ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ: Λιβαδοχώρι

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ:  Λιβαδοχώρι

 (μια σειρά που παρουσιάζεται αλφαβητικά κάθε Σάββατο.

Επόμενο χωριό: Λύχνα)

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

 Το Λιβαδοχώρι βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο του νησιού, ακριβώς στη θέση όπου διασταυρώνονται οι δρόμοι που έρχονται από τη Μύρινα και από τον Κοντιά και οδηγούν προς το αεροδρόμιο, το Μούδρο και την ανατολική Λήμνο.

Είναι προφανές, ότι το όνομά του προήλθε από την εκτεταμένη πεδιάδα η οποία το περιβάλλει, ένα μέρος της οποίας ανήκει στο κοινοτικό κτήμα Μητρόπολις του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου.

Με το όνομα Λιβαδοχώριον ή Λιβατοχώριον αναφέρεται από το 1355 σε έγγραφα της Mονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους.

 Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Λήμνου, και εκτός από Έλληνες στο χωριό ζούσαν και Οθωμανοί αγάδες που επόπτευαν τις αγροτικές περιουσίες τους. Το 1548, που το επισκέφθηκε ο περιηγητής Belon, ήταν οχυρωμένο κι αποτελούσε την έδρα του βοεβόδα του νησιού, ο οποίος τον προσκάλεσε σε γεύμα μαζί με Οθωμανούς κι Έλληνες κατοίκους της περιοχής, με τους οποίους είχε αρμονικές σχέσεις.

 Δεν είναι γνωστό αν το χωριό βρισκόταν στη σημερινή του θέση, διότι σύμφωνα με τοπική παράδοση παλιότερα ήταν χτισμένο δυτικότερα, ανάμεσα στα εξωκλήσια Άγ. Ιωάννης και Άγ. Βασίλειος, ώσπου κάποια επιδημία ανάγκασε τους κατοίκους να μετακινηθούν στη σημερινή θέση.

Από το Λιβαδοχώρι κατάγονταν οι αγωνιστές του εικοσιένα Παντελής Μαρινάκης και Αποστόλης Λήμνιος, οι οποίοι το 1824 και 1825 αγωνίστηκαν στην εκστρατεία Αρκαδιάς-Νιόκαστρου υπό τις διαταγές του Βάσου Μαυροβουνιώτη.

 Το 1858 το επισκέφθηκε ο Γερμανός Conze, ο οποίος παρατήρησε ότι ήταν ένα μεγάλο χωριό αλλά μισογκρεμισμένο. Γράφει χαρακτηριστικά, ότι σε όλο το χωριό βρήκε μόνο ένα περιποιημένο περιβόλι! Είναι η εποχή που οι Έλληνες πλοιοκτήτες και μετανάστες είχαν αρχίσει να εξαγοράζουν τις οθωμανικές περιουσίες και οι Οθωμανοί μεγαλοκτηματίες είχαν αρχίσει να εγκαθίστανται στην πρωτεύουσα Κάστρο (σημερινή Μύρινα) αφήνοντας έρημα τα σπίτια τους στο χωριό.

 Το 1854 είχε ιερέα ονόματι Αντώνιο.

Το 1856 είχε 63 στρατεύσιμους άνδρες, οι οποίοι πλήρωσαν 989 γρόσια για να αποφύγουν τη στράτευση. Στο χωριό κατοικούσαν 55 οικογένειες χριστιανών το 1874. Το ίδιο έτος υπήρχαν 59 σπίτια. Το χωριό υπαγόταν στη δημαρχία (κόλι) Κοντιά κι οι κάτοικοι έστελναν έναν αντιπρόσωπο στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

Ο ναός της Αγίας Μαρίνας κτίστηκε εκ βάθρων το 1894 στη θέση παλαιότερου. Αποπερατώθηκε το 1905 «συνδρομή των κατοίκων», όπως αναφέρει σχετική επιγραφή. Έχει απλή κατασκευή, ρυθμού βασιλικής με δίρριχτη στέγη και ξεχωριστό καμπαναριό. Το 1912 αγιογραφήθηκε από το Γρηγόριο Παπαμαλή.

Σχολείο στο χωριό άργησε να ιδρυθεί αφού τους μαθητές εξυπηρετούσε το σχολείο που είχε ιδρύσει ο Δούκας Παλαιολόγος στο κοντινό Σαρπί από το 1868. Τελικά, το 1894 ιδρύθηκε μονοτάξιο σχολείο (νηπιαγωγείο) με πρώτη δασκάλα την Ηλιοφωτίστη Παντελή-Κακιάδου (1894-1901), το οποίο ως το 1910 στεγαζόταν σε διάφορα οικήματα, όπως: καφενείο, γυναικωνίτης, κελιά ναού κλπ.

Το 1910 κτίστηκε διδακτήριο με δαπάνη των Αιγυπτιωτών Σαράντη και Παλαιολόγου από τον Κορνό και το σχολείο έγινε κοινοτικό. Στο σχολείο του χωριού δίδαξαν μεταξύ άλλων οι δάσκαλοι: Κομνηνός Αχιλαδέλλης (1914-22), Γεώργιος Καραγιάννης (1932-39), Μαρία Αντωνάκη (1933-45), Χαράλαμπος Βαφέας (1939-63), Σπύρος Μουστάκας (1941, 1950-63), Στέλλα Κωνσταντίνου (1947-70), Φάνη Μουστάκα κ.ά.

 Το 1918 το Λιβαδοχώρι αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα, στην οποία εντάχθηκαν για λίγα χρόνια και οι οικισμοί Στρατί και Κουρούνι.

Στα χρόνια του μεσοπολέμου το χωριό γνώρισε μια μικρή ανάπτυξη.

Το 1922 φτιάχτηκε υδραγωγείο και βρύση με δαπάνη 200.000 δρχ. των αδερφών Νικόλαου και Κομνηνού Χαλαμανδάρη και «συνδρομή Λιβαδοχωριτών Αμερικής και Αιγύπτου και προσωπική κατοίκων» σύμφωνα με τη σχετική επιγραφή.

 Το 1928 είχε 516 κατοίκους, μεταξύ των οποίων ήταν αρκετοί πρόσφυγες, απασχολούμενοι κυρίως στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Στις γύρω εύφορες πεδιάδες υπήρχαν μεγάλα αγροκτήματα και λιβάδια και το 1938 αναφέρεται παραγωγή 480.000 τόνων σιτηρών και 30.000 τόνων βαμβακιού. Λειτουργούσαν ένα εργοστάσιο αλευροποιίας και ένα εκκοκκιστήριο βάμβακος.

Στο σχολείο φοιτούσαν 46 αγόρια και 54 κορίτσια.

Από το 1929 είχε εγκατασταθεί στο χωριό ο ιατρός Ευάγγελος Κομνηνός, ντόπιος στην καταγωγή αλλά γεννημένος στην Καλλιόπη, ο οποίος είχε σπουδάσει στην Αθήνα και το Παρίσι.

Επίσης, το καλοκαίρι του 1931 αναφέρεται η ισχυρή ποδοσφαιρική ομάδα Ολύμπια Λιβαδοχωρίου, η οποία πέτυχε δυο σημαντικές νίκες εκτός έδρας επί του «Θριάμβου Πορτιανού» με 3-0 και του «Κεραυνού Ατσικής» με 3-2 με επικεφαλής τους Λαμπαδάριο, Σταυρινό και Νταντούδη.

 Μεταπολεμικά το χωριό συρρικνώθηκε λόγω της μετανάστευσης. Παρά τη λειψανδρία, το χωριό εξακολουθεί να αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο, έχει βενζινάδικο, κέντρα διασκέδασης και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Παράλληλα, διατηρεί τη γραφικότητά του με τους λιθόστρωτους δρόμους, τα πετρόχτιστα σπίτια και την όμορφη πλατεία.

  Από το 1989 λειτουργεί το Γυμνάσιο Λιβαδοχωρίου, το οποίο εξυπηρετεί τους μαθητές της κεντρικής Λήμνου.

Δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής μπορεί κανείς να δει στο Μνημείο Πεσόντων, στην σκαλιστή είσοδο της εκκλησίας και στα αρχοντικά του χωριού.

Το Λιβαδοχώρι, όπως κάθε χωριό της Λήμνου, έχει κι αυτό τη δική του ιδιαιτερότητα – τα αρωματικά φυτά. Όπως λέει και το όνομα του, βρίσκεται στη μέση ενός μεγάλου λιβαδιού. Την άνοιξη είναι ένα απέραντο χαλί από αγριολούλουδα. Εκτός απ’ το θυμάρι που μοσχοβολάει όλο το χρόνο, εδώ, αλλά και σε όλη τη Λήμνο, υπάρχουν εκατοντάδες φυτά και βότανα, όπως ρίγανη, χαμόμηλο, μαντζουράνα, φασκόμηλο, βατόμουρα κ.ά. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει ξεκινήσει ήδη από χρόνια εδώ στο Λιβαδοχώρι μια προσπάθεια αξιοποίησης αυτού του μοναδικού θησαυρού, με φυτώριο αρωματικών φυτών.

Η εύφορη γη, τα χωράφια και τα δέντρα γύρω από το Λιβαδοχώρι είναι ευεργατικά στην κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία. Μέλια υπάρχουν πολλά σε όλη την Ελλάδα. Το θυμαρίσιο μέλι της Λήμνου όμως φημίζεται για το έντονο άρωμά του και τη φίνα γεύση του. Γι’ αυτό πολλές μεγάλες επώνυμες εταιρίες παραγωγής και συσκευασίας μελιού αγοράζουν κάθε χρόνο σε μεγάλες ποσότητες χύμα το θυμαρίσιο μέλι της Λήμνου, για να εμπλουτίσουν με άρωμα και γεύση τα μέλια από άλλες περιοχές της χώρας.

Το νησί είναι ευλογημένο από τον θεό Ήφαιστο. Όλα τα προϊόντα του (κηπευτικά, αρτοσκευάσματα, ψάρια, κρασιά κ.ά.) έχουν μια έντονη γεύση, ένα ιδιαίτερο άρωμα και την παλιά χωριάτικη νοστιμιά. Οι κεχαγιάδες λένε ότι η ιδιαίτερη νοστιμιά των γαλακτοκομικών και των τυριών της Λήμνου (φλωμάρια, κουσκούσι, τραχανάς, φέτα καλαθάκι, μελίχλωρο, κασκαβάλι, ), οφείλεται στο ότι στους λόφους του νησιού τα πρόβατα μαζί με το χορταράκι βόσκουν και τα άφθονα αρωματικά αγριοβότανα.

Στο Λιβαδοχώρι από πέρσι κάθε δύο μήνες λειτουργεί Κέντρο Κατάταξης νεοσυλλέκτων στρατιωτών, οι οποίοι δίνουν άλλον αέρα στο χωριό, και γενικά στο νησί. Όταν μάλιστα είναι η ορκομοσία τους, έρχονται από όλη την Ελλάδα να τους επισκεφτούν γονείς, συγγενείς και φίλοι, οι οποίοι εκτός από τα άλλα ενισχύουν και οικονομικά την τοπική κοινωνία, τα ξενοδοχεία, τις ταβέρνες, τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα,  τα τοπικά προϊόντα κλπ.

 Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λιβαδοχωρίου “Αγία Μαρίνα”, που έχει έδρα το πρώην Δημοτικό Σχολείο, είναι από τους πιο δραστήριους της Λήμνου.

Έχει Μουσικό Εργαστήρι (κιθάρα ακουστική, ηλεκτρική και κλασσική, μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά, λαούτο, τουμπερλέκι, μελόντικα, μεταλόφωνο, ξυλόφωνο, πιανίκα, αρμόνιο, μαντολίνο, ακκορντεόν κ.ά. με δασκάλους την κ. Ψαρρά Μαρία και τον Ανδρέα Κατωγούδη, ο οποίος επίσης διδάσκει και στα μουσικά τμήματα Έγχορδων, Πνευστών, Κρουστών, Τραγουδιού και Χορωδίας. Επίσης παραδοσιακή λύρα με τον Αχιλλέα Καλτσούνη.

Επίσης, τμήμα Παραδοσιακών Ελληνικών Χορών χασάπικο, ζεϊμπέκικο, συρτάκι και άλλα, με χοροδιδάσκαλο τον κ. Χαλκά Νάσο, και τμήμα Λάτιν και ευρωπαϊκών, διδασκαλία από την κ. Ζόνια Δανιηλίδου. Τα τμήματα είναι Αρχαρίων και Προχωρημένων. Διδάσκεται επίσης κινησιολογία-τεχνική free tazz. Τέλος, το Τμήμα Εικαστικών Τεχνών, ζωγραφική και γλυπτική με τoυς δασκάλους Θάλεια Κερούλη και Πάολο Ινκαρνάτο.

  Ανάμεσα στις πολλές εκδηλώσεις που οργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος είναι επίσης οι Κακανούρες (αναβίωση παλιού εθίμου με φωτιές, ζωντανή μουσική, πλούσια εδέσματα, κρασί κ.ά.), χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις (γιορτή, μπαζάρ, φωταγώγηση δέντρου, μελωδίες, κεράσματα, χριστουγεννιάτικο χωριό, αγιοςβασίλης, face painting κ.ά.), κοπή βασιλόπιτας, καρναβαλική παρέλαση (με το τμήμα λάτιν), αποκριάτικη χοροεσπερίδα, αποκριάτικο παιδικό πάρτι, καλοκαιρινή συναυλία για την Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής, ενημερωτικές ιατρικές ομιλίες, γιορτή και ομιλία για την Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας, Ημερολόγια κ.ά.

 Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους πολύ δραστήριους κατοίκους, που αγαπούν την παράδοση και το όμορφο Λιβαδοχώρι!

 Βιβλιογραφία

• Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.
• Θ. Μπελίτσου, «Ιστορικό οδοιπορικό στη Λήμνο: Λιβαδοχώρι», εφ. Λήμνος, φ. 531 (10/6/2008).
• Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986.
• Cdrom Επαρχείου Λήμνου: «Λήμνος αγαπημένη».
• “ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά”, εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.