Τα γενέθλια της Παναγίας

Τα γενέθλια της Παναγίας

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Σαν σήμερα 8 Σεπτεμβρίου γεννήθηκε η Παναγία και η Εκκλησία τιμά τα γενέθλια της. Γονείς της ήταν η Αγία Άννα και ο Άγιος Ιωακείμ, οι οποίοι κατάφεραν και απέκτησαν την Παρθένο Μαρία ύστερα από πολλά χρόνια ατεκνία και με συνεχή προσευχή.

Η Αγία Άννα αξιώθηκε να έχει τη μεγάλη τιμή και ευτυχία να αποκτήσει παιδί, μία μοναδική κόρη, τη μητέρα του Σωτήρα του κόσμου. Η Αγία Άννα παρακαλούσε τον Θεό να αποκτήσει ένα παιδί και έκανε συνεχώς την εξής προσευχή:

«Κύριε Παντοκράτορα, και Μεγαλοδύναμε, που μόνο με το λόγο έκανες τον ουρανό και τη γη και όσα φαίνονται και είναι γύρω μας, που λύτρωσες τους πατέρες μας από τα χέρια του Φαραώ, που με το πρόσταγμά Σου σχίσθηκε η θάλασσα και πέσανε μέσα οι Αιγύπτιοι. Εσύ Θεέ, που τους έτρεφες σαράντα χρόνια στην έρημο.

Εσύ, που ευλόγησες τη Σάρρα, τη γυναίκα του Αβραάμ και γέννησε τον Ισαάκ στα γεράματά της. Εσύ που χαρίτωσες εκείνη την Άννα την ομοία μου και γέννησε το Σαμουήλ τον προφήτη. Εσύ δώσε και σε μένα την ταπεινή Σου δούλη παιδί, και μη με αφήσεις να είμαι ντροπιασμένη και ταπεινωμένη από όλο μου το γένος.

Κύριε, ο Θεός μου, τάχα και σαν ένα από τα θηρία δεν είμαι και εγώ; Διατί με οργίστηκες τόσο και είμαι στείρα;

Εσύ, που ευλόγησες τα ποιήματά σου και είπες: Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε, δώσε και σε μένα σπέρμα και καρπό κοιλίας, και αν γεννήσω είτε αρσενικό είτε θηλυκό, να Σού το χαρίσω με όλη μου τη χαρά και να το φέρω στο Ναό Σου να το αφιερώσω».

Το γεγονός της γέννησης της Θεοτόκου δεν αναφέρεται στα ιερά Ευαγγέλια. Η ίδια σιγή, άλλωστε, απλώνεται γύρω από το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της. Ελάχιστα είναι τα λόγια της που διασώθησαν. Αρκεί να σημειωθεί πως η προτροπή της στους υπηρέτες στο θαύμα που έγινε από τον Χριστό στην Κανά της Γαλιλαίας, «Ό,τι αν λέγη (ο Χριστός) υμίν, ποιήσατε» (Ιωάν. 2,5), είναι τα τελευταία της λόγια που αναφέρουν τα Ευαγγέλια. Από τότε (το θαύμα έγινε στις αρχές του πρώτου έτους της δημόσιας δράσης του Κυρίου) και στο εξής η Θεοτόκος παρακολούθησε σιωπηλή τη δράση του Υιού της και το ίδιο αμίλητη έπνιξε τον πόνο της κάτω από το σταυρό Του.

Τα κενά των Ευαγγελίων για το βίο της Υπεραγίας Θεοτόκου συμπληρώνουν οι απόκρυφες διηγήσεις. Αυτές, γραμμένες από ευσεβείς συγγραφείς και πλουτισμένες από τη φαντασία τους, μας δίνουν πληροφορίες για τη γέννησή της, την παιδική της ηλικία, την κοίμησή της. Η Εκκλησία πήρε από τα κείμενα αυτά τις παραδόσεις που εκείνη θεώρησε αληθινές και τις διαφύλαξε στις εορτές, τους ύμνους, τις εικόνες που καθιερώθηκαν και έγιναν με το υλικό τους.

Μία από τις απόκρυφες διηγήσεις είναι το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου, που διηγείται, μεταξύ άλλων, και τα σχετικά με τη Γέννηση της Θεομήτορος. Απ’ αυτό μαθαίνουμε τα ονόματα των γονέων της που είναι Ιωακείμ και Άννα, την ατεκνία τους, την καταγωγή του Ιωακείμ από το βασιλικό γένος του Δαβίδ κ.α. Εδώ διαβάζουμε για τη θλίψη και τα δάκρυα του ανδρόγυνου για την ατεκνία τους, καθώς και τις προσευχές και τις νηστείες τους για να αποκτήσουν παιδί.

Εκτός από το Πρωτευαγγέλιο, ένα άλλο απόκρυφο Ευαγγέλιο, το λεγόμενο του Ψευδο-Ματθαίου, που συμφωνεί βασικά με το Πρωτευαγγέλιο, μιλά για τη γέννηση της Θεοτόκου. Για να καταλάβουμε αυτά που εικονίζονται στην παράσταση της γέννησης της Θεοτόκου, πρέπει να παραθέσουμε μερικά αποσπάσματα από τη διήγηση του Ιακώβου:

«Καί ἰδού ἄγγελος Κυρίου ἐπέστη λέγων αὐτῇ· Ἄννα, ἐπήκουσε Κύριος τῆς δεήσεώς σου, καί συλλήψει καί γεννήσεις, καί λαληθήσεται τό σπέρμα σου ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ… Καί ἰδού ἦλθον ἄγγελοι δύο λέγοντες αὐτῇ· Ἰδού Ἰωακείμ ὁ ἀνήρ σου ἔρχεται μετά τῶν ποιμνίων αὐτοῦ. Ἄγγελος γάρ Κυρίου κατέβη πρός αὐτόν λέγων· Ἰωακείμ, ἐπήκουσε Κύριος ὁ Θεός τῆς δεήσεώς σου· κατάβηθι ἐντεῦθεν· ἰδού γάρ ἡ γυνή σου Ἄννα ἐν γαστρί λήψεται… Καί ἰδού Ἰωακείμ ἧκε (=ἦρθε) μετά τῶν ποιμνίων αὐτοῦ, καί ἔστη Ἄννα πρός τήν πύλην καί εἶδε τόν Ἰωακείμ ἐρχόμενον, καί δραμοῦσα ἐκρε¬μάσθη εἰς τόν τράχηλον αὐτοῦ… Ἐπληρώθησαν δέ οἱ μῆνες αὐτῆς· ἐν δέ τῷ ἐνάτῳ μηνί ἐγέννησεν Ἄννα. Καί εἶπεν τῇ μαίᾳ· Τί ἐγέν¬νησα; Ἡ δέ εἶπεν· Θῆλυ· Καί εἶπεν Ἄννα· Ἐμεγαλύνθη ἡ ψυχή μου ἐν τῇ ἡμέρᾳ ταύτῃ· καί ἀνέκλινεν αὐτήν. Πληρωθεισῶν δέ τῶν ἡμερῶν ἀπεσμήξατο Ἄννα, καί ἔδωκεν μασθόν τῷ παιδί, καί ἐπωνόμασε τό ὄνομα αὐτῆς Μαριάμ» (4,1-5,2).

Όπως βλέπουμε στην παραπάνω διήγηση, η γέννηση της Παναγίας αναγγέλλεται από τον άγγελο ύστερα από πολύχρονη ατεκνία των γονέων της. Άγγελος γνωστοποιεί τη γέννηση και άλλων βιβλικών προσώπων: του Σαμψών, του Σαμουήλ, του Ιωάννη του Προδρόμου. Η γέννηση όμως της Παναγίας διαφέρει, διότι είναι «τοῦ Ἀδάμ ἡ ἀνάπλασις καί τῆς Εὔας ἡ ἀνάκλησις· τῆς ἀφθαρσίας ἡ πηγή καί τῆς φθορᾶς ἀπαλλαγή, δι᾽ ἧς ἡμεῖς ἐθεώθημεν καί τοῦ θανάτου ἐλυτρώθημεν…» (Δοξαστικό τῆς λιτῆς).

Τη σύγκριση μεταξύ της μητέρας της Παναγίας και άλλων άτεκνων γυναικών της Αγίας Γραφής κάνει ωραιότατα το γ’ στιχηρό του Εσπερινού της εορτής (του πλ. β’ ήχου): «Εἰ καί θείῳ βουλήματι, περιφανεῖς στεῖραι γυναῖκες ἐβλάστησαν, ἀλλά πάντων ἡ Μαρία τῶν γεννηθέντων θεοπρεπῶς ὑπερέλαμψεν· ὅτι καί ἐξ ἀγόνου παραδόξως τεχθεῖσα μητρός, ἔτεκεν ἐν σαρκί τόν ἁπάντων Θεόν, ὑπέρ φύσιν ἐξ ἀσπόρου γαστρός…».

Όπως βλέπουμε σ’ όλα σχεδόν τα τροπάρια της ιερής ακολουθίας του Γενεθλίου της Υπεραγίας Θεοτόκου, οι ιεροί υμνογράφοι τονίζουν, παράλληλα με τη γέννησή της, και το ρόλο της ως Μητέρας του Θεού.

Ακόμη, στη λύση της στείρωσης της Άννας διαβλέπουν κατά τη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας τη λύση της στείρωσης της ανθρώπινης φύσης, η οποία θα απολαύσει τους καρπούς της θείας χάριτος. Η χάρη αυτή «καρπογονείν λαμπρώς απάρχεται» με τη γέννηση της Θεοτόκου.

Όπως το λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «σήμερον αρχή σωτηρίας τω κόσμω». «Εν σοι της φθοράς ελυτρώθημεν». Γι’ αυτό «χαράν μηνύει, η γέννησίς σου, πάση τη οικουμένη» , όπως λένε οι υμνογράφοι της εορτής στη Θεοτόκο.

η «επέτειος των γενεθλίων» της Παναγίας στις 8 του Σεπτέμβρη δεν είναι ασήμαντο γεγονός. Η ζωή της επηρέασε την πορεία του κόσμου! Η γέννησή της προμηνύει τη γέννηση του Σωτήρα του κόσμου! Η παρουσία της προκαλεί χαρά, ασφάλεια, δύναμη κι ελπίδα. Γι’ αυτό και τη «μακαρίζουν πάσαι αι γενεαί» των ανθρώπων, κάτι που για καμιά γυναίκα δεν έκαμαν.

Τα γενέθλια της Θεοτόκου, μαζί με του Χριστού και του Προδρόμου, είναι τα μόνα που γιορτάζουμε οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, γιατί η γέννησή τους σημάδεψε θετικά και ουσιαστικά τη ζωή μας.

Ενώ ο Ιωάννης ο Πρόδρομος προετοίμασε τις καρδιές των Ιουδαίων για να δεχτούν το Χριστό, η Θεοτόκος γίνεται η Μάνα του Κυρίου, η γέφυρα που κατεβάζει το Θεό στη γη και που ανεβάζει εμάς στον ουρανό.

Η παρθένος Μαρία, η Κεχαριτωμένη, έζησε για τους άλλους, αποδέχεται το σταυρό της ταπεινά και αναδεικνύεται «τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ». Έτσι, και όποιος «ταπεινά και σιγανά» βαστάζει τον προσωπικό του σταυρό, ακόμα και περιφρονώντας τον με το να μην ασχολείται μ’ αυτό, αρχίζει ν’ αγγίζει τα κράσπεδα της δόξας της Θεοτόκου, γίνεται ο ίδιος ζωντανή ανάπαυση που αναπαύεται και αναπαύει, «μακαρίζεται» από τους εγγύς και τους μακράν.

Αν και η μακροζωία είναι επιθυμητή, εν τούτοις δεν φέρνει από μόνη της την ευτυχία. Η ποιότητα ζωής μας που έχει βάση την κοινωνία, τη σχέση με το όντως Πρόσωπο, τον Ιησού Χριστό, και τους αδελφούς Του, καθορίζει τον Παράδεισο από τον «νυν αιώνα». Μετανοώντας και δεχόμενοι την απολυτρωτική χάρη Του παίρνουμε μαζί μας στην αιωνιότητα.

Έτσι, τα χρόνια της ζωής μας αποκτούν μεγαλειώδη αξία! Γίνονται σημαντικά και γινόμαστε αιώνιοι, όπως φαίνεται δυναμικότερα στην Παναγία, που η γέννησή της «χαράν εμήνυσε πάση τη οικουμένη», αφού έρχεται στον κόσμο μας η Μητέρα του Θεού ημών.