Το ασβέστωμα του σπιτιού παλιά

Το ασβέστωμα του σπιτιού παλιά

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Το ασβέστωμα των σπιτιών στα νησιά ήταν συνδεδεμένο πάντα με το Πάσχα και την Μεγάλη Εβδομάδα. Οι νοικοκυρές συνήθιζαν να βάφουν τις αυλές τους με λευκό χρώμα, φτιαγμένο από ασβέστη, Έπρεπε το έδαφος και οι τοίχοι της αυλής να είναι καθαροί και να λάμπουν στα λευκά. Για να γίνει αυτό σωστό, το έκαναν σε ώρες που δεν περνούσαν πολλοί περαστικοί μπροστά από τα σπίτια. Τα σπίτια ασβεστώντονταν τουλάχιστον άλλες δύο φορές το χρόνο εκτός από το Πάσχα. Αυτές ήταν τα Χριστούγεννα και το Δεκαπενταύγουστο. Ωστόσο, το Πάσχα είχε μια ιδιαιτερότητα, η αυλή να είναι περιποιημένη και καθαρή τη στιγμή που θα περάσει η πομπή του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή.

Ο ασβέστης είναι ένα από τα παλαιότερα γνωστά υλικά, το ίδιο παλιό όσο και η πέτρα. Χρησιμοποιήθηκε το 4000π.Χ. για την κατασκευή των πυραμίδων της Αιγύπτου και το 1500π.Χ. για τα παλάτια της Κνωσού στην Κρήτη. Πρόκειται για ένα «θαυματουργό» υλικό με ποικίλες εφαρμογές στον καθαρισμό των ρύπων, του πόσιμου νερού, στην απολύμανση των χώρων διαβίωσης, στη βιομηχανία τροφίμων, στις ιχθυοκαλλιέργειες, κλπ.

Το ασβέστωμα των σπιτιών συνδέεται και με τους Έλληνες από την Σμύρνη Λέγεται πως όταν κατέφθασαν οι πρόσφυγες Έλληνες της Σμύρνης το 1922, τους παραχωρήθηκαν, από το κράτος τα πιο παλιά, και κακής κατασκευής, πετρόχτιστα σπίτια. Εκείνοι όμως ήταν συνηθισμένοι σε έναν πιο πλούσιο, άνετο αλλά και καθαρό τρόπο ζωής. Αναζητούσαν, λοιπόν, τρόπους για να κάνουν τα σπίτια του να φαίνονται όμορφα και καθαρά, ξεκινώντας από τις αυλές, οι οποίες αποτελούσαν τον «καθρέφτη» του κάθε νοικοκυριού, εκείνη την εποχή. Έτσι, πριν από κάθε μεγάλη θρησκευτική γιορτή, οι Σμυρνιές έβγαιναν στις αυλές τους, έβγαζαν τα αγριόχορτα από τους κήπους, κλάδευαν και άσπριζαν, καθώς αυτό ήταν το μόνο μέσο καθαριότητος και περιποίησης που διέθεταν τότε.

Στα νεότερα χρόνια, τώρα, στη Νεάπολη το 1913 και στη Σικελία το 1925, όταν ξέσπασαν επιδημίες χολέρας, διατάχθηκε να ασβεστωθούν οι χώροι γύρω από τις κατοικίες και τις αγροτικές αποθήκες. Έτσι ήρθε το μέτρο και στην Ελλάδα σε περιορισμένη έκταση το 1928, όταν ξέσπασε στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές η επιδημία του δάγκειου πυρετού. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Μεταξάς, επέβαλε διάταγμα που όριζε το αναγκαστικό ασβέστωμα σε όλα τα σπίτια των νησιών. Στόχος του μέτρου ήταν να αποτραπεί η διάδοση των ασθενειών. Μία από αυτές ήταν η χολέρα που σάρωνε τη χώρα και είχε απλωθεί ακόμη και στα οικόσιτα πτηνά. Ο ασβέστης θεωρήθηκε το βασικό απολυμαντικό, αφού τότε ακόμη δεν ήταν διαδεδομένη η χρήση της χλωρίνης. Τα σπίτια στα νησιά έγιναν άσπρα υπό την αυστηρή επίβλεψη του χωροφύλακα. Τα επόμενα χρόνια το μέτρο της αναγκαστικής βαφής ξεχάστηκε. Ωστόσο πολλοί κάτοικοι είχαν κρατήσει τον ασβέστη στις αποθήκες τους. Έτσι τελικά παρέμεινε το ασβέστωμα αφενός ως ένας τρόπος απολύμανσης ενώ αργότερα μεταφέρθηκε σαν έθιμο. Πολλοί νησιώτες μάλιστα διατήρησαν τον ασβέστη για να μειώνει την ηλιακή ακτινοβολία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Έτσι βοηθούσαν να διατηρείται μία ανεκτή θερμοκρασία στο εσωτερικό του σπιτιού. Τέλος, ένας άλλος λόγος που παλιά ασβεστωναν σπίτια, αυλές και κορμούς δέντρων, ήταν για να μη πλησιάζουν σ’ αυτά τα σαλιγκάρια, οι σαύρες και κάθε είδους βλαβερά και ενοχλητικά έντομα.

Το Πάσχα με τα ασβεστωμένα σπίτια, τις αυλές και τα πεζοδρόμια θυμίζει στους παλιούς τα παιδικά τους χρόνια στο χωριό. Θυμίζει το Πάσχα μιας άλλης εποχής.

Τα άσπρα σπίτια στα κυκλαδίτικα μας νησιά, που είναι και το σήμα κατατεθέν που εντυπωσιάζει τους ξένους τουρίστες, εκεί οφείλουν το χρώμα τους,

Αυτά τα σπίτια φαίνεται ότι επηρέασαν και τον ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη στον ύμνο της δικαιοσύνης, που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και τραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης:

«Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ, και μυρσίνη συ δοξαστική
μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου!

Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά στα ηφαίστεια κλήματα σειρά
και τα σπίτια πιο λευκά στου γλαυκού το γειτόνεμα»…