Τελευταία Νέα του Αρχιπελάγους: Φθινόπωρο – Χειμώνας 2023- Θαλασσινές ιστοριες !

7 Δεκεμβρίου, 2023

8 minutes read

Τελευταία Νέα του Αρχιπελάγους: Φθινόπωρο – Χειμώνας 2023

Οι έντονοι άνεμοι και οι συνεχείς βροχοπτώσεις μας θυμίζουν ότι πρέπει να προετοιμαστούμε για άλλο ένα δύσκολο χειμώνα, κατά τον οποίο δεν θα πρέπει να λείψουμε ούτε μία μέρα από τις θάλασσες.
Τα 24 χρόνια δράσης για την προστασία των θαλασσών μας και τους 24 δύσκολους χειμώνες, προσπαθούμε να μετατρέψουμε την αυτονόητη κούραση σε ενέργεια. Για όλους εμάς στο Αρχιπέλαγος είναι πολύ σημαντικό ότι σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια έχουμε συνοδοιπόρους όλους εσάς που μοιράζεστε την κοινή αγωνία αλλά και την κοινή ευθύνη για την ουσιαστική προστασία των θαλασσών μας (στην πράξη και όχι στα λόγια).

Συνάντηση εργασίας με επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Kerala Ινδίας ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο στο ΒΑ Αιγαίο, στην ερευνητική βάση και το σκάφος Aegean Explorer του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος.

Η συνάντηση έγινε στο πλαίσιο της δράσης ECOMARINE που στοχεύει στη δημιουργία 4ων νέων “Marine Monitoring Labs” – Εργαστηρίων/ Παρατηρητηρίων Κλιματικής Αλλαγής και Πλαστικής Ρύπανσης στη Μαλαισία και την Ινδία.
H δράση αυτή γίνεται σε συνεργασία με το Ωκεανογραφικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Κύπρου και το Πανεπιστήμιο Oviedo Ισπανίας.
Αντικείμενο της συνάντησης ήταν η έρευνα των μικροπλαστικών ρύπων, η χαρτογράφηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, η καταγραφή του γαλάζιου άνθρακα, καθώς και η αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των επιτόπιων ερευνών για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Μέχρι το τέλος του έτους θα έχει ολοκληρωθεί ο εξοπλισμός των τεσσάρων νέων εργαστηρίων πεδίου “Marine Monitoring Labs” στην Ινδία και τη Μαλαισία που θα στοχεύουν μεταξύ άλλων στην παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αλλά και στην εκτίμηση της έκτασης της πλαστικής ρύπανσης, σε αυτές τις ιδιαίτερα σημαντικές περιοχές του Ινδικού Ωκεανού.

Μάλτα: συνάντηση των Υπουργών Αλιείας των Μεσογειακών κρατών για τη λεγόμενη “υψηλού επιπέδου συνδιάσκεψη MedFish4Ever”.

Η συμμαχία περιβαλλοντικών φορέων Med Sea Alliance συμμετείχε στη συνδιάσκεψη – μέλος του οποίου είναι το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος – στοχεύοντας μέσα από συντονισμένες ενέργειες διαμεσογειακά, να ωθήσει στην άμεση εφαρμογή μέτρων για την ανάσχεση της παράνομης και καταστροφικής αλιείας.

Σε μία εποχή όπου με βάση τα επίσημα στοιχεία της Ε.Ε. και της Γενικής Επιτροπής για την Αλιεία στη Μεσόγειο, το 73% των μεσογειακών ιχθυαποθεμάτων έχουν ήδη υπεραλιευθεί σε επίπεδο τουλάχιστον διπλάσιο από αυτό που θεωρείται βιώσιμο, το μόνο που απαιτείται είναι να εφαρμοστούν στην πράξη δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα, χωρίς άλλη καθυστέρηση.

Έντονο προβληματισμό και ανησυχία προκάλεσε το χαλαρό κλίμα που επικράτησε καθ’ όλη τη διάρκεια της συνάντησης των υπουργών, όπου επανειλημμένα αφέθηκε να εννοηθεί ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με την υπεραλίευση έχουν σε μεγάλο βαθμό επιλυθεί, χωρίς βέβαια αυτό να έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα στο σύνολο των μεσογειακών χώρων. Μάλιστα γενικολογώντας ως βασικό πρόβλημα αναφέρθηκε η κλιματική κρίση και η γήρανση του πληθυσμού των αλιέων, ζητήματα που προφανώς και είναι υπαρκτά, αλλά με τον τρόπο που τίθενται τελικά αποπροσανατολίζουν και δεν συμβάλλουν στη λήψη μέτρων.

Ενδεικτικό είναι ότι έπειτα από 6 χρόνια από την κοινή δέσμευση των υπουργών για το λεγόμενο MedFish4Ever που υπογράφηκε το 2017 στο πλαίσιο της Γενικής Επιτροπής για την Αλιεία στη Μεσόγειο (GFCM), από τους 20 στόχους για τους οποίους δεσμεύτηκαν οι κυβερνήσεις των μεσογειακών κρατών έχει επιτευχθεί μόλις το ⅓, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της υπεραλίευσης.
Οι επιπτώσεις της υπεραλίευσης και της πιθανής επερχόμενης κατάρρευσης των ιχθυαποθεμάτων είναι και θα είναι δραματικές για εμάς στην Ελλάδα όπου η αλιεία διατηρεί θεμελιώδη σημασία, πολύ περισσότερο απ’ ότι σε οποιοδήποτε άλλο μεσογειακό κράτος. Η αλιεία είχε μεγάλη κοινωνική και οικονομική σημασία δεδομένου ότι προσφέρει χιλιάδες θέσεις εργασίες σε περιοχές που δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές απασχόλησης, αλλά και μεγάλη διατροφική σημασία, δεδομένου ότι οι παράκτιες κοινωνίες επί πολλούς αιώνες βασίζονται στα ιχθυαποθέματα για τη διατροφή τους. Καθώς οι θαλάσσιοι πόροι εξαντλούνται ανησυχητικά, τίθεται σε κίνδυνο και η επιβίωση των σπάνιων και προστατευόμενων ειδών που έως σήμερα ζουν ακόμα στις θάλασσες μας, σε κάποιους από τους σημαντικότερους πληθυσμούς που έχουν απομείνει στη Μεσόγειο.

Η συμμαχία περιβαλλοντικών φορέων Med Sea Alliance, υλοποιεί μεταξύ άλλων λεπτομερή έρευνα για την ποσοτικοποίηση των περιστατικών παράνομης και καταστροφικής αλιείας με συρόμενα αλιευτικά εργαλεία στη Μεσόγειο. Τα περιστατικά καταγράφονται μέσα από ειδικό λογισμό που έχει αναπτυχθεί για το σκοπό αυτό, σε συνδυασμό με επιτόπιες καταγραφές. Προκαταρκτικά αποτελέσματα της έρευνας στις ελληνικές θάλασσες παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της συνδιάσκεψης στη Μάλτα, σε σχετική ομιλία από την Αναστασία Μήλιου, ενώ η τελική αναφορά της έρευνας σύντομα θα δοθεί στις δημοσιότητα και θα κοινοποιηθεί στις αρμόδιες κρατικές και ευρωπαϊκές αρχές. Κοινός στόχος των φορέων που απαρτίζουν το Med Sea Alliance είναι να αποκαλύψουμε την πραγματική έκταση του προβλήματος για το οποίο οι κυβερνήσεις επί χρόνια εθελοτυφλούν, αλλά και ωθήσουμε στην άμεση λήψη αποτελεσματικών μέτρων. Αναμένουμε μία σοβαρή αντίδραση τόσο από τις μεσογειακές κυβερνήσεις και ιδίως την ελληνική κυβέρνηση που αντί να παραμένει επί δεκαετίες ουραγός, θα όφειλε να πρωτοστατεί σε πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση της βιώσιμης αλιείας που είναι τόσο σημαντική για τη χώρα μας.

Εκπομπή “Περίμετρος” της ΕΡΤ3 – Mεγάλη Aνησυχία για το Mέλλον της Aλιείας

Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος στη συνάντηση υπουργών αλιείας στη Μάλτα

Δείτε το βίντεο – ΕΡΤ3 Εκπομπή “Περίμετρος”

Έπειτα από κάθε κακοκαιρία, έτσι και αυτές τις ημέρες πρέπει να αφιερώνουμε ώρες κάτω από το νερό, με επίμονη προσπάθεια για σταθεροποιούμε και να φροντίζουμε τους υποβρύχιους κήπους Ποσειδωνίας.

Δικογραφία από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών διατάχθηκε για τη θανάτωση και ακρωτηριασμό τεσσάρων ζωνοδέλφινων τον περασμένο Μάιο στο βορειοανατολικό Αιγαίο, έπειτα από καταγγελία του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος.

Τα 4 νεκρά ζωνοδέλφινα έφεραν τραύματα από αιχμηρό αντικείμενο ή είχαν κομμένη ουρά/ πτερύγια, γεγονός που αποδεικνύει την ηθελημένη θανάτωση τους. Τα δελφίνια αυτά τα εντοπίσαμε να πλέουν νεκρά μεσοπέλαγα βόρεια της Σάμου, ενώ ένα από αυτά είχε εκβραστεί στην ακτή, έπειτα από έντονους βορειοδυτικούς ανέμους.

Διαβάστε περισσότερα

Στην καρδιά του χειμώνα, μία βασική μας δράση αλλά και ανησυχία αποτελεί η «Αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου και της οικολογικής ταυτότητας των μικρών νησίδων του Αιγαίου».

Χιλιάδες νησίδες και μικρά νησιά του Αιγαίου είναι παντελώς απαξιωμένα τις τελευταίες δεκαετίες. Αν και στις μέρες μας φαίνονται άγονα και ευάλωτα, για αιώνες αποτελούσαν μικρά διαμάντια που έλαμψαν ως κύτταρα πολιτισμού και πρότυπα αυτάρκειας. Γνωστά παραδείγματα είναι η Δήλος και η Κέρος, αλλά και εκατοντάδες άλλες λιγότερο γνωστές νησίδες ή μικρά νησιά. Σήμερα, έπειτα από την πλήρη απαξίωσή τους και καθώς αγνοούμε την ιστορία τους (που ποτέ δεν μπήκαμε στον κόπο να αναζητήσουμε), είναι ευάλωτα όχι μόνο σε εξωτερικές απειλές, αλλά και στους επενδυτές της συμφοράς.
Σύμμαχός μας σε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια είναι η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τορόντο και κοινός μας στόχος είναι όχι μόνο να αντλήσουμε γνώση, αλλά και να εξάγουμε τη γνώση και την κατανόηση των σοφών πρακτικών διαχείρισης, με βάση τις οποίες επιβίωσαν οι κοινωνίες επί χιλιάδες χρόνια στα μικρά νησιά του Αιγαίου, με απόλυτη αυτάρκεια. Παράλληλα προετοιμάζουμε παρεμβάσεις προστασίας, για την ανάσχεση της συνεχούς διάβρωσης των νησίδων, αλλά και της καταστροφής των παλαιών κτισμάτων. Αναμένουμε και την αντίδραση της πολιτείας, σε επίπεδο Δήμων και Περιφερειών.

Με πεδίο το ΒΑ Αιγαίο και αφετηρία τη Σάμο, ολοκληρώθηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου πανεπιστημιακά μαθήματα «Εφαρμοσμένης Θαλάσσιας Προστασίας» για τους τελειόφοιτους Θαλάσσιας Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex. Φέτος άλλωστε μετράμε 23 χρόνια συνεργασίας ανάμεσα στο Τμήμα Επιστημών Ζωής του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας και στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος.

Αυτή η πολυεπίπεδη ετήσια εκπαίδευση αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη δράση της συνεργασίας μας, δεδομένου ότι κοινός μας στόχος είναι είναι να συμβάλλουμε έτσι ώστε η νέα γενιά επιστημόνων που θα κληθεί να διαχειριστεί τα σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα των ευρωπαϊκών θαλασσών, να έχει τόσο δεξιότητες χρήσης των νέων τεχνολογιών, όσο και μεγαλύτερη κατανόηση της επιτακτικής ανάγκης σύνδεσης της εφαρμοσμένης έρευνας με ουσιαστικές δράσεις προστασίας.

Η βιωματική κατάρτιση εν πλω αξιοποιεί τον σύγχρονο ωκεανογραφικό εξοπλισμό που φέρουν τα σκάφη Explorer και Ναυτίλος και η εκπαίδευση επικεντρώνεται στα συστήματα καταγραφής βιομάζας, χαρτογραφικά συστήματα (multibeam sonar), υποβρύχια “ρομπότ” ROV διαφόρων τύπων, συστήματα υδροφώνων, σύγχρονα λογισμικά και εργαστηριακές αναλύσεις για μικροπλαστική ρύπανση κ.α.

Αυτή η πολυετής συνεργασία επεκτείνεται και σε μεταπτυχιακή έρευνα για master και διδακτορικές διατριβές, πάντα με επίκεντρο τα καίρια προβλήματα των θαλασσών, της κλιματικής κρίσης και της εντατικής ανθρώπινης παρέμβασης.

Το “Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας” του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος αναπτύσσει αντίστοιχες συνεργασίες με πολλά άλλα πανεπιστήμια από Ευρώπη, ΗΠΑ και Καναδά, με την πολύμηνη παρουσία στο Αιγαίο εκατοντάδων φοιτητών, ερευνητών και ακαδημαϊκών ετησίως και καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Έτσι εντάσσεται το Αιγαίο δυναμικά στο διεθνή χάρτη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και έρευνας στο περιβάλλον.

Στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Σάμο και στο πλαίσιο του μαθήματος “Ψηφιακή Καινοτομία & Επιχειρηματικότητα” συζητήσαμε θέματα εφαρμοσμένης προστασίας του περιβάλλοντος, συνέργειες για την από κοινού επεξεργασία δεδομένων από τη στεριά και τη θάλασσα του Αιγαίου, αλλά και τρόπους προστασίας και ανάδειξης της μοναδικής φύσης των ελληνικών θαλασσών.
Επόμενη συνάντηση, εν πλω στο ερευνητικό σκάφος Aegean Explorer!

Εικόνες από το Φθινοπωρινό Αιγαίο

Ζωνοδέλφινα στο ΒΑ Αιγαίο – μία από εικόνα του φθινοπώρου που καταγράψαμε σε μία πρόσκαιρη καλοκαιρία. Τα ζωνοδέλφινα αποτελούν το πιο πολυπληθές είδος δελφινιού στις ελληνικές θάλασσες. Τα συναντάμε σε ομάδες με σύνθετη κοινωνική δομή που ξεπερνούν τα 100 ή 200 δελφίνια. Η καταγραφή και η αντιμετώπιση των παραγόντων που απειλούν την επιβίωση τους αποτελεί προτεραιότητα για το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, καθώς αποτελεί και το είδος που εντοπίζουμε συχνότερα νεκρό ή θανατωμένο στις ακτές του Αιγαίου. Με βάση τις καταγραφές μας, τα προηγούμενα χρόνια οι μαζικοί θάνατοι ζωνοδέλφινων προκλήθηκαν είτε από τα μεγάλα συγκροτήματα τόνου που ψαρεύουν πειρατικά στα διεθνή ύδατα, ή από τις ανεξέλεγκτες στρατιωτικές ασκήσεις με πυρά στο Αιγαίο

Ξεκινώντας μία κατάδυση για τα 1000 μέτρα βάθος… Καθώς μελετούσαμε τη συμπεριφορά και επικοινωνία μίας κοινωνικής ομάδας φυσητήρων – δηλαδή μίας ομάδας που απαρτίζεται από θηλυκές και νεαρά που βρισκόταν στα μέσα του φθινοπώρου στην περιοχή της τάφρου ανάμεσα στην Ικαρία, τη Χίο και τη Σάμο – καταγράψαμε κάποιες από τις βαθύτερες καταδύσεις φυσητήρων στην περιοχή που ξεπέρασαν τα 1000 μέτρα σε βάθος. Συνήθως οι καταδύσεις τους στην ίδια περιοχή φτάνουν τα 400 – 800 μέτρα βάθος. Έπειτα από 25 χρόνια έρευνας αυτών των ιδιαίτερα ευφυών θηλαστικών, κάθε φορά συνειδητοποιούμε πόσο λίγες είναι οι γνώσεις μας για αυτούς τους γίγαντες των θαλασσών μας. Οι φυσητήρες προϋπάρχουν και εξελίσσονται εκατομμύρια χρόνια πριν από τον άνθρωπο. Θα χρειαστεί πολύ επιμονή και πολλές χιλιάδες ώρες μελέτης αυτών των ζώων για να αποκτήσουμε μία επαρκή γνώση και κατανόηση αυτών των μοναδικών θηλαστικών.

Τα ψάρια γνωστά ως Remora τα εντοπίζουμε στο Αιγαίο όταν ταξιδεύουν στα επιφανειακά νερά, προσκολλημένα συνήθως πάνω σε δελφίνια, όπως το ζωνοδέλφινο της φωτογραφίας. Αν και η συνύπαρξη τους μπορεί να φαντάζει παράξενη, αποτελεί μία ιδιαίτερη σχέση συμβίωσης, ωφέλιμη και για τους δύο. Μαζί μπορούν να καλύψουν δεκάδες μίλια ημερησίως. To Remora προσφέρει τις υπηρεσίες του καθαρίζοντας το δέρμα των δελφινιών από επιφανειακά παράσιτα, ενώ τρέφεται με τα υπολείμματα των θηραμάτων του δελφινιού και επωφελείται από την ασφάλεια που του προσφέρει έναντι των θηρευτών του.

Για άλλη μία φορά, σε στενή συνεργασία με την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Παράρτημα Σάμου, ερευνητές και φοιτητές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος (τις ημέρες που δεν είναι εφικτή η έρευνα πεδίου) προσπαθούμε να απομακρύνουμε τα βαριά πλαστικά απορρίμματα που προκαλούν οι καθημερινές προσφυγικές ροές. Αυτά συσσωρεύονται σε δυσπρόσιτες ακτές του ανατολικού Αιγαίου και είναι επιτακτική ανάγκη να απομακρύνονται, καθώς με τις εναλλαγές του καιρού επιστρέφουν στη θάλασσα και διασκορπίζονται, αποτελώντας κίνδυνο για τα θαλάσσια ζώα, αλλά και για τη ναυσιπλοΐα.

Εν πλω στον Aegean Explorer η τελευταία δειγματοληψία της ημέρας, με αντικείμενο την εκτίμηση της μικροπλαστικής ρύπανσης στα επιφανειακά νερά στο βόρειο Αιγαίο.

Λίγη ώρα πριν ξεκινήσουν οι βροχές και ενώ πάνω από τα νησιά γύρω μας υπάρχουν μαύρα σύννεφά, αξιοποιούμε κάθε χρονικό περιθώριο για να συνεχίσουμε την έρευνα και δράση στο ανοιχτό πέλαγος.

7 Δεκεμβρίου, 2023

8 minutes read