ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ: Κορνός

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ:  Κορνός

 (μια σειρά που παρουσιάζεται αλφαβητικά κάθε Σάββατο.

Επόμενο χωριό: Κότσινας)

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Ο Κορνός είναι ένα παραδοσιακό χωριό της Λήμνου, κτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του λόφου Σκούρκα και δίνει πολύ όμορφη εικόνα σ’ όποιον κινείται στο δρόμο Μύρινας–Αγίου Δημητρίου.

Την ονομασία του οφείλει στην αρχαιοελληνική λέξη κρουνός (βρύση) που υπήρχε καταμεσής του οικισμού και τροφοδοτούσε με άφθονο νερό όχι μόνο τα σπίτια αλλά και τους γύρω κήπους.

Το 1902 φτιάχτηκε στην πλατεία του χωριού μεγάλη πέτρινη βρύση που ανακαινίστηκε το 1993 από το σύλλογο ΜΕΑΣ Κορνού. Μια δεύτερη βρύση υπάρχει στην είσοδο του χωριού. Σήμερα το νερό αντλείται και μεταφέρεται σε υδραγωγείο.  

Το ενδιαφέρον πολλών περιηγητών για τον Κορνό οφείλεται στα Θέρμα, τις θερμές ιαματικές πηγές που υπάρχουν κοντά στο χωριό. Το νερό αυτό είναι εξαιρετικής ποιότητας και πολλοί κάτοικοι της Μύρινας, αλλά και άλλων περιοχών, έρχονται εδώ και γεμίζουν τα μπιτόνια τους για το σπίτι, ως πόσιμο και για τη μαγειρική και άλλες καθημερινές χρήσεις. Στο παρελθόν το νερό αυτό χρησιμοποιήθηκε και για θεραπευτικούς σκοπούς στις ομώνυμες εγκαταστάσεις με τα ιαματικά λουτρά.

Πάνω από τα Θέρμα είναι ο Προφήτης Ηλίας, που χτίστηκε το 1872 και το 2001 ανακαινίστηκε ριζικά. Στο πανηγύρι του ναού στις 20 Ιουλίου πολλοί Λημνιοί ανεβαίνουν με τα πόδια από την παραμονή και διανυκτερεύουν σε παρέες.

Στην περιφέρεια του Κορνού υπήρχαν στο παρελθόν τα εξής μετόχια μοναστηριών:

• Το 1323 η μονή της Πάτμου είχε ιδιοκτησίες και παροίκους στη θέση Λαγωπάτι ή Λαγόπατον κοντά στον Κορνό. Το 1858 βρέθηκαν στην περιοχή τα σπίτια ενός τσιφλικιού με πλούσια βλάστηση. Σήμερα υπάρχει εκεί το ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής.
• Τσιφλίκια υπήρχαν και στις θέσεις Χαρτιά και Κοβιού ή Κουμπιού, από το οποίο πέρασε ο Conze το 1858. Σήμερα στο Κοβιού υπάρχει εξωκλήσι της Αγ. Μαρίνας.
• Το 1355 αναφέρονται ως ιδιοκτησίες της μονής Φιλοθέου: το Λεύκος και το χωρίον του Ψίλου. Η περιοχή του Λεύκου είναι γνωστή μέχρι σήμερα για τις πηγές της. Η άλλη θέση αντιστοιχεί στο μικρό οικισμό Ψύλλοι, ο οποίος κείται ανατολικά του Κορνού. Από το 1981 οι Ψύλλοι καταγράφονται ως ξεχωριστός οικισμός της κοινότητας Κορνού (25 κάτ.) με επίκεντρο το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, το οποίο “Ανηγέρθη δαπάνη Σάββα Δημητρακούλη, 1923”. Στον περίβολό του υπάρχουν μαρμάρινοι κίονες, κατάλοιπα του βυζαντινού παρελθόντος.

Τον 19ο αιώνα ο Κορνός ήταν από τα πιο ζωντανά και πλούσια χωριά του νησιού. Ήταν κτισμένος ανάμεσα σε δυο σειρές ανεμόμυλων και τα μεγάλα αρχοντόσπιτα των εύπορων αιγυπτιωτών, που ακόμα σώζονται, του έδιναν ένα κοσμοπολίτικο χρώμα, με αποτέλεσμα να αποκαλείται petit Paris (μικρό Παρίσι).

Πλήθος Λημνίων ευεργετών κατάγονται από εδώ: Ιωάννης Ν. Παλαιολόγου, Ιωάννης και Αντώνιος Αντωνιάδης, Ιωάννης και Οδυσσεύς Παντελίδης, Γεώργιος Σαράντης, Νικόλαος Σαραγλής, Σαράντης Παπουτσίδης κ.ά.

Το 1844 ο δημογέροντας του χωριού Παντελής παπά Ιωάννου ήταν ένα από τα μέλη της οκταμελούς παλλημνιακής επιτροπής, την οποία έστειλαν οι Λημνιοί στο σουλτάνο απαιτώντας να διώξει τον καταχραστή διοικητή του νησιού.

Το 1854 ο ιερέας του Κορνού ονομαζόταν Παντελής.

Το 1856 387 άνδρες του χωριού πλήρωσαν φόρο 12391 γρόσια, ώστε να απαλλαγούν από τη στράτευση.

Το 1874 είχε 200 οικογένειες και 247 κατοικίες. Σε φιρμάνι του 1898 αναφέρονται 217 οικογένειες και 1095 κάτοικοι.

Το 1912 στο χωριό υπήρχε ταχυδρομείο με δική του σφραγίδα. Οι Κορνιώτες έστελναν τρεις αντιπροσώπους στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

Το 1873 στον Κορνό λειτουργούσε τριτάξιο σχολείο με 63 μαθητές και μαθήτριες. Το επόμενο έτος έγινε κοινοτικό κι ως το 1884 είχε αναπτυχθεί σε τετρατάξιο.

Το 1898-1900 κτίστηκε η Παντελίδειος Δημοτική Σχολή Αρρένων με δαπάνη 40.000 γροσίων του Ιωάννη Παντελίδη, ο οποίος το 1901 άφησε και κληροδότημα 1600 λιρών για την συντήρησή του.

Επίσης, το 1908 κτίστηκε το Σαράντειον Παρθεναγωγείον από κληροδότημα του Γεώργιου Σαράντη (1837-1909), από το οποίο καλύπτονταν και τα έξοδα λειτουργίας του. Μεταγενέστερα κτίστηκε νεότερο κτίριο που στέγασε το μικτό δημοτικό σχολείο. Λειτούργησε ως διθέσιο μέχρι το 1970 κι έπειτα ως μονοθέσιο.

Το κτίριο αυτό ακόμα και σήμερα είναι εντυπωσιακό για την παραδοσιακή του ομορφιά.

Μακροχρόνια υπηρεσία στον Κορνό πρόσφεραν οι δάσκαλοι: Γεώργιος Τριανταφυλλίδης (πριν το 1918 ως 1925), Παναγιώτης Αποστολίδης (1914-22), Ιούλιος Αγγελίδης (1924-30), Τριαντάφυλλος Βενετόπουλος (1933-40), Σοφία Παπαγεωργίου (1936-52), Βασίλειος Βασιλειάδης (1953-66), Άγγελος Μιχέλης (1974-;) κ.ά.

Η αρχική ενορία του χωριού δίπλα στην είσοδο του σχολείου ήταν ο Απόστολος Ανδρέας αφιερωμένη στον πρωτόκλητο μαθητή του Ιησού. Ήταν παλιάς κατασκευής και το 1862 ανακαινίστηκε με δαπάνη του Ιωάννη Ν. Παλαιολόγου, ενός σημαίνοντος δημογέροντα, ο οποίος αναφέρεται μεταξύ των εφόρων των σχολών και των ναών του νησιού από το 1813. Εορτάζει στις 30 Νοεμβρίου.

Το 1892 κτίστηκε ο μεγαλοπρεπής ναός της Κοίμησης Θεοτόκου ρυθμού βασιλικής, με γενναία συνδρομή 300 χρυσών εικοσάφραγκων του Ιωάννη Αντωνιάδη και 100 χρυσών λιρών της αδερφής του Ευγενίας. Περιέχει εικόνες του Παπαμαλή του 1922. Εορτάζει στις 23 Αυγούστου.

Και οι δυο εκκλησίες έχουν όμορφες γύψινες διακοσμήσεις.

Ένα κοντινό όμορφο ξωκλήσι είναι των Αγίων Αναργύρων στην τοποθεσία Μαύρα Αμπέλια.

Μετά την απελευθέρωση του νησιού στις 8 Οκτωβρίου 1912 εφαρμόστηκε και στη Λήμνο το διάταγμα ΔΝΖ΄ (4057)/10-2-1912 περί “Ίδρυσης Δήμων και Κοινοτήτων” και συστάθηκαν ο Δήμος Κάστρου Λήμνου, ο Δήμος Μούδρου Λήμνου και λίγο αργότερα ο Δήμος Κορνού Λήμνου. Έτσι ως το 1918 ο Κόρνος αποτέλεσε έδρα Δήμου, στον οποίο ανήκαν άλλοι οικισμοί της ΒΔ Λήμνου, Κάσπακας, Λέρα, Ατσική, Πορπούλ, Καρπάσι, Λιβαδοχώρι, Σαρδές, Σβέρδια, Κατάλακκο.

Το 1916 ως Δήμαρχος Κορνού υπηρετούσε ο Κ. Σαράντης. Το 1918 με το ΦΕΚ 116Α-28/5/1918, που εφαρμόστηκε από 1η Δεκεμβρίου 1918, ο Δήμος μετατράπηκε σε “Κοινότητα Κορνού Λήμνου” με έδρα τον Κορνό, ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί έγιναν έδρες κοινοτήτων.

Η μετανάστευση έπληξε καίρια το χωριό κι ο πληθυσμός του μειωνόταν συνεχώς. Από χίλιους κατοίκους επί τουρκοκρατίας είχε 731 το 1928, 650 το 1940, 476 το 1961 και 367 το 1971. Το έτος αυτό υπήρχαν 411 σπίτια, από τα οποία τα 287 ήταν κτισμένα προ του 1919.

Κάποια έργα υποδομής, όπως το νέο σχολικό κτίριο, η κατασκευή ανατολικής οδικής εξόδου προς τους Ψύλλους με κληροδότημα 200 χρυσών λιρών του Νικολάου Σαραγλή, η λειτουργία του εργοστασίου ζαχαρωδών Αχιλαδέλλη, δεν κατάφεραν να αναστρέψουν την τάση φυγής. Άλλωστε η Μύρινα είναι πολύ κοντά. Σήμερα ο Κορνός έχει περίπου 350 κατοίκους, κυρίως αγρότες. Η νεολαία του χωριού διατηρεί ποδοσφαιρικό σύλλογο με αρκετές διακρίσεις στο τοπικό πρωτάθλημα.

Από τον Κορνό κατάγεται ο πρόεδρος (από το 2007) του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού Στέφανος Ταμβάκης, Λήμνιος της Αιγύπτου.

Αξιοθέατα:

• Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
• Ναός Αγίου Ανδρέα.
• Κεντρική πλατεία.
• Θέρμα.
• Λόφος Προφήτης Ηλίας.

Βιοτεχνίες στην περιοχή Κορνού:

Η καλλιέργεια του σησαμιού στη Λήμνο ήταν γνωστή από τα πολύ παλιά χρόνια. Λαδόμυλοι υπήρχαν διάσπαρτοι κι επεξεργάζονταν τον εξαιρετικής ποιότητας καρπό, παρέχοντας αυτάρκεια λαδιού στους κατοίκους της. Τη δεκαετία του ΄30, ο Βασίλης Αχιλλαδέλης, έχοντας παρακαταθήκη τη γνώση και την πείρα των προγόνων, έστησε μια οικοτεχνία παραγωγής ταχινιού και σησαμέλαιου (σαμόλαδου). Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο χαλβάς και το λουκούμι, φτιαγμένα κι αυτά με παραδοσιακό τρόπο, προστέθηκαν στην παραγωγή, αποσπώντας άριστες κριτικές και καθιστώντας την επιχείρηση άκρως ανταγωνιστική στην ελληνική και ξένη αγορά. Η επόμενη γενιά, Ηλίας και Νίκος, με την γνώση, την εμπειρία και τα βιώματα της προηγούμενης αλλά και το δυναμισμό του νέου μεταστέγασαν, εκσυγχρόνισαν και επέκτειναν την οικοτεχνία. Πρόσθεσαν νέα προϊόντα με πατροπαράδοτες σπιτικές συνταγές και αγνά υλικά (χωρίς πρόσθετα) όπως πετιμέζι-μούστο και γλυκά του κουταλιού. Σήμερα στην ελληνική και διεθνή αγορά διατίθενται: Ταχίνι και παραδοσιακό ταχίνι (ολικής άλεσης), σησαμέλαιο, χαλβάς ( βανίλιας, με κακάο, με αμύγδαλα, με φιστίκια και με μέλι), λουκούμι με διάφορες γεύσεις, βανίλια, μαστίχα, πετιμέζι-μούστος, βυσσινάδα, γλυκά του κουταλιού ( κεράσι, βύσσινο, φιστίκι, σταφύλι, κυδώνι, ντοματάκι, συκαλάκι, κολοκυθάκι, μελιτζανάκι, αχλαδάκι, μανταρινάκι, καρυδάκι, νεραντζάκι πράσινο, νεράντζι ρολέ, καρότο, καρπούζι, περγαμόντο, γκρέϊπφρουτ, πορτοκάλι, ρετσέλι, βερίκοκο, κοκτέϊλ) και φρουϊκγλασέ. Τα φρούτα και λαχανικά, κατά προτίμηση είναι ντόπια και επεξεργάζονται στις σύγχρονες εγκαταστάσεις της μονάδας, που εφαρμόζει Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας – Υγιεινής και Ασφάλειας Τροφίμων ISO – HACCP στην παραγωγή, συσκευασία και τυποποίηση. Σήμερα, η «ΑΧΙΛΛΑΔΕΛΗΣ-ΛΗΜΝΟΣ» συνεχίζοντας την παράδοση, με εμπειρία παραγωγής και διάθεσης, μεταφέρεται σταδιακά, στα χέρια της τρίτης γενιάς, χωρίς να χάνει τίποτα από το μεράκι του ιδρυτή της, την όρεξη των συνεχιστών του και την άριστη ποιότητα των προϊόντων της. Η βιοτεχνία βρίσκεται ακριβώς κοντά στα Θέρμα, στο 6^ο χλμ. Μύρινας – Κορνού.

            Ενδεικτικά, δύο εξαιρετικά προϊόντα είναι ηβυσσινάδα (φυσικός χυμός από βύσσινα. Απολαμβάνεται παγωμένος σαν βυσσινάδα και συνοδεύει με ευχάριστη γεύση το παγωτό). Επίσης το πετιμέζι (μούστος Λήμνου, φυσικός χυμός από λημνιά σταφύλια. Συνδυάζεται με το ταχίνι και συνοδεύει τους λουκουμάδες αντί για μέλι, και αντικαθιστά οποιαδήποτε γλυκαντική γεύση – μουστοκούλουρα, μουσταλευριά, κ.λ.π.). Τέλος, το ταχίνι, μια φυσική υγιεινή τροφή. Παράγεται από σησάμι Λήμνου και είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά: πρωτεΐνες (26%), πολυακόρεστα λιπαρά (60%), βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (σίδηρο και μαγνήσιο). Συστήνεται για διάφορες δίαιτες (διαβήτη – χοληστερίνης, κ.λ.π. Δύο είδη, το παραδοσιακό με το φλοιό του σησαμιού σε καφέ χρώμα και το λευκό από αποφλοιωμένο σησάμι.

             Μια άλλη δυναμική βιοτεχνία στην περιοχή είναι του Παλαίστρου Νικόλαου του Ελευθερίου με τον καβουρμά στο 7^ο χλμ. Μύρινας – Κορνού.  Κάθετη παραγωγή, από την εκτροφή μέχρι την παραγωγή. Με τοπική παραδοσιακή συνταγή, καβουρδισμένα κομμάτια χοιρινού, μοσχαρίσιου και κατσικίσιου κρέατος. Η ιδιαιτερότητα του λημνιακού καβουρμά βρίσκεται στον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής του. Είναι καθαρό κρέας σε μεγάλα κομμάτια που παστώνεται σε αλάτι και μετά καβουρδίζεται. Πρόκειται δηλαδή σχεδόν για αλλαντικό που μοιάζει λίγο με το απάκι ή το σύγκλινο αλλά δεν έχει μπαχαρικά παρά μόνο αλάτι.

            Στην Λήμνο το «γουρτζέλ», όπως ονόμαζαν το γουρούνι τα παλιά χρόνια, ήταν πολύτιμο για το κρέας, το λίπος και το δέρμα του. Την αγορά του την συνδύαζαν απαραίτητα με κάποιο ανοιξιάτικο πανηγύρι στην Λήμνο, είτε της λαμπροπαρασκευής (ζωοδόχου πηγής) στον Κότσινα, είτε του άγιου Κωνσταντίνου στο Ρωμανού, στις 21 Μαΐου. Στη διαδικασία των γουρτζελιών συμμετείχε όλο το χωριό. Ήταν μια ολόκληρη τελετουργία. Από το δέρμα έφτιαχναν τα τσερβούλια και τις λαγάρες.

            Πρόσφατα, τον Απρίλιο, στην έκθεση «Gourmet Exhibition» στη Θεσσαλονίκη, με 80 παραγωγούς αποκλειστικά εξαίρετων προϊόντων γαστρονομίας από όλη την Ελλάδα, με 1.700 προϊόντα και πάνω από 8.000 επισκέπτες από όλο τον κόσμο (και ταυτόχρονες 54 παράλληλες εκδηλώσεις με γευσιγνωσίες, σεμινάρια, ανοιχτές συζητήσεις και παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο “Olive Bar”, στο “Deli Bar” και στην αίθουσα γευσιγνωσίας), η βιοτεχνία ΠΑΛΑΙΣΤΡΟΣ με τα προϊόντα της κατέκτησε 2 μεγάλες διακρίσεις, χρυσό με τον κατσικίσιο καβουρμά, και αργυρό με τον παραδοσιακό χοιρινό καβουρμά Λήμνου.

            Τέλος, μια νέα δυναμική επιχείρηση είναι η εταιρεία Ι.Σαββόγλου-Π.Τσιβόλας, με διακριτικό τίτλο Limnos Organic Wines, που ιδρύθηκε το 2002 και δραστηριοποιείται στην παραγωγή και εμπορία ποιοτικών οίνων και αποσταγμάτων από σταφύλια βιολογικής γεωργίας κυρίως τη χαρισματική ποικιλία Μοσχάτο Αλεξανδρείας. Με ιδιόκτητους αμπελώνες καθώς επίσης και αμπελώνες συνεργαζόμενων παραγωγών. Συγκροτήθηκε από το Γιάννη Σαββόγλου Χημικό Μηχανικό – Οινολόγο, με εικοσαετή και πλέον εμπειρία στη ζώνη ΟΠΑΠ της Λήμνου και το Μοσχάτο Αλεξανδρείας και τον Παντελή Τσιβόλα με σπουδές στη διοίκηση επιχειρήσεων και μεγάλη εμπειρία στην εμπορία του κρασιού. Σε ένα υπερσύγχρονο οινοποιείο παράγουν εκτός από ξηρούς αρωματικούς οίνους, μια σειρά εκλεκτών γλυκών οίνων και άλλων ειδικών προϊόντων, σε περιορισμένο αριθμό φιαλών. Τα αμπέλια βρίσκονται στις περιοχές Αγίου Δημητρίου, Κάσπακα, Σαρδών, Δάφνης, Πλάκας και Κοντοπουλίου. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες είναι κυρίως το Μοσχάτο Αλεξανδρείας, το Λημνιό, λίγες ποσότητες Cabernet Sauvignon και Φωκιανού. Τα αμπέλια παρακολουθούνται και ελέγχονται σε μόνιμη βάση από επιστήμονα γεωπόνο και οινολόγο, καθώς επίσης και από τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων Δ.Η.Ω., ο οποίος πιστοποιεί τον βιολογικό τρόπο καλλιέργειας και χορηγεί τα αντίστοιχα Πιστοποιητικά.

Την Καθαρά Δευτέρα πολλοί από τη Μύρινα έρχονται στον Κορνό για να πετάξουν τον αετό και στη συνέχεια να απολαύσουν τα νόστιμα σαρακοστιανά στις ταβέρνες του χωριού. Η τοποθεσία ευνοεί στο πέταγμα του αετού διότι εδώ πάντοτε φυσάει ελαφρό δροσερό αεράκι – δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι έξω από το χωριό υπάρχουν δύο όμορφοι παραδοσιακοί ανεμόμυλοι.

Τα περισσότερα σπίτια του Κορνού έχουν μικρό κήπο και μπαχτσέ, με οπωροφόρα δέντρα, όπως ροδιές, συκιές, πετροκέρασα, τζάνερα, κυδώνια και δαμάσκηνα.

Στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία τα δυο καφενεδάκια με τα δροσερά πλατάνια προσφέρουν στους επισκέπτες την ευκαιρία να χαλαρώσουν και να συναναστραφούν με τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι κατά παράδοση είναι πολύ φιλόξενοι. Το παλιότερο από αυτά ονομαζόταν ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ.

Η ζωή των κατοίκων του Κορνού, ένα από τα τρία χωριά της Λήμνου που δεν διαθέτουν παραλίες, παραμένει ανεπηρέαστη από το τουριστικό κύμα του καλοκαιριού και προσφέρει στον επισκέπτη ηρεμία και ένα αίσθημα ευεξίας και αρχοντιάς.

             Από τον Κορνό έχει καταγωγή η πολύ δραστήρια Δέσποινα Καμπουροπούλου, η οποία εκτός από τον εξαιρετικό της χαρακτήρα και το μεγάλο ενδιαφέρον της για τα κοινά, εδώ και 25 χρόνια είναι συνεργάτισσα-παρουσιάστρια στο ΡΑΔΙΟ ΑΛΦΑ. Ως ερασιτέχνις ηθοποιός συμμετείχε και έχει παρουσιάσει μεγάλα θεατρικά και άλλα έργα τόσο στη Λήμνο, όσο και στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη και διάφορα μέρη της Ελλάδας (Ο Επιθεωρητής, Μαντάμ Σουσού κ.ά.)

            Πρόσφατο το μονόπρακτο ΣΟΝΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟΣ, το εμβληματικό έργο του Έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου, το οποίο έχει μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, και το οποίο, με την εκπληκτική ερμηνεία της Δέσποινας, μάγεψε ακόμα μια φορά το κοινό στο κατάμεστο κινηματοθέατρο ΜΑΡΟΥΛΑ στη Μύρινα.

     Αξίζουν συγχαρητήρια σε τέτοιους συμπολίτες μας σαν τη Δέσποινα, δραστήριους, ταλαντούχους και έντιμους. Ανθρώπους της προσφοράς, που αγαπούν πραγματικά τον τόπο τους!

 Βιβλιογραφία:

• Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.
• Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986.
• Cdrom Επαρχείου Λήμνου: “Λήμνος αγαπημένη”.

“ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά”, εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης