Uncategorized

Το 1821 και οι Λημνιοί Αγωνιστές. Η συνεισφορά στα Μπουρλότα !

Του Θοδωρή Μπελίτσου
Το 1821, η Λήμνος ήταν από τα λίγα νησιά που επίσημα δεν επαναστάτησαν, διότι βρισκόταν κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι οι πρόκριτοι του νησιού δεν έστειλαν προκήρυξη ανεξαρτησίας. Εξάλλου, ο μητροπολίτης του νησιού Μακάριος Γ΄ (1814-24) βρισκόταν στην Πόλη το Πάσχα του 1821 (10 Απριλίου) ως συνοδικός και ήταν παρών στο μαρτύριο του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄. Αν και διεσώθη από τη μανία των Τούρκων, ουσιαστικά ήταν όμηρος κι εκβιαζόμενος ψήφισε ως νέο πατριάρχη τον Πισιδίας Ευγένιο. Έτσι εξηγείται το ό,τι η Λήμνος δεν συμπεριλήφθηκε στην Αρμοστεία του Αιγαίου, την πρώτη προσπάθεια διοικητικής οργάνωσης των επαναστατημένων νησιών.
Η μόνη είδηση που έχουμε για κάποια απόπειρα ξεσηκωμού των Λημνιών, είναι από ένα έγγραφο του 1823, το οποίο προώθησε ο Έπαρχος Άνδρου προς τον Υπ. Εσωτερικών Ι. Κωλέττη. Σε αυτό αναφέρεται ότι 700 αγωνιστές από τον Όλυμπο, που αποβιβάστηκαν στη Λήμνο με ψαριανά πλοία, προσπάθησαν να διεγείρουν τους κατοίκους ώστε να συμμετάσχουν επίσημα στην Επανάσταση. Ενδεχομένως στα αναφερόμενα ψαριανά να υπήρχαν και λημνιά πλοία, καθώς πολλοί καραβοκύρηδες από τη Λήμνο έπλεαν υπό την πολεμική σημαία των Ψαρών.
«Δια Σκοπέλου μανθάνομεν ότι οι Ψαριανοί με επτακοσίους Ολυμπίους έκαμαν απόβασιν επί της νήσου Λήμνου, διεγείροντες κατά των τυραννούντων άπαντας τους εκεί κατοίκους… Εν Άνδρω την 25 Φεβρουαρίου 1823». [Αρχεία Εθν. Παλιγγενεσίας]
Όμως, αναφέρονται Λημνιοί Φιλικοί, κυρίως μετανάστες στις παραδουνάβιες πόλεις και στην Οδησσό, όπως οι έμποροι στο Γαλάτσι Παντελής Γ. Στρωτόπουλος και Δημήτριος Νικ. Κομνηνός. Επίσης, ο Κωνσταντίνος Γ. Λήμνιος (; -1865), ο οποίος διετέλεσε Γραμματεύς Γενικής Διοικήσεως επί Καποδίστρια, ο Κωνσταντίνος Βοδάς, ο Μελέτιος Αξαρλής, ο Αναστάσιος Γεωργίου ο Λημνιώτης εγκατεστημένος στη Μολδαβία, ο Κωνσταντίνος Νικολάου κ.ά.
Στην αποτυχημένη έναρξη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη συμμετείχαν και Λημνιοί, από τους οποίους όσοι σώθηκαν κατέφυγαν στην Οδησσό. Από εκεί, το 1823, ορισμένοι έφτασαν στην Ελβετία, όπου τους περιέθαλψαν οι κάτοικοι της Ζυρίχης και της Γενεύης. Ανάμεσά τους αναφέρονται ο Κωνσταντής Δημήτριος, ο Γιάννης Παλαιολόγου και ο Νικόλας του Ηλία Κωσταντέλη. Στον κυρίως αγώνα πολλοί Λημνιοί συμμετείχαν στη θάλασσα σε ψαριανά πλοία και στη στεριά υπό τις σημαίες άλλων οπλαρχηγών, όπως του Μαυροβουνιώτη, του Γκούρα, του Βούλγαρη κ.ά. Λημνιά πλοία πήραν μέρος σε πολλές ναυτικές αποστολές. Αναφέρονται, επίσης, λημνιά καράβια που χρησιμοποιήθηκαν ως πυρπολικά με πιο γνωστό το πυρπολικό που κατέστρεψε την τουρκική ναυαρχίδα στην Ερεσό. Ήταν το μπρίκι «Άγιος Παντελεήμων» του καπετάν-Νικόλα Χατζή Τριανταφύλλου. Από τους θαλασσομάχους πιο γνωστός έμεινε ο καπετάν-Νικόλας Χατζή Μαυρουδής, υποπλοίαρχος α΄ τάξεως. Επίσης, οι Κωσταντής Μάκρας, Θεοδωρής Γεωργίου, Νικόλας Γκούμας, Αθανάσιος Μαργαρίτης, Νικόλας Αθανασίου, καπετάν-Αποστόλης, Ιωάννης Καραβάλης κ.ά.
Από τους αγωνιστές στη στεριά γνωστότερος ήταν ο Τριαντάφυλλος Τζουράς (1782 ή ’93 -1847), πλούσιος έμπορος στη Λήμνο που συμμετείχε εξαρχής στον αγώνα με δικά του έξοχα• τραυματίστηκε έξι φορές, τιμήθηκε με τον «Χρυσούν Σταυρόν» το 1836 για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα κι έφθασε μέχρι το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Άλλοι Λήμνιοι αγωνιστές που έγιναν γνωστοί είναι ο υπολοχαγός Κωνσταντίνος Τζουράς, ο υποχιλίαρχος Μαργαρίτης Φραγκογιάννης, ο εικοσιπένταρχος Δημήτριος Γαροφάλλου, ο αξιωματικός Ζ΄ τάξεως Παναγιώτης Γεωργίου, ο λοχίας Βασ. Δημητρίου που τιμήθηκε με αργυρό αριστείο κ.ά.
Πολλοί Λήμνιοι που μετείχαν στον Αγώνα τιμωρήθηκαν από τους Οθωμανούς με κατάσχεση της περιουσίας τους στο νησί. Εκτός από τις προσωπικές αφηγήσεις και μαρτυρίες, το γεγονός αποδεικνύεται από σωζόμενο φιρμάνι, με το οποίο δινόταν εντολή: «να πωληθούν τα σπίτια και τα υπάρχοντα των Λημνίων γυναικών των καραβοκύρηδων που οι άντρες τους ήταν με τους λεγόμενους κλέπτες…». Σε κάποιες περιπτώσεις οι τουρκικές αρχές του νησιού προχώρησαν στη σύλληψη συγγενών των αγωνιστών και απαιτούσαν την καταβολή λύτρων για να τους ελευθερώσουν.
Εξαιτίας των αντιποίνων, οι περισσότεροι Λημνιοί που μετείχαν στην Εθνεγερσία δεν επέστρεψαν ξανά στο νησί. Πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Ερμούπολη της Σύρου, κυρίως οι ναυτικοί, όπου ασχολήθηκαν με την ναυτιλία και το εμπόριο.
Όσοι σταδιοδρόμησαν στον τακτικό στρατό, δημιούργησαν οικογένειες σε διάφορες περιο-
χές και κόνεψαν εκεί: Λαμία, Στυλίδα, Φωκίδα, Θήβα, Χαλκίδα, Αίγινα, Ναύπλιο, Αθήνα κ.α.
Για τη συμμετοχή των Λημνίων στον Αγώνα έχουν γίνει ελάχιστες έρευνες. Πρώτος ο Τρύφων Μαραγκός δημοσίευσε δύο μονογραφίες αξιοποιώντας έγγραφα από δημόσια και οικογενειακά αρχεία. Είναι: α) το «Χρονικό του καπετάν Νικόλα Χατζημαυρουδή από τη
Λήμνο», Ταχυδρόμος Αλεξανδρείας, 5 ως 12/4/1959, και β) «Ο Λήμνιος αγωνιστής του ’21 Τριαντάφυλλος Τζουράς και το Αρχείο του», Ιωλκός 1981 (έντυπη μορφή της εισήγησής του στο Ε΄ Διεθνές Συμπόσιο Αιγαίου, Λήμνος 23-27/8/1979). Ακολούθησε η μοναδική έως σήμερα συνθετική μελέτη του ζητήματος από τον Τάσο Καψιδέλη, ο οποίος έπειτα από επισταμένη έρευνα εξέδωσε το βιβλίο «Η Λήμνος στον αγώνα του 1821», Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1986 (φωτ.). Τέλος μια ελάχιστη συνεισφορά είχε και
ο γράφων με το άρθρο «Δημήτριος Ν. Κομνηνός, Ένας άγνωστος Λημνιός Φιλικός» (Η Φωνή του Μούδρου, Φεβρ. 1994 και Λημνιακά 2012, σσ. 57-60). Κι όμως, υπάρχει αρκετό αρχειακό υλικό, ικανό να υποστηρίξει διδακτορικές ή μεταπτυχιακές εργασίες. Και κυρίως εκκρεμεί μια διεξοδική έρευνα για τη συγγραφή του βίου του Κωνσταντίνου Γ. (Γεωργιάδου) Λημνίου, ο οποίος είχε δράση πολεμική και πολιτική, ως Γραμματεύς Διοικήσεως επί Καποδίστρια.
Θοδωρής Μπελίτσος, 24/3/2021.

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button