Τα κάστρα στην Ελλάδα και το κάστρο της Λήμνου

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Από άκρη σε άκρη της Ελλάδας υπάρχουν πανέμορφα κάστρα να στέκουν αγέρωχα, κουβαλώντας πίσω από τα σωσμένα τείχη τους, ιστορίες και θρύλους του ένδοξου παρελθόντος τους. Η χώρα μας είναι από τις λίγες στον κόσμο που διαθέτει τόσα πολλά κάστρα, αρκετά από τα οποία είναι καλά διατηρημένα – κάποια κατοικούνται μέχρι και σήμερα – συγκεντρώνοντας πλήθος επισκεπτών. Είναι χτισμένα σε κορυφές λόφων ή δίπλα στη θάλασσα και στέκουν αγέρωχα κι επιβλητικά μέσα στους αιώνες. Σίγουρα μια επίσκεψη σε αυτά, είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και την ένδοξη ιστορία του τόπου.

Παλαμήδι – Ναύπλιο 

Χτισμένο ανατολικά της πόλης του Ναυπλίου, σε έναν λόφο ύψους 216 μέτρων, το φρούριο του Παλαμηδίου είναι από τα πιο δημοφιλή κάστρα της χώρας. Πήρε το όνομά του από τον ήρωα του Τρωικού Πολέμου Παλαμήδη, γιο του Ναυπλίου, ενώ η ανέγερσή του άρχισε το 1687 από τους Ενετούς, μετά από μια μάχη με τους Οθωμανούς για την κατάληψη του λόφου.
Το Παλαμήδι είναι – και λογικό – συνδεδεμένο με μία από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας μας, καθώς εκεί φυλακίστηκε το 1834 για 11 μήνες ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, κατηγορούμενος για εσχάτη προδοσία. Ο χώρος αποτελεί σήμερα πόλο έλξης πολλών επισκεπτών, οι οποίοι σπεύδουν να δουν το μπουντρούμι μέσα στον βράχο που λέγεται ότι έμεινε ο «Γέρος του Μοριά». Επίσης, υπάρχει κι ένας θρύλος γύρω από τα διάσημα 999 σκαλοπάτια του Παλαμηδίου, αφού σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το άλογο του Κολοκοτρώνη έσπασε το χιλιοστό σκαλοπάτι. 

Το Κάστρο της Κυπαρισσίας

Δεν είναι από τα πιο δημοφιλή, όμως, όσοι βρεθούν στην περιοχή και το επισκέπτονται, μένουν εντυπωσιασμένοι από την εκπληκτική του θέα προς το Ιόνιο. Είναι χτισμένο στην κορυφή ενός μικρού λόφου πάνω ακριβώς από την Κυπαρισσία, στα θεμέλια ενός παλαιότερου βυζαντινού κτιρίου. Και χωρίς αμφιβολία, αποτελεί το «στολίδι» της πόλης.
Ονομάζεται, επίσης, «Κάστρο των Γιγάντων» κι αυτό διότι ο μύθος θέλει να χτίστηκε από γίγαντες, μιας και οι πέτρες από τις οποίες χτίστηκε άγγιζαν σε μήκος ακόμη και τα 4 μέτρα και πλάτος το 1,5 μέτρο. Το σίγουρο είναι πως πρόκειται για ένα ιστορικό και σημαντικό κάστρο, όπου στο πέρασμα των αιώνων άφησαν σε αυτό το στίγμα τους όλοι οι κατακτητές που πέρασαν από εδώ, Τούρκοι και Ενετοί, ενώ δεν ήταν λίγες οι καταστροφές και οι ανακατασκευές που υπέστη. 

Το Κάστρο της Μεθώνης

Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά κάστρα της χώρας. Είναι χτισμένο στη χερσόνησο του Αγίου Νικολάου, βρέχεται από θάλασσα στις τρεις πλευρές του και με μια τεχνητή πέτρινη γέφυρα συνδέεται με το μικρό φρούριο Μπούρτζι. Κατά τον Μεσαίωνα, αποτελούσε σταθμό για το ταξίδι των προσκυνητών προς τους Αγίους Τόπους.
Η καστροπολιτεία καταλαμβάνει μια έκταση 93 στρεμμάτων και το Μπούρτζι συναντάται σε μια μικρή νησίδα νότια του κάστρου. Ο επισκέπτης στο εσωτερικό του μπορεί να παρατηρήσει ερείπια τόσο από τα σπίτια των βενετσιάνων αρχόντων, όσο και από την περίοδο της ακμής του κάστρου. Στο Κάστρο της Μεθώνης την Καθαρά Δευτέρα αναβιώνει το έθιμο «του Κουτρούλη ο γάμος» συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου. 

Το Κάστρο της Κορώνης

Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και το άλλο διάσημο κάστρο, αυτό της Κορώνης, το οποίο κατοικείται μέχρι σήμερα. Υπήρξε ένα από τα καλύτερα οχυρωμένα και ισχυρότερα της Πελοποννήσου. Μέσα στο κάστρο και πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα και μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, κτίστηκε ο βυζαντινός ναός της Αγίας Σοφίας από τους Ενετούς τον 13ο αιώνα και ενισχύθηκε από τους Οθωμανούς τον 16ο αιώνα.
Μαζί με το «δίδυμο αδελφάκι», εκείνο της Μεθώνης αποτελούσαν «Τα μάτια της Βενετίας» στη Μεσόγειο, καθώς από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνα ήταν λιμάνια – «κλειδιά» για το εμπόριο από και προς την Ανατολή. 

Φραγκοκάστελο – Χανιά

Περίπου 80 χιλιόμετρα από τα Χανιά, κοντά στη Χώρα Σφακίων βρίσκεται ο παραθαλάσσιος οικισμός του Φραγκοκάστελου με το διάσημο ενετικό του κάστρο που έχει ταυτιστεί με τους Δροσουλίτες.
Πρόκειται, σύμφωνα με τον θρύλο, για τα φαντάσματα των πολεμιστών του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη, οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στην άνιση μάχη με τους Τούρκους το 1828 και έμειναν άθαφτοι ώσπου να τους σκεπάσει η άμμος που έφερε ο αέρας. Κι εμφανίζονται ως σκιές στα τείχη του κάστρου κάθε τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου, τα χαράματα. 

Ακροκόρινθος – Αρχαία Κόρινθος

Πρόκειται για το μεγαλύτερο κάστρο της Ελλάδας, ο «επιβλέπων οφθαλμός της Πελοποννήσου», όπως το αποκαλούν. το 1821. Ριζωμένη σε έναν βραχώδη λόφο στα 574μ., από τον 6ο π.Χ. αι. έως το 1821, η Ακροκόρινθος υπήρξε η παλαιότερη οχυρωμένη Ακρόπολη της αρχαίας και μεσαιωνικής Κορίνθου, ελέγχοντας τη μοναδική είσοδο από την ηπειρωτική Ελλάδα προς την Πελοπόννησο και την κίνηση μεταξύ Κορινθιακού και Σαρωνικού Κόλπου. 

Κάστρο Ιωαννίνων – Ίτς Καλέ

Αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη και αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της, ενώ είναι το αρχαιότερο βυζαντινό κάστρο σε ολόκληρη τη χώρα το οποίο κατοικείται μέχρι και σήμερα. Τα σχεδόν έρημα λιθόστρωτα σοκάκια και τα χαρακτηριστικά κτίρια αλλά και σπίτια με τα χρωματιστά παραθυρόφυλλα ενισχύουν την μυστηριακή ατμόσφαιρα, την ώρα που μια επίσκεψη στα άκρως ενδιαφέροντα μουσεία της καστροπολιτείας συστήνει τους επισκέπτες τόσο την ιστορία, όσο και τις τέχνες της περιοχής.
Μέσα στο κάστρο των Ιωαννίνων θα συναντήσετε το Βυζαντινό Μουσείο και το Μουσείο Αργυροτεχνίας στη βορειοανατολική ακρόπολη με το Ιτς Καλέ, καθώς και το Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων στο τζαμί του Ασλάν Πασά. Από τα σημεία αναφοράς, επίσης, το Φετιχέ Τζαμί και ο τάφος του Αλή Πασά στη βορειοδυτική ακρόπολη του Ιτς Καλέ.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ

Είναι ένα φρούριο μεσαιωνικό το οποίο βρίσκεται στην χερσόνησο της πρωτεύουσας Μύρινας και χωρίζει δύο πανέμορφες αμμουδερές παραλίες, δύο γιαλούς, τον Τούρκικο Γιαλό, όπου είναι και το λιμάνι, και τον Ρωμέϊκο Γιαλό, με τις γραφικές ταβέρνες και την ωραία αμμουδιά. Ακριβώς δίπλα από τον Ρωμέϊκο Γιαλό είναι και ή άλλη δημοφιλής πανέμορφη παραλία, τα Ρηχά Νερά.

Είναι το σήμα κατατεθέν της πρωτεύουσας της Λήμνου. Είτε το δει κανείς λουσμένο στο φως του ήλιου, είτε φωταγωγημένο το βράδυ, είναι βέβαιο πως θα κερδίσει το ενδιαφέρον σας. Στην πιο ψηλή κορυφή του κυματίζει η ελληνική σημαία. Κάθε πρωί ένα στρατιωτικό άγημα κάνει την έπαρση της και το ηλιοβασίλεμα την υποστολή.

Θεωρείται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα της Ελλάδας. Ανεβαίνοντας το μονοπάτι, κάπου εκεί από την καφετέρια και το ξενοδοχείο ΝΕΦΕΛΗ, θα δείτε το τριπλό τείχος με τους 14 πύργους συνολικά, που φτάνουν σε ύψος τα 8 μέτρα και σε πάχος το ενάμιση. Στέκει  ακόμα η θεόρατη κεντρική πύλη στα νοτιοανατολικά και μια μικρότερη στα βορειοανατολικά προς την απόκρημνη πλευρά του Ρωμέικου Γιαλού, λίγο πιο κάτω από το κάτασπρο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και το παραδοσιακό αρχοντικό του Βόντελα.

Τα λιθόστρωτα καλντερίμια που οδηγούν ανάμεσα στα θυμάρια και τις ελιές μεταφέρουν τους επισκέπτες σε άλλες παλιότερες εποχές, τότε που μέσα στο κάστρο αντηχούσαν ξίφη και σπαθιά, αλλά και κανόνια που βροντούσαν από τις πολεμίστρες του κατά του πολιορκητή. Από εκεί πάνω η θέα είναι πανοραμική, βλέπεις τους διαδοχικούς κόλπους μέχρι τον Αη-Γιάννη Κάσπακα και τον Μούρτζουφλο και στο βάθος το Άγιο Όρος, το οποίο φαίνεται σαν να είναι τόσο κοντά, θαρρείς θα το φτάσεις με μια βάρκα σε μισή ώρα.

Μια ματιά κάτω προς την πανέμορφη πόλη με το γραφικό λιμάνι θα σου κόψει την ανάσα – η θέα είναι πραγματικά μαγική. Κι απέναντι, στην άκρη του λιμανιού, είναι το οινοποιείο του Συνεταιρισμού, το πευκοδάσος και  το πανέμορφη άσπρο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Ανεβαίνοντας στο Κάστρο της Μύρινας σήμερα, οι επισκέπτες εκτός από τα ερείπια του παλιού οχυρού, μπορούν να δουν και τους σημερινούς «κατοίκους» του. Πρόκειται για πλατόνια, τα ελάφια της Ρόδου, τέσσερα από τα οποία μεταφέρθηκαν εδώ τη δεκαετία του 1970, δύο θηλυκά και δύο αρσενικά, και πολλαπλασιάστηκαν, με αποτέλεσμα σήμερα να υπολογίζεται πως μέσα στο Κάστρο ζουν περίπου 150 πανέμορφα ελάφια!

Το Κάστρο της Μύρινας είναι το μεγαλύτερο σε έκταση οχυρό του Αιγαίου, καθώς καλύπτει έκταση 144 στρεμμάτων. Ανέκαθεν αποτελούσε το ισχυρότερο οχυρό της Λήμνου, γεγονός που οδήγησε στο να αποκαλείται η Μύρινα «Κάστρο» από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια μέχρι και το 1955.  Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, χτίστηκε επί Βυζαντίου από τον Ανδρόνικο Α’ Κομνηνό το 1186, πάνω στα ερείπια αρχαίου πελασγικού τείχους. Πήρε τη σημερινή του μορφή λίγα χρόνια αργότερα από τον Ενετό Μεγάλο Δούκα της Λήμνου Φιλόκαλο Ναβιγκαγιόζι, ανάμεσα στο 1207 και το 1214. Έμεινε στα χέρια των Ενετών μέχρι που παραδόθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία περί το 1480. Έως τότε, συνήθιζαν να το αποκαλούν και Παλαιόκαστρο, σε αντίθεση με τα νεότερα κάστρα του νησιού στο Μούδρο και τον Κότσινα. Οι Τούρκοι το ενίσχυσαν περαιτέρω, καθώς εγκαταστάθηκαν μέσα στα τείχη του, έχτισαν τζαμί, δεξαμενές, πυριτιδαποθήκη και το εφοδίασαν με 150 κανόνια. Το Κάστρο της Μυρίνας προστατευόταν και από βαθιά τάφρο στα ανατολικά. Διατηρούνται μέχρι σήμερα οι «ζεματίστρες» ή «καταχύστρες» στα κενά των επάλξεων περιμετρικά του κάστρου, ένα από τα ισχυρότερα όπλα των πολιορκημένων έναντι του πολιορκητή. Πρόκειται για πέτρινες κοιλότητες, που γέμιζαν με καυτό λάδι, λιωμένο μολύβι ή ακόμα και βραστό νερό ώστε να περιχύνουν μ’ αυτό από ψηλά τους αντιπάλους.

Τον Οκτώβριο του 1912, με την απελευθέρωση της Λήμνου, ο ελληνικός στρατός συνέλαβε την τουρκική φρουρά του κάστρου και ελευθέρωσε την πόλη και το νησί. Έτσι, το Κάστρο της Μύρινας συνέδεσε το όνομα του και με την νεότερη ιστορία του νησιού.

Τα ελληνικά ταχυδρομεία το 1998 κυκλοφόρησαν και ένα αναμνηστικό σχετικό γραμματόσημο, προβάλλοντας το Κάστρο της Μύρινας σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό ως ένα από τα σπουδαιότερα ελληνικά κάστρα.

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη και αξίζει με την πρώτη ευκαιρία να πας, να επισκεφτείς ένα από τα ομορφότερα, παράξενα και ιστορικά ελληνικά κάστρα!