2024
Περιοδικό

Άλλη μια Γιορτη των Ημερών: Της Καμένης Παναγιάς με τη Μεγαλη Ιστορια

Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, «ΚΑΜΕΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑ»

Γράφει:  η Χαρούλα Ζαμπετάκη Πλιάτσκα

Το εξωκκλήσι «Καμένη Παναγιά» βρίσκεται στη συμβολή της Νέας Περιφερειακής Οδού Λιμένος Μύρινας με την Επαρχιακή Οδό Μύρινας Πλατέως. Είναι αφιερωμένο στην «Κοίμηση της Θεοτόκου», αλλά γιορτάζει την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής, ήτοι την ΛαμπροΠαρασκευή και επί σειρά ετών, μετά την λειτουργία διοργανωνόταν μεγάλο πανηγύρι.

Είναι ένα πολύ παλαιό εξωκκλήσι, στην περιοχή ονομαζόμενη  «Κόνταρ», στους πρόποδες ενός βραχώδους λόφου, που η κορυφή του, ονομαζόταν «Τούρκος». Τα νερά της βροχής που πέφτουν από τον «Τούρκο», σχηματίζουν ένα ρυάκι και σε αυτό το σημείο βρίσκεται το εκκλησάκι προφυλαγμένο κάτω από την σκιά δύο τριών κυπαρισσιών. Πριν την διάνοιξη της περιφερειακής οδού, μπροστά από το εκκλησάκι απλωνόταν ένας απέραντος κάμπος, που κατέληγε στη Ντάπια. Έτσι, όποιος περνούσε από τα μονοπάτια, διέκρινε στο βάθος ένα κτίσμα μικρό σοβαντισμένο, που από την πολυκαιρία είχε αποκτήσει ένα μπεζ χρώμα και το οποίο από μακριά δεν ξεχώριζε, καθώς δεν είχε ούτε ένα σταυρό σαν διακριτικό σημάδι. Μέχρι να γίνει ο καινούριος δρόμος, μόνον οι κάτοικοι της γύρω περιοχής το γνώριζαν.

Το εκκλησάκι αυτό έχει μεγάλη ιστορία, που δεν έχει καταγραφεί και από προφορική παράδοση γνωρίζουμε ότι σε αυτό το σημείο προϋπήρχε εκκλησάκι, το οποίο είναι άγνωστο πότε κτίστηκε. Βρίσκεται στην κορυφή ενός τριγώνου, του οποίου η δεύτερη κορυφή είναι το λιμάνι του Πλατέως, το «πασά λιμάνι» και η τρίτη το ενετικό φρούριο του «Κάστρου», σημερινής Μύρινας. Σε αυτό λοιπόν το σημείο και στην πεδιάδα που απλωνόταν μπροστά του, κατασκήνωσε ο ρωσσικός στρατός, όταν υπό την αρχηγεία του Ορλώφ, έφθασε στη Λήμνο το 1770. Από το σημείο αυτό, άνετα μπορεί να έχει κανείς θέα την πόλη, το Ενετικό Κάστρο και στο βάθος το Αγιον Όρος. Σύμφωνα λοιπόν με την εξιστόρηση του Π. Φραγκέλη, Λήμνιου φιλολόγου-ιστορικού, «ο ρωσσικός στρατός οχύρωσε τα γύρω υψώματα για να γίνει στενώτερος ο αποκλεισμός του φρουρίου, (όπου είχαν κλειστεί οι Τούρκοι του νησιού) και κατασκεύασε οχυρωματικό έργο, την «Ντάπια» που θα χρησιμοποιόταν για να στήσουν το πυροβολικό τους». Στη συνέχεια, εδώ έφθασαν τα στρατεύματα του Χασάν πασά Τζεζαερλή, τα οποία αποβιβάστηκαν στο χωριό Πλατύ και ακολούθησε η γνωστή τραγική κατάληξη αυτής της ιστορίας. Τότε λοιπόν, όταν έγινε η καταστροφή, όπως λέει η Λαϊκή μούσα, «και οι Τούρκοι ήθελαν να κάψουν τους Γκιαούρηδες, ένα σύννεφο έκρυψε την πόλη, κάψανε τις εκκλησιές, μαζί δε με τις άλλες και το εκκλησάκι. Η εικόνα όμως της Ζωοδόχου Πηγής έμεινε ανέπαφη».

Υπάρχει όμως και μία εκδοχή ότι η εκκλησία κάηκε τρεις φορές. Παρά ταύτα, η  εικόνα της «Ζωοδόχου Πηγής» εξαφανιζόταν  και αργότερα εμφανιζόταν πάλι στο ίδιο σημείο. Γεγονός πάντως είναι ότι ο ναός αυτός ανακαινίσθηκε «εκ βάθρων» δηλαδή χτίσθηκε εκ νέου στα θεμέλια ενός άλλου Ναού που προϋπήρχε, όπως συνέβη και με πολλές άλλες εκκλησίες του νησιού. Αυτό επαληθεύεται από την μαρμάρινη πλάκα που είναι τοποθετημένη πάνω από την είσοδο του Ναού και γράφει ότι

«στις 18 Αυγούστου 1862, ανακαινίσθη εκ βάθρων,

ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου».

Από τότε το εξωκκλήσι έγινε γνωστό με την ονομασία «Καμμένη Παναγιά». Λιθόκτιστο, κατά μία εκδοχή, κεραμοσκεπές, κατά δε μία άλλη, με ξύλινη στέγη, επικεκαλυμμένη με πλάκες συνδεδεμένες μεταξύ τους με ένα είδος λάσπης το «κορασάνι» που διατηρούσε τη στεγανότητα και τη συνοχή τους. Ένα είδος τσιμεντοκονίας, παρόμοια  με αυτή της επιστέγασης της κόγχης του ιερού, η οποία διατηρείται ακόμα και σήμερα.

Έτσι απλοϊκά το εξωκκλήσι αποτελείτο από ένα ορθογώνιο δωμάτιο ενιαίου χώρου, με δύο εισόδους, μία στην πρόσοψη στο κέντρο και μία στη δεξιά πλευρά, δυο τρία μικρά παράθυρα στους πλαϊνούς τοίχους, με σιδεριές από χυτοσίδηρο και ένα πεζούλι χτισμένο κατά μήκος του πλαϊνού τοίχου της εκκλησίας, στον αυλόγυρο, για να εξυπηρετούνται οι προσκυνητές. Περιβαλλόταν δε, από ένα ισχυρό μανδρότοιχο, που το διαχώριζε από τον έξω περιβάλλοντα χώρο.

Στο εσωτερικό του, το δάπεδο παρουσίαζε μία ανισοσταθμία. Συγκεκριμένα, για να μπεί κανείς στο εκκλησάκι, ανέβαινε τρία σκαλοπάτια και βρισκόταν στον Νάρθηκα, όπου υπήρχε η δεύτερη είσοδος. Προχωρώντας ο επισκέπτης, κατέβαινε ένα σκαλοπάτι, για να βρεθεί στον «κυρίως Ναό», το οποίο ξανανέβαινε για σαν φθάσει στο επίπεδο του «Ιερού του Ναού». Την ανισοσταθμία αυτή η λαϊκή Μούσα ονόμασε «το κάθισμα της Παναγιάς».

Στο τέμπλο του Ναού υπήρχαν εικόνες οι οποίες εκτίθενται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μύρινας, που στεγάζεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο και φέρουν επιγραφή εξαίρετου αγιογράφου : «1865 Ιουνίου 19  Χείρ Ευστρατίου Ίμβριου». 

Ως θύρα του τέμπλου του Ναού, εικονίζεται ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ολόσωμος, με εντυπωσιακά και πολύχρωμα φτερά. Αριστερά του βημόθυρου, η εικόνα της Θεοτόκου, με επιγραφή: «ΜΡ – ΘΟΥ Η Παραμυθία – των θλιβομένων» και στη συνέχεια η δίζωνη εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου. Δεξιά του βημόθυρου, η εικόνα του Χριστού, με επιγραφή : «ΙΣ – ΧΣ Ο Ζωοδότης» και η εικόνα του «Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου». Οι εικόνες είναι πολύ εντυπωσιακές και ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα ζωντανά τους χρώματα. Το εκκλησάκι το έτος 1939 συμπεριελήφθη στο Κτηματολόγιο της Ι. Μ. Λήμνου, ως «εξωκκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου (Καμμένη Παναγιά)» και εντάχθηκε στην Ενορία του Τσας, (Μερίδα Ι.Μ. Τσας) όπου ανήκει μέχρι σήμερα.

Κατά την ημέρα της εορτής του πολύς κόσμος συνέρεε από τα γύρω χωριά, όπου οι κεχαγιάδες της γύρω περιοχής προσέφεραν ως δώρο αρνιά, το λεγόμενο «κουλμπάνι» και διοργάνωναν λοταρία μεταξύ των προσκυνητών. Μάλιστα, μου έλεγε κάποιος κεχαγιάς της γειτονικής Μάντρας, ότι κάποια χρονιά τις ημέρες της εορτής ήταν άρρωστη όλη η οικογένεια και δεν μπορούσαν να πάνε το αρνί στην εκκλησία. Την πρώτη μέρα ο πατέρας βρίσκει ένα αρνί νεκρό, μέσα στο χαγιάτι. Την δεύτερη μέρα το ίδιο. Την Τρίτη μέρα φωνάζει το γιο του και του λέει: «Τρέχα το αρνί στην εκκλησιά γιατί η Παναγιά θυμάται…»

Γύρω στο 1958, η Εκκλησιαστική Επιτροπή του Τσας, περιέφραξε τον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας  με συρματόπλεγμα, έτσι ώστε να μπορούν να φιλοξενούνται τα τετράποδα μέσα μετακίνησης των πιστών, όπως γαδουρέλια κ.λ.π. και χάραξαν και ένα μονοπάτι για να διευκολύνονται όσοι κατέβαιναν από την πλευρά του χωριού Πλατύ.

Τώρα έχει ανακαινιστεί, αλλά δυστυχώς τα καινούρια αρχιτεκτονικά στοιχεία έχουν διαφοροποιήσει την αρχική μορφή του. Ετσι κατά περίεργο τρόπο παντρεύεται το χυτοσίδερο με το αλουμίνιο και το κεραμικό πλακάκι με τις πέτρινες πλάκες. Το δε Ιερό Τέμπλο, όπως και οι Ιερές Εικόνες έχουν αντικατασταθεί από καινούριας τεχνοτροπίας στοιχεία, τα οποία βέβαια δεν έχουν καμία σχέση με το παλαιό απέριττο τέμπλο, με τις πολύτιμες εικόνες, μεγάλης ιστορικής αξίας.

Το Εξωκκλήσι της «Καμμένης Παναγιάς» συνεχίζει να λειτουργεί και να εορτάζει κάθε ΛαμπροΠαρασκευή. Όπως έγινε χθες, 10 Μαίου 2024, όπου έλαβε χώρα η θεία λειτουργία, από τους ιερείς Πάτερ Σταύρο και Πάτερ Ηλία, μετά αρτοκλασίας παρουσία πλήθους πιστών. Η οικογένεια δε του Ιωάννη και της Ελευθερίας Ταμβάκη προσέφερε καφέ και κεράσματα σε όλους τους παρευρισκόμενους. Αυτά τα έθιμα, έστω και με αυτή τη μορφή πρέπει να διατηρούνται.

Και του χρόνου!!!

Σημ. Οι Εικόνες βρίσκονται στο Εκκλησιαστικό  Μουσειο Μύρινας

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button