4 Μαρτίου 1851- Παπαδιαμάντης : «Εγεννήθην εν Σκιάθω»

Γράφει η Δέσποινα Παπαδοπούλου, Φιλόλογος

«Εγεννήθην εν Σκιάθω»

Αυτοβιογραφικό σημείωμα του ίδιου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (4 Μαρτίου 1851– 3 Ιανουαρίου 1911):

“Ἐγεννήθην ἐν Σκιάθω, τῇ 4 Μαρτίου 1851.

Ἐβγήκα ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸν Σχολεῖον εἰς τὰ 1863, ἀλλὰ μόνον τῷ 1867 ἐστάλην εἰς τὸ Γυμνάσιον Χαλκίδος, ὅπου ἤκουσα τὴν Α΄ καὶ Β΄ τάξιν. Τὴν Γ΄ ἐμαθήτευσα εἰς Πειραιᾶ, εἴτα διέκοψα τὰς σπουδάς μου καὶ ἔμεινα εἰς τὴν πατρίδα.

Κατὰ Ἰούλιον τοῦ 1872 ὑπήγα εἰς τὸ Ἅγιον Ὅρος χάριν προσκυνήσεως, ὅπου ἔμεινα ὀλίγους μῆνας. Τῷ 1873 ἤλθα εἰς Ἀθήνας καί ἐφοίτησα εἰς τὴν Δ΄ τοῦ Βαρβακείου.

Τῷ 1874 ἐνεγράφην εἰς τὴν Φιλοσοφικὴν Σχολήν, ὅπου ἤκουα κατ’ ἐκλογὴν ὀλίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ’ ἰδίαν δὲ ἠσχολούμην εἰς τὰ ξένας γλώσσας.

Μικρὸς ἐζωγράφιζα Ἁγίους, εἴτα ἔγραφα στίχους, καί ἐδοκίμαζα να συντάξω κωμῳδίας.

Τῷ 1868 ἐπεχείρησα νὰ γράψω μυθιστόρημα. Τῷ 1879 ἐδημοσιεύθη “ἡ Μετανάστις” ἔργον μου εἰς τὸ περιοδικὸν “Σωτήρα”. Τῷ 1882 ἐδημοσιεύθη “Οἱ ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν” εἰς τὸ “Μὴ χάνεσαι”.

Ἀργότερα ἔγραψα περὶ τὰ ἑκατὸν διηγήματα, δημοσιευθέντα εἰς διάφορα περιοδικὰ καί ἐφημερίδας»

«Εγεννήθην εν Σκιάθω» είναι και ο τίτλος της εξαιρετικής έκθεσης – αφιερώματος για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη που παρουσιάζεται στον υπέροχο χώρο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών με την εικαστική επιμέλεια της Αρχαιολόγου—Ιστορικού Τέχνης Ίριδας Κρητικού από τις 22 Ιανουαρίου έως τις 25 Μαρτίου 2024.

Είχα την μεγάλη τύχη και χαρά να επισκεφθώ αυτήν την ιδιαίτερη έκθεση στην οποία εκτίθενται τα έργα 75  εικαστικών καλλιτεχνών από την Σκιάθο και την υπόλοιπη Ελλάδα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ψυχογραφικό- τοπιογραφικό «εικαστικό αφήγημα» για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη όπου πρωταγωνιστικό ρόλο έχει το ρόδινο νησί του και οι χαρακτηριστικοί ήρωες των σπουδαίων διηγημάτων του αλλά και οι διαδρομές της  ζωής του στην Αθήνα.

Η έκθεση δομείται ουσιαστικά σε τρεις θεματικούς άξονες που απλώνονται σε τέσσερις αίθουσες: στις δύο πρώτες έχουμε κυρίως  τις γυναικείες μορφές με δεσπόζουσα την μορφή της «Φόνισσας» Φραγκογιαννούς και άλλα πρόσωπα από τα έργα του, στην τρίτη αίθουσα  κυριαρχεί το σκιαθίτικο τοπίο με τους κατατρεγμένους και βασανισμένους του κόσμου τούτου  και τέλος, στην τέταρτη αίθουσα παρουσιάζεται η θρησκευτική-θεολογική πλευρά του Παπαδιαμάντη. Βέβαια παντού σε όλο τον χώρο της έκθεσης κυριαρχούν τα πορτρέτα του Παπαδιαμάντη δοσμένα κι αυτά με την ξεχωριστή ματιά του κάθε καλλιτέχνη.

Συγκεκριμένα οι συμμετέχοντες εικαστικοί ακολουθώντας το αγαπημένο του συγγραφέα «σκιόφως», παρουσιάζουν την τοπιογραφία του αγαπημένου γενέθλιου νησιού του, την κατοικία του, ακολουθώντας επίσης  τα «παπαδιαμαντικά» ίχνη και μέσα από τα συναρπαστικά του διηγήματα, ενώ η «Φόνισσα», «τραγωδία μεγαλοπρεπεστάτη» κατά τον Γρηγόρη Ξενόπουλο, υπερέχει στις προτιμήσεις τους. Πράγματι στην έκθεση αυτή κυριαρχεί η σκοτεινή αφήγηση του δράματος της αναπόδραστης γυναικείας ύπαρξης μέσα από μια σειρά συναρπαστικών ζωγραφικών και γλυπτών έργων.

Ο Κωστής Παλαμάς εξάλλου σημείωνε για το έργο του αγίου των γραμμάτων:

«…ένα περιβόλι είναι ο κόσμος πού μας παρουσιάζει στις ιστορίες του… Παντού τα συγκεκριμένα και τα χειροπιαστά, ζωγραφιές των πραγμάτων, όχι άρθρα…Πρόσωπα, όχι δόγματα. Εικόνες, όχι φράσεις. Κουβέντες, όχι κηρύγματα, διηγήματα, όχι αγορεύσεις».

Πιστεύω πως μέσα από τις φωτογραφίες που τράβηξα και παραθέτω θα μπορέσετε να θαυμάσετε, όσο είναι δυνατόν, αυτήν την ωραία έκθεση-αφιέρωμα στον μεγάλο Σκιαθίτη συγγραφέα και ποιητή, την «κορυφή των κορυφών» κατά τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Δέσποινα Παπαδοπούλου 4 Μάρτη 2024