2019
Επιλεγμένα

Υπάρχουν αρχαία ναυάγια στη Λήμνο;

Υπάρχουν αρχαία ναυάγια στη Λήμνο;

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Αρχαία ναυάγια και σημαντικά ευρήματα εντοπίστηκαν στον βυθό της νήσου Κάσου στο πλαίσιο της πρώτης υποβρύχιας έρευνας στο νησί, σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού. Οι αρχαιολόγοι-δύτες εντόπισαν πέντε ναυάγια και μία πιθανή αρχαία εγκατάστασή λιμανιού.
Το ένα ναυάγιο ανήκει στην Ύστερη Κλασική Περίοδο και ήταν εξοπλισμένο με πέντε λίθινες πυραμιδοειδείς άγκυρες, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Πολιτισμού. Ήταν φορτωμένο με αμφορείς (τουλάχιστον τεσσάρων διαφορετικών τύπων), λεπτή κεραμική και τμήματα αποθηκευτικών πίθων.

Με βάση τα ευρήματα, το ναυάγιο χρονολογείται στα τέλη του 4ου ή αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Σημειώνεται ότι τόσο οι άγκυρες όσο και το είδος του φορτίου θυμίζουν το ναυάγιο της Αντιδραγονέρας Κυθήρων (4ος αιώνας π.Χ.)
Από τα υπόλοιπα ναυάγια, το ένα μετέφερε αμφορείς της Ρόδου του 1ου αιώνα π.Χ., ενώ άλλο μετέφερε αμφορείς και επιτραπέζια κεραμικά έργα της Βυζαντινής περιόδου (8ος-10ος αιώνας). Επίσης, η έρευνα έφερε στο φως ξύλινο σκαρί πλοίου που χρονολογείται στη μετεπαναστατική περίοδο, καθώς και ένα ναυάγιο της νεότερης εποχής που μετέφερε οικοδομικό υλικό.

Πέραν όμως των παραπάνω ναυαγίων, ανακαλύφθηκε μεγάλος αριθμός σημαντικών ευρημάτων, όπως βυζαντινές και νεότερες άγκυρες, σιδερένια κανόνια, κεραμικές απορρίψεις που φανερώνουν τη συνεχή χρήση του συγκεκριμένου θαλασσίου χώρου από την αρχαιότητα.

Σημειώνεται ότι ο βυθός της Κάσου θα ερευνηθεί από αρχαιολόγους για πρώτη φορά στο πλαίσιο τριετούς προγράμματος που θα ολοκληρωθεί το 2021. Στόχος είναι ο εντοπισμός, τεκμηρίωση και μελέτη των ενάλιων αρχαιοτήτων της περιοχής η οποία ήταν σταυροδρόμι πολιτισμών και κέντρο ναυσιπλοΐας. Το 2019, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 67 ομαδικές καταδύσεις και καλύφθηκε περίπου το 1/3 της έκτασης που έχει προγραμματιστεί να ερευνηθεί.

 

Να έλθουμε τώρα στη Λήμνο.

Όπως ξέρουμε από την αρχαιολογία, τον 14ο-13ο αιώνα π.Χ. ο Μυκηναίου αναζήτησαν τους θαλάσσιους δρόμους του χαλκού προς τη Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινο Πόντο) και την μυθική Κολχίδα. Τότε η Λήμνος απέκτησε μεγάλη αξία ως ενδιάμεσος σταθμός, όπως είναι γνωστό από την Αργοναυτική Εκστρατεία και από τον Τρωϊκό Πόλεμο.

Οι Αργοναύτες έμειναν αρκετά χρόνια στο νησί και άφησαν πολλούς απογόνους δημιουργώντας μια νέα γενιά κατοίκων. Τελικά, έπειτα από την επίμονη παρότρυνση του Ηρακλή συνέχισαν το ταξίδι τους προς την Κολχίδα. Στη Λήμνο στάθμευσαν και κατά την επιστροφή τους. Με το μύθο ερμηνεύεται η μόνιμη εγκατάσταση των Μινύων στη Λήμνο και η επικράτησή τους στη διαμάχη τους με τους Κρήτες. Επίσης, επιβεβαιώνεται πως η Λήμνος αποτελούσε ενδιάμεσο σταθμό στο δρόμο προς τις μεταλλοφόρες περιοχές του Εύξεινου Πόντου.

 

Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν αρχαία ναυάγια στη Λήμνο, ιδίως στους υφάλους Μύθωνες στο αρχαίο νησί Χρύση.

Η Χρύση ήταν νησίδα στα βορειοανατολικά της Λήμνου, κοντά στη σημερινή Πλάκα. Την αναφέρουν ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής και ο γεωγράφος Παυσανίας. Το νησί αυτό αργότερα καταποντίστηκε. Τα κατάλοιπά της εικάζεται ότι αντιστοιχούν στα βυθισμένα ερείπια που έχουν εντοπιστεί στους υφάλους “Μύθωνες” ή “Χάρος” κοντά στη βραχονησίδα “Ανατολή”.

Η Χρύση μνημονεύεται κυρίως λόγω του ναού του θεού Απόλλωνα που υπήρχε πάνω σ’ αυτό το μικρό νησί αλλά και για το βωμό της ομώνυμης γυναικείας θεάς Χρύσης. Ο Φιλοκτήτης στην πορεία των Αχαιών προς την Τροία στάθμευσε στην Χρύση, με αποτέλεσμα να τον δαγκώσει μία οχιά.. Η πληγή του μολύνθηκε και οι σύντροφοί του τον εγκατέλειψαν στη Λήμνο, όπου έζησε σε μια σπηλιά και θεραπεύτηκε από τη λημνία γη..

Σήμερα τη σπηλιά αυτή τη θεωρούμε ότι βρίσκεται στην περιοχή των Καβείριων.

Στη Χρύση ο Ρωμαίος Λούκουλος συνέλαβε τρεις άνδρες σε ενέδρα κατά τη διάρκεια του 3ου Μιθριδατικού πολέμου (73-63 π.Χ.).

Το νησί φαίνεται πως είχε εξαφανιστεί τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Ρωμαίος ιστορικός Αππιανός (95-165 μ.Χ.) την αναφέρει στο βιβλίο του Μιθριδάτειος (c. 72 et. seq). Ο Παυσανίας, που έζησε το 2ο αιώνα μ.Χ., στο μνημειώδες έργο του “Ελλάδος Περιήγησις” σημειώνει πως το νησί είχε από καιρό καταβυθιστεί:

Το ακόλουθο περιστατικό αποδεικνύει πως η δύναμη της τύχης είναι ισχυρότερη και πιο θαυμαστή από ό,τι δείχνουν οι καταστροφές και η ευημερία των πόλεων. Όχι μακριά από τη Λήμνο υπήρχε κάποτε ένα νησί, η Χρύση, όπου, όπως λέγεται, ο Φιλοκτήτης υπέστη έναν τραυματισμό από νερόφιδο. Όμως, τα κύματα σκέπασαν εντελώς το νησί, και η Χρύση βυθίστηκε και εξαφανίστηκε στα βάθη… Έτσι, προσωρινή και εντελώς αδύναμη είναι η τύχη των ανθρώπων.

Νεώτεροι ερευνητές τοποθετούν την καταβύθιση στα 197 π.Χ., όταν σημειώθηκαν έντονα σεισμικά φαινόμενα στην περιοχή.

 

Από τα τέλη του 18ου αιώνα έχει ταυτιστεί με τη νησίδα Χρύση μια βυθισμένη αρχαία πόλη στα ανοικτά του κόλπου Κέρος. Εκεί, κοντά στη βραχονησίδα Ανατολή, υπάρχει μια εκτεταμένη σειρά υφάλων έκτασης περίπου δέκα τετραγωνικών μιλίων, τους οποίους οι ντόπιοι αποκαλούν Μύθωνες ή Πεταλίδια ενώ στους βρετανικούς ναυτικούς χάρτες σημειώνονται ως ύφαλοι Χάρος (Kharos bank). Στους υφάλους αυτούς σε βάθος περίπου δώδεκα μέτρων εντοπίστηκαν ερείπια κτιρίων, τα οποία υποτίθεται ότι ανήκουν στο ναό του Απόλλωνα της Χρύσης.

Την ύπαρξη των ερειπίων ανέφερε πρώτος ο Γάλλος περιηγητής Choiseul-Guffier το 1785, ο οποίος τα ταύτισε με την ομηρική νησίδα Χρύση (Chryse Insula).

Το 1912 ο Έλληνας Δημήτριος Μπακόπουλος, υποπλοίαρχος του πολεμικού πλοίου «Κανάρης, το οποίο ναρκοθετούσε την περιοχή, ενημέρωσε το Υπουργείο Ναυτικών ότι:

“…προς ανατολάς της νήσου ανεκαλύφθη παρά τον σκόπελον Χάρος βεβυθισμένη πόλις, ης φαίνονται καλώς σωζόμενα τα ερείπια…”.

Από τα παραπάνω συνάγεται, ότι στο παρελθόν υπήρχε κάποια έκταση στεριάς στα ανατολικά της Λήμνου, η οποία είτε συνδεόταν με στενή λωρίδα ξηράς με το υπόλοιπο νησί είτε ήταν ανεξάρτητη νησίδα. Πάνω σε αυτή την έκταση βρισκόταν, κατά τα φαινόμενα, η Χρύση και άλλοι ίσως οικισμοί, τα ερείπια των οποίων εντοπίζονται στο βυθό.

 

Πέρασμα, λοιπόν, για τα πλοία οι Μύθωνες από την αρχαιότητα. Και η Λήμνος σταυροδρόμι πολιτισμών. Πολύ πιθανό να υπάρχουν και στη Λήμνο ναυάγια με εξαιρετική έως ανεκτίμητη αξία.

Μήπως ήλθε η ώρα το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως κάνει ήδη στην Κάσο, να εντάξει και στη Λήμνο σε ένα ανάλογο τριετές πρόγραμμα υποβρύχιων ερευνών;

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button