Περιοδικό

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ: Ατσική

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ:  Ατσική

 (μια σειρά που παρουσιάζεται αλφαβητικά κάθε Σάββατο.

Επόμενο χωριό: Βάρος)

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

 Η Ατσική είναι κεφαλοχώρι, βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και έχει 1.000 κατοίκους. Βρίσκεται μέσα σε εύφορο κάμπο, πολύ κοντά σε όλα τα ενδιαφέροντα και αξιοθέατα του νησιού (αεροδρόμιο, όμορφες παραλίες, τα αρχαία Ηφαιστεία, Καβείρια, Πολιόχνη κ.ά.). Διαθέτει τουριστικές υποδομές και υπηρεσίες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ένα μικρό ξενοδοχείο, ταβέρνες, καφέ και μπαράκια, περιφερειακό ιατρείο, ταχυδρομείο, αστυνομικό σταθμό, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, γραφείο ενοικιάσεως αυτοκινήτων και εμπορικά καταστήματα.

Ένα από τα πιο όμορφα σημεία του χωριού είναι η πλατεία του, με τις καφετέριες και τα τραπεζάκια κάτω από τις μουριές και τα άλλα δέντρα.

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου είναι εντυπωσιακός, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής, και χτίστηκε το 1868. Έχει νεοκλασικό διάκοσμο, ενώ το καμπαναριό του είναι το μεγαλύτερο της Λήμνου.

Οι κάτοικοι ασχολούνται με την παραγωγή σιτηρών, σταφυλιών και κτηνοτροφικών προϊόντων.

 Η όμορφη αμμουδερή παραλία του Αγιαρμόλα γειτονεύει με τα εντυπωσιακά κόκκινα βράχια, τα Αγιάσματα και τα ερείπια προϊστορικού οικισμού στο λόφο Προγόμυλος. Βορειότερα, προς τα Φαλακρά, η θάλασσα σχηματίζει πολλούς κολπίσκους με καθαρά νερά και ωραίες αμμουδιές, ιδανικό μέρος για τους ερασιτέχνες ψαράδες. Το καλοκαίρι στην παραλία λειτουργεί και καφετέρια-πιτσαρία.

 Στην Ατσική δραστηριοποιείται γυναικείος συνεταιρισμός ζαχαροπλαστικής, που λειτουργεί ένα από τα δύο εργαστήρια ζαχαροπλαστικής του χωριού, και στο οποίο θα βρείτε νοστιμότατα παραδοσιακά γλυκά, κουλουράκια, παξιμάδια, ψωμιά και ζυμαρικά.

Το άλλο εργαστήριο είναι το γνωστό ΧΡΥΣΑΦΗ, που εκτός από γλυκά και τα περίφημα αρτοσκευάσματα, παράγει και τα  γαλακτοκομικά της Λήμνου που έχουν γίνει περιζήτητα σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Στην περιοχή λειτουργεί επίσης το εργοστάσιο αναψυκτικών ΚΟΥΚΟΥΛΗΘΡΑ με ντόπιες λεμονάδες, πορτοκαλάδες, βυσσινάδες κ.ά.

 Όπως αναφέρει η Βικιπαίδεια το όνομα του χωριού Ατσική αποδίδεται σε παραλλαγή της αρχαίας ονομασίας Αττική.

Πριν από το 1360 υπήρχε στην Ατσική ένας μικρός ναός με το όνομα Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, που αργότερα έγινε μετόχι της μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους. Η ίδια μονή (Διονυσίου) είχε κι ένα άλλο μικρό εκκλησάκι, του Αγίου Νικολάου, ανάμεσα στην Ατσική και στο Προπούλι.

Γύρω από την Ατσική υπήρχαν παλιότερα οι εξής μικροί οικισμοί -τσιφλίκια ή μετόχια μονών του Αγίου Όρους, τα οποία σήμερα έχουν εγκαταλειφθεί:

  • Η Κρηνίδα.
  • Το Γενοβιού(ς) κοντά στον Άγιο Ερμόλαο, τοπωνύμιο που προήλθε από παλαιό Γενοβέζο ιδιοκτήτη, πιθανό από τον 14ο αιώνα που υπήρχε στο νησί κάποιος Κωνσταντίνος του Γεννουΐτου. Σήμερα στην περιοχή υπάρχει εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου.
  • Τα Παλιοπορτόρια, ανάμεσα σε αρχαία μνημεία, μάλλον επειδή παλιά ήταν οικισμός με το όνομα Πραιτόριο, ο οποίος όταν εγκαταλείφθηκε αποκλήθηκε Παλιό Πραιτόριο – Παλιοπορτόρια. Το 1885 το Παλαιό Πραιτόριο είχε 12 κατοίκους, ανεμόμυλο και πολλά χαλάσματα σπιτιών. Το 1917 ανακαλύφτηκαν μισοθαμμένοι μαρμάρινοι και λίθινοι κίονες, ένα πηγάδι με υποστυλωμένες υπόγειες κοιλότητες κι ένα περιτείχισμα γύρω-γύρω σε μεγάλη έκταση.

 Το 1844 η Ατσική ήταν ένα από τα κεφαλοχώρια του νησιού και είχε συγκεντρώσει τους κατοίκους των γύρω μικρών οικισμών. Ο δημογέροντας του χωριού Χριστοφής παπά Αθανασίου ήταν ένα από τα οκτώ μέλη της επιτροπής που έστειλαν οι Λημνιοί στο σουλτάνο απαιτώντας να διώξει τον καταχραστή διοικητή του νησιού.

Το χωριό είναι κτισμένο σε ένα μικρό  λόφο στο μέσο μεγάλης πεδιάδας.

Το 1874 είχε 170 οικογένειες και 223 κατοικίες.

Το 1854 η ενορία είχε ιερέα τον παπά Γιάννη ενώ το 1856 οι 248 στρατεύσιμοι άνδρες του χωριού πλήρωσαν φόρο 7935 γρόσια, ώστε να απαλλαγούν από τη στράτευση. Το ίδιο έτος οι κάτοικοι πλήρωσαν 1505 γρόσια για τέλη αμπελιών και καπνών.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η κοινότητα είχε κυκλοφορήσει κέρματα για τις μικροσυναλλαγές με τη σφραγίδα «Α».

 Οι Ατσ’κιώτες έστελναν τρεις αντιπροσώπους στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

Το 1911 κτίστηκε η κεντρική βρύση «ΙΔΙΑΙΣ ΔΑΠΑΝΑΙΣ» των κατοίκων.

Το 1912 το χωριό ήταν δήμος και είχε ταχυδρομείο με τη σφραγίδα «ATCHKY», όπως είναι η φωνητική απόδοση του ονόματος στη λημνιακή ντοπιολαλιά. Ως Atski τη σημειώνουν στους χάρτες τους κι οι περιηγητές Cozne (1858) και Fredrich (1904) ενώ στα κοινοτικά έγγραφα αναφέρεται συχνά ως Ατζική.

 Η εύφορη αγροτική περιφέρεια μεταμόρφωσε την Ατσική σε ένα από τα πλουσιότερα χωριά του νησιού προκαλώντας το θαυμασμό σε πολλούς, όπως στον Άγγλο κληρικό Tozer που την επισκέφθηκε το Μάρτιο του 1889. Φιλοξενήθηκε στο σχολικό κτίριο, το οποίο, εκτός από τις μεγάλες αίθουσες, περιλάμβανε κατοικία του δάσκαλου και δωμάτιο-ξενώνα.

Σε άλλους ο πλούτος προκαλούσε τη ζήλια, όπως στον πειρατή Ψυρούκη, ο οποίος το 1860 προσπάθησε με 15 άνδρες να λαφυραγωγήσει το χωριό. Όμως, οι κάτοικοι πρόλαβαν και ειδοποίησαν τη χωροφυλακή που ήλθε από την πρωτεύουσα Κάστρο (μετέπειτα Μύρινα). Ακολούθησε συμπλοκή, στην οποία σκοτώθηκαν ο πειρατής Ψυρούκης και τρία από τα παλικάρια του.

 Το 1868 κτίστηκε ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής. Σε επιγραφή αναγράφεται “ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΗΣ ΠΑΝΤΕΛΙ ΤΣΑΝΙΣ”. Πρόκειται για τον Παντελή Τζανή από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος έκτισε και τους ναούς στο Πλατύ και στο Βάρος. Φέρει νεοκλασικό διάκοσμο, κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού και αγιογραφίες ρωσικής τεχνοτροπίας. Οι πέτρες του προέρχονται από το λατομείο του λόφου Σμούλα ενώ στο νάρθηκα έχουν ενσωματωθεί μαρμάρινοι κίονες που μεταφέρθηκαν από τη θέση Ζαβαλάκη. Τα κεραμίδια φτιάχνονταν στο λεγόμενο “Κεραμιδαριό”, στα νότια του χωριού.

Ο ναός έχει έξι χαρακτηριστικά ανοίγματα στον εξωνάρθηκα και οκτώ πολύμορφα παράθυρα στην πρόσοψη.

 Αργότερα φτιάχτηκε και καμπαναριό, το οποίο κατεδαφίστηκε λόγω αστάθειας. Το 1928 κτίστηκε νέο καμπαναριό με δαπάνη 650.000 δρχ. του Συλλόγου Ατσικιωτών Νέας Υόρκης “Ο Άγιος Γεώργιος”. Αρχιτέκτονας ήταν κάποιος Κυριακίδης αλλά ο τεχνίτης που το έφτιαξε ήταν ο μάστρο-Γιάννης Φωτιάδης. Αυτός ήταν λιθογλύπτης από την Σαμψούντα του Πόντου, εγκατεστημένος στην Ατσική. Φτιάχτηκε με πέτρα από το Ρωμανού.

Είναι το μεγαλύτερο και το εντυπωσιακότερο καμπαναριό της Λήμνου, διαστάσεων 5×5, με περίτεχνα σκαλιστά κιονόκρανα. Η αρχική καμπάνα του ήταν ρωσική, ζύγιζε 400 κιλά κι ακουγόταν σε πολύ μεγάλη απόσταση, ως τον Άγιο Δημήτριο, την Δάφνη και το Βάρος.

 Το σχολείο λειτουργούσε από το 1874 ως κοινοτικό τετρατάξιο. Στη συνέχεια, ως το 1912 αναβαθμίστηκε σε πεντατάξιο ενώ είχε ιδρυθεί και ξεχωριστό παρθεναγωγείο. Το 1919 ιδρύθηκε εξατάξιο δημοτικό, το οποίο λειτούργησε ως τριθέσιο ή τετραθέσιο μέχρι τη δεκαετία του ’90 που αναβαθμίστηκε σε εξαθέσιο.

Το παλιό διδακτήριο, κτίσμα του 1883, χρησιμοποιείτο ως το 1957, οπότε αποπερατώθηκε το σημερινό με οικονομική ενίσχυση και ομογενών από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής..

Μεταξύ άλλων υπηρέτησαν στο σχολείο της Ατσικής οι δάσκαλοι: Ιωάννης Βασιλειάδης (1896-1900), Αργύριος Καβουρίδης (1916-20), Ηλιοφωτίστη Κακκιάδου (1916-20, από την Ατσική), Παλαιολόγος Αβαδέλλης (1925-31), Όλγα Κακκιάδου (1932-37 και 1951, από την Ατσική), Γεώργιος Βασδέκης (1938-47), Σαπφώ Κυρίκου (1938-48), Ελισάβετ Κουρκούλου (1938-45), Σοφία Σαραντοπούλου (1956-74), Κων. Τσουβελεκάκης (1961-70, από την Ατσική) κ.ά.

 Το 1918 εντάχτηκαν στην κοινότητα Ατσικής και οι  οικισμοί Προπούλι και Κρηνίδα και το 19510 είχε 1.328 κατοίκους.

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου γνώρισε σημαντική ανάπτυξη. Στο σχολείο φοιτούσαν 170 μαθητές και ιδρύθηκε νηπιαγωγείο.

Η αγροτική παραγωγή αυξήθηκε και το 1938 παρήχθησαν 700.000 οκάδες σιτηρά, 45.000 οκ. σουσάμι, 40.000 οκ. βαμβάκι, 22.000 οκ. όσπρια, 15.000 οκ. ζωοτροφές (ρόβι, λαθούρι κλπ).

 Το καλοκαίρι του 1931 αναφέρεται ο ποδοσφαιρικός σύλλογος “Κεραυνός Ατσικής”, ο οποίος διέθετε γήπεδο και φιλοξένησε δυο φορές την “Ολύμπια Λιβαδοχωρίου” (σκορ 1-0 και 2-3) με διαιτητή τον Καψιδέλη.

Τον Ιανουάριο 1932 πρωτοεμφανίζεται ο ΗΡΑΚΛΗΣ σε αγώνα με τον ΠΑΛΛΗΜΝΙΑΚΟ (σκορ 0-2). Αναφέρονται οι παίκτες: Β. Πασχάλης, Κατρακίλης, Χλάχλας, Μουστάκας, Πατρίκης, Κατσάρης, Καλαϊτζής, Κομνηνός, Λεμισιάκης και Παχνέλας.

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ έγινε επίσημο σωματείο το 1953 και αγωνίζεται μέχρι σήμερα με σημαντικές διακρίσεις, τίτλους και συμμετοχή στο πρωτάθλημα Δ’ Εθνικής Κατηγορίας.

Το 1998 η Ατσική ήταν έδρα του ομώνυμου Δήμου με δήμαρχο τον Ανδρέα Καλατζή.

 Τα τελευταία χρόνια η Ατσική έχει σημαντική τουριστική ανάπτυξη με επίκεντρο τον Αγιαρμόλα που βρίσκεται στα βόρεια του χωριού – πήρε το όνομα του από το εξωκλήσι του Άγιου Ερμόλαου, το οποίο «ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΔΑΠΑΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΑΛΟΥΔΑΣ» το 1867 πάνω από μια νεροπηγή. Εκεί βρίσκεται το λιμανάκι του χωριού και η αμμουδερή παραλία για μπάνιο, ενώ αξιοθέατη είναι και η ακτή με τους κοκκινωπούς βράχους.

Επίσης, στο ακρωτήριο Φαρακλό, βορειοδυτικά του χωριού, υπάρχουν τα Αγιάσματα, μια πηγή μεταλλικού νερού στην οποία αποδίδονται ιαματικές ιδιότητες και παλιότερα πολύς κόσμος έσπευδε να πιει το νερό της.

Τέλος, στο χαμηλό λόφο Προγόμυλος, τρία χιλιόμετρα δυτικά της Ατσικής, έχει εντοπιστεί προϊστορικός οικισμός. Βρέθηκαν λίθινα εργαλεία αλλά δεν έχει γίνει εκτεταμένη ανασκαφή.

 Από την Ατσική κατάγονται σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών:

  • Ο σημαντικός λιθογλύπτης Ιωάννης Φωτιάδης (που ήλθε από την Μικρά Ασία). Στον περίβολο του σπιτιού του (μπροστά υπήρχε το εργαστήριο του) υπάρχουν ακόμα γλυπτά του, ημιτελή και ολοκληρωμένα, πεταμένα και αναξιοποίητα.
  • Ο διάσημος βυζαντινολόγος Παναγιώτης Χαρανής ή Peter Charanis (1908-86) που υπήρξε ο πρύτανης των βυζαντινών σπουδών στις ΗΠΑ..
  • Ο ακάματος ιστοριοδίφης της παλαιάς σχολής και φιλόλογος Τάσος Καψιδέλης (1913-87) που συνέγραψε τέσσερα σημαντικά ιστορικά βιβλία για τη Λήμνο.
  • Ο γιατρός Σταύρος Τραγάρας, ζωγράφος, ποιητής και ψυχή του Συλλόγου Ατσικιωτών της Αθήνας με αξιόλογες πρωτοβουλίες, όπως την έκδοση της εφημερίδας “Η Φωνή της Ατσικής”, την διοργάνωση θεματικών ημερίδων για τους Ατσικιώτες λόγιους και πετράδες, για το βαμβάκι κλπ.

 Πολύ δραστήριοι οι κάτοικοι του χωριού και στα πολιτιστικά.

Ο αθλητικός σύλλογος «Ηρακλής» και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ατσικιωτών «Άγιος Ερμόλαος» με την υποστήριξη του Ο.Ε.Π.Α. Δήμου Λήμνου συνδιοργανώνουν τριήμερη πολιτιστική-αθλητική εκδήλωση, που περιλαμβάνει ποδοσφαιρικό αγώνα  παλαιμάχων και βετεράνων του ΗΡΑΚΛΗ και ΛΗΜΝΟΥ, πανηγυρικό εσπερινό στο εξωκλήσι του Αγ. Ερμόλαου, μουσική βραδιά στην πλατεία, αγώνες δρόμου από τον Άγιο Ερμόλαο έως το Γήπεδο  Ατσικής σε πολλές κατηγορίες (ανδρών, γυναικών, εφήβων, νεανίδων, παίδων, κορασίδων. προπαίδων, προκορασίδων).

Τα Χριστούγεννα ο Σύλλογος φωταγωγεί το χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία του χωρίου κάνοντας την έναρξη των εορτών και ταυτόχρονα μαζεύει τρόφιμα για τους άπορους.

Μια άλλη πολύ σημαντική εκδήλωση είναι η Γιορτή του Αγρότη στην πλατεία του χωριού, η οποία περιλαμβάνει, έκθεση και πώληση αγροτικών προϊόντων και αντικειμένων, έκθεση φωτογραφίας, εδέσματα και ζωντανή μουσική.

 Η Ατσική είναι ένα ακόμα όμορφο χωριό της Λήμνου, με πολύ δραστήριους και φιλόξενους κατοίκους.

 Βιβλιογραφία:

  • Θ. Μπελίτσου, “Η Λήμνος και τα χωριά της”, 1994.
  • Θ. Μπελίτσου, “Ιστορικό οδοιπορικό στη Λήμνο: Ατσική”, εφ. Λήμνος 473 (12-4-2007).
  • “ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά”, εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.

Google NewsΑκολουθήστε το LimnosNea.gr - ΡάδιοΆλφα στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσειςαπό την Λήμνο και τον κόσμο.

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button