτολειτούργησε με φωτιστικό πετρέλαιο και το 1981 μετατράπηκε σε ηλεκτρικός. Είναι περιστροφικός και η ακτίνα δράσης του φτάνει τα 22 μίλια. Επανδρώνεται και φυλάσσεται από το Πολεμικό Ναυτικό.

Μέχρι το 1981 δούλεψε με φωτιστικό πετρέλαιο. Κάθε 1,5 ώρα έπρεπε να ξυπνάνε οι φαροφύλακες. Ο ένας να συμπληρώνει αέρα από την τρόμπα και ο άλλος να πηγαίνει επάνω για να ρυθμίζει το φως.

Έπειτα όταν έφτασε το ρεύμα τον έκαναν ηλεκτροφάρο. Είχαν ωστόσο πρόβλημα με τις διακοπές στην ηλεκτροδότηση και τη δεκαετία του ’90 τον μετέτρεψαν σε ηλιακό. Έβαλαν μπαταρίες και έναν μηχανισμό που δε σβήνει σχεδόν ποτέ. Γιατί και το ρεύμα να κοπεί, δουλεύει μόνος του για 4 μέρες. Αν δε το ρεύμα δεν επανέλθει μέσα σε αυτό το διάστημα με ένα πάνελ ηλιακό μπορεί να δουλέψει για μία ζωή.

Το κτήριο του φάρου της Πλάκας έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.

Από τη Μύρινα απέχει 43 χιλιόμετρα (η μακρύτερη διαδρομή στο νησί) και αξίζει να τον επισκεφτεί και να τον θαυμάσει κανείς από κοντά, όπως και το όμορφο τοπίο.

—————————-

Η όμορφη φωτογραφία του φάρου της Πλάκας είναι της κ. Φωτεινής Στεφανιδάκη, την οποία ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση-προσφορά της.