Οι λίμνες της Λήμνου

Οι λίμνες της Λήμνου

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Διευκρίνιση: Οι τυχόν διαφημίσεις που παρεμβάλλονται ενδιάμεσα σ’ αυτό το κείμενο γίνονται από τον διακομιστή του διαδικτύου και δεν έχουν σχέση ούτε με τον συντάκτη ούτε με το περιεχόμενο του.

Οι λίμνες ξέρουμε ότι έχουν γλυκό νερό, γι’ αυτό και τα ψάρια τους έχουν διαφορετική γεύση από τα ψάρια της θάλασσας.

Η μοναδική λίμνη στον κόσμο που έχει αλμυρό νερό, και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βαθμό, είναι η Νεκρά Θάλασσα στο Ισραήλ. Εκεί το νερό είναι τόσο πυκνό σε άλατα, που σε κρατάει στην επιφάνεια χωρίς να κολυμπήσεις με ιδιαίτερη προσπάθεια.

Στη χώρα μας έχουμε πολλές λίμνες, οι περισσότερες με νόστιμα ψάρια (γουλιανός, γριβάδι, πέρκα, πέστροφα, μπριάνα, κεφαλόπουλα, τσιρόνια, χέλια κ.ά.).

Οι περισσότερες μεγάλες ελληνικές λίμνες βρίσκονται στην κεντρική και στη βόρεια Ελλάδα:

Στερεά Ελλάδα    (Τριχωνίδα Υλίκη Λυσιμαχία, Παραλίμνη, Αμβρακία),

Ήπειρο    (Παμβώτιδα),

Μακεδονία    (Βόλβη, Βεγορίτιδα, Κορώνεια, Μικρή Πρέσπα, Μεγάλη Πρέσπα, Καστοριάς),

Θράκη  (Βιστωνίδα).

Όλες αυτές οι λίμνες έχουν γλυκό νερό και ανάλογα ψάρια.

Το νερό της θάλασσας περιέχει αλάτι και γι’ αυτό είναι αλμυρό στη γεύση. Για την ακρίβεια εκτός από το γνωστό χλωριούχο νάτριο, που είναι και το περισσότερο, περιέχει πλήθος άλλων αλάτων, τα οποία έχουν μεταφερθεί στη θάλασσα μέσα από μια διαδικασία γνωστή ως «ο κύκλος του νερού».
Το νερό της Γης εξατμίζεται, ανεβαίνει στον ουρανό όπου μέσω της διαδικασίας της συμπύκνωσης σχηματίζει σύννεφα τα οποία με τη σειρά τους γίνονται βροχή και το νερό καταλήγει πάλι στη στεριά ή στη θάλασσα. Το νερό της βροχής που πέφτει στη στεριά μέσω του εδάφους καταλήγει σε ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ρεύματα. Τα ποτάμια που καταλήγουν στη θάλασσα μεταφέρουν μαζί με το νερό και άλατα που υπάρχουν στο έδαφος.
Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται αέναα με αποτέλεσμα στη θάλασσα να συσσωρεύονται άλατα, αφού το νερό όταν εξατμίζεται αφήνει τα άλατα πίσω του.

Βέβαια, η αλμυρότητα του νερού εξαρτάται και από άλλους παράγοντες. Το νερό διεισδύει στο θαλάσσιο πυθμένα μέσα από ρωγμές, υπερθερμαίνεται και επιστρέφει στην επιφάνεια μεταφέροντας διαλυμένα μεταλλικά στοιχεία. Οι υδροθερμικές αναβλύσεις -μερικές από τις οποίες δημιουργούν θερμοπίδακες στα βάθη της θάλασσας- εκβάλουν μέσα στη θάλασσα το χημικό μείγμα που προκύπτει.

Γιατί όμως το νερό των λιμνών είναι γλυκό;
Εύλογη είναι η απορία καθώς ο «κύκλος του νερού» ισχύει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και για τις λίμνες. Η απάντηση έχει να κάνει με την ηλικία λιμνών και θαλασσών. Δηλαδή η θάλασσα, με ηλικία μερικά δισεκατομμύρια έτη, είναι αρχαιότερη από τις λίμνες που έχουν ηλικία εκατομμυρίων ετών οι πιο παλιές. Έτσι στις θάλασσες έχουν αποτεθεί με το πέρασμα των χρόνων πολύ περισσότερα άλατα.

Αλλά και οι λίμνες σιγά σιγά γεμίζουν άλατα με αποτέλεσμα σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα θα γίνουν και αυτές αρμυρές!

Ας έλθουμε τώρα στις δύο λίμνες της Λήμνου, την Αλυκή και την Χορταρόλιμνη. Γιατί η μία είναι αλμυρή ενώ η άλλη όχι;

Η απάντηση είναι πολύ απλή: Η λίμνη Αλυκή επικοινωνεί με τη θάλασσα και το νερό της είναι θαλασσινό, ενώ η Χορταρόλιμνη όχι.

Γι’ αυτό και η Αλυκή κανονικά δεν είναι λίμνη, αλλά λιμνοθάλασσα.

Η Αλυκή σημειώνεται ως Saline σε πολλούς χάρτες περιηγητών μετά το 1680

Παλιότερα αποτελούσε για τους κατοίκους του νησιού την πηγή αλατιού, το οποίο ήταν απαραίτητο για τη συντήρηση των τροφίμων (τυριών, κρεάτων, ψαριών, λαχανικών) και για την κατεργασία των δερμάτων. Τους καλοκαιρινούς μήνες ξεκινούσαν καραβάνια από τα διάφορα χωριά της Λήμνου με ζώα για τη συλλογή του αλατιού. Για να αποφύγουν τη ζέστη η εργασία αυτή, η οποία συνεχιζόταν ως τις τελευταίες δεκαετίες, γινόταν τις νύχτες με φεγγάρι για να βλέπουν και πριν φωτίσει.

Ίσως από μια τέτοια εικόνα εμπνεύστηκε ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος όταν βρισκόταν εξόριστος στο Κοντοπούλι το 1948, το στίχο από τα “Λιανοτράγουδα της πικρής Πατρίδας”:

“Λιγνά κορίτσια στο γιαλό μαζεύουνε τ’ αλάτι…”.

Επίσης παλιά ήταν κυνηγότοπος, ειδικά για αγριόπαπιες.

Στην διάρκεια της Κατοχής οι Γερμανοί είχαν δημιουργήσει ναρκοπέδιο στην περιοχή. Μεταπολεμικά αρκετοί ψαράδες έπαθαν σοβαρά ατυχήματα προσπαθώντας να βγάλουν από τις νάρκες δυναμίτη για ψάρεμα.

Η Αλυκή και η κοντινή Χορταρόλιμνη έχουν χαρακτηριστεί υδροβιότοποι ιδιαίτερης σημασίας, διότι το χειμώνα συγκεντρώνουν πλήθος μεταναστευτικών πουλιών, μεταξύ των οποίων πανέμορφα φοινικόπτερα (φλαμίνγκο), από τα οποία άλλα ξεχειμάζουν εκεί κι άλλα, μερικά από τα οποία απειλούμενα, ξεκουράζονται για μερικές μέρες πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους για πιο θερμές χώρες.

Η Αλυκή είναι η μόνη φυσική λιμνοθάλασσα μεγάλου μεγέθους στην Ελλάδα στην οποία οι επεμβάσεις από τον άνθρωπο είναι ελάχιστες. Γι’ αυτό το αλάτι που παράγει είναι εξαιρετικής ποιότητας.