Απόψε (21/12) θα είναι ορατό το αστέρι της Βηθλεέμ

Απόψε θα είναι ορατό το αστέρι της Βηθλεέμ

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Σήμερα Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου το μεσημέρι θα έχουμε, όπως κάθε χρόνο, το λεγόμενο Χειμερινό Ηλιοστάσιο, κατά το οποίο η διάρκεια της μέρας είναι η μικρότερη όλου του χρόνου και αντίστοιχα η νύχτα είναι η πιο μεγάλη .

Αυτό το καταλαβαίνουμε βλέποντας τον ήλιο τώρα το χειμώνα να δύει γρηγορότερα.

Στη Λήμνο φαίνεται καθαρά, όταν ο ήλιος κατά την δύση απομακρύνεται από το Άγιο Όρος και κινείται αριστερά.

Στις σκανδιναβικές χώρες που είναι κοντά στο Βόρειο Πόλο αυτό το φαινόμενο είναι πολύ πιο έντονο, εκεί μερικές μέρες το χειμώνα ο ήλιος όχι μόνον μετακινείται προς τα αριστερά, αλλά σχεδόν δεν ανατέλλει καθόλου, όλο το 24ωρο έχουν νύχτα.

Από σήμερα η μέρα θα αρχίσει καθημερινά λίγο-λίγο να γίνεται μεγαλύτερη, μέχρι τις 21 Μαρτίου που θα είναι ίση με τη νύχτα (η λεγόμενη εαρινή ισημερία) και τις 21 Ιουνίου που θα φτάσει στη μέγιστη της διάρκεια (θερινό ηλιοστάσιο).

Στις σκανδιναβικές χώρες τότε δεν έχουν απλά τη μεγαλύτερη μέρα – όπως εμείς – αλλά σχεδόν όλο το 24ωρο έχουν ήλιο, και για να μην τους ενοχλεί όταν πέφτουν για να κοιμηθούν κλείνουν παράθυρα και παντζούρια.

Όταν λοιπόν στις 21 Δεκεμβρίου ο ήλιος περάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχίζει και πάλι να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό, με αποτέλεσμα η ημέρα να κερδίζει ξανά το χαμένο «έδαφος».

Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν «πέφτει» πάντα την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ της 20ής και της 23ης Δεκεμβρίου, με πιο πιθανές ημερομηνίες την 21η και την 22α. Οι ημερολογιακές αυτές διακυμάνσεις οφείλονται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν συμβαίνει πια στις 25 Δεκεμβρίου, όπως στην εποχή του Χριστού, αλλά λίγο νωρίτερα, επειδή έχει αντικατασταθεί το παλαιότερο Ιουλιανό Ημερολόγιο, που είχε εισάγει ο Ιούλιος Καίσαρας από το 44 π.Χ. και το οποίο είχε θεσπίσει το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 25 Δεκεμβρίου, αλλά έχανε μία ημέρα κάθε 128 χρόνια.

Το 1582, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ εισήγαγε ένα νέο ημερολόγιο, που πήρε το όνομά του (Γρηγοριανό) και το οποίο χάνει μόνο μία ημέρα στα 4.000 χρόνια.

Ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας.

Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου, που εθεωρείτο η γιορτή της γέννησης του Ήλιου, που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους. Προϊστορικά μνημεία όπως το Στόουνχετζ στη Βρετανία πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό.

Κεντρική σημασία για τους Ρωμαίους είχε η γιορτή του «αήττητου Ηλίου» στις 25 Δεκεμβρίου, όταν εορταζόταν ότι ο Ήλιος άρχιζε και πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό και έτσι να μεγαλώνουν οι ημέρες.

Οι πρώτοι χριστιανοί στη Ρώμη, οι οποίοι κατέφευγαν κρυφά στις κατακόμβες τους, αποφάσισαν να γιορτάζουν τη γέννηση του Χριστού την ίδια ημερομηνία, στις 25 Δεκεμβρίου, όταν οι Ρωμαίοι ασχολούνταν με τις δικές τους γιορτές των Σατουρναλίων.

Τέλος, να μη ξεχνάμε ότι τον Δεκέμβριο, και γενικά το χειμώνα, έχουμε τις περισσότερες γιορτές, Βαρβάρα (4), Νικόλαος (6), Άννα (9), Σπυρίδων (12), Ευστράτιος (13), Ελευθέριος (15), Χρήστος (25), Μανώλης (26), Στέφανος (27), Βασίλειος (1η Ιαν.), Φώτης, Φωτεινή (6), Γιάννης (7), Αντώνης (17), Θανάσης (18) κλπ.

Εκτός από το χειμερινό ηλιοστάσιο, σήμερα θα έχουμε και ένα σπάνιο ουράνιο «πάντρεμα». Οι μεγάλοι πλανήτες Δίας και Κρόνος, θα πλησιάσουν τόσο πολύ ο ένας τον άλλο, που φαίνονται σχεδόν να αγγίζονται και να «φιλιούνται», μοιάζοντας με διπλό πλανήτη.

Το θεαματικό αυτό αστρονομικό φαινόμενο, που ονομάσθηκε και «Μεγάλη Σύζευξη», είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί στο γήινο νυχτερινό ουρανό εδώ και αιώνες. Στην πραγματικότητα βέβαια ο Κρόνος θα βρίσκεται τουλάχιστον 730 εκατομμύρια χιλιόμετρα πίσω από τον Δία, ο οποίος θα απέχει 890 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη.

Ο Κρόνος θα φαίνεται με κιάλια ή και με γυμνά μάτια πάνω δεξιά από τον φωτεινότερο Δία, ενώ ορατοί θα είναι επίσης με ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο τέσσερις μεγάλοι δορυφόροι του Δία και τουλάχιστον ένας του Κρόνου, συνολικά επτά ουράνια σώματα, σε κατεύθυνση νοτιοδυτική.

Οι προσεγγίσεις των δύο πλανητών – όπως φαίνονται από το δικό μας πλανήτη – είναι σχετικά αραιές, καθώς συμβαίνουν κάθε 20 περίπου χρόνια. Όμως η φετινή σύζευξη είναι ξεχωριστή, επειδή Δίας και Κρόνος θα φαίνονται ότι έρχονται τόσο κοντά. Σύμφωνα με μία εκτίμηση, την τελευταία φορά που μπορούσαν οι άνθρωποι να δουν κάτι παρόμοιο, ήταν το 1623, όταν ακόμη ζούσε ο Γαλιλαίος, ενώ η προηγούμενη φορά ήταν το 1226 κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.

Τα σπάνια περιοδικά «ραντεβού» των δύο μεγάλων αέριων πλανητών οφείλονται στις αταίριαστες τροχιές τους. Ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, χρειάζεται σχεδόν 12 γήινα χρόνια για μια πλήρη περιφορά περί τον Ήλιο, ενώ ο Κρόνος σχεδόν 30. Επιπλέον, οι δύο γίγαντες κινούνται σε τροχιές με διαφορετική κλίση γύρω από τον ήλιο, κάτι που επίσης καθιστά πιο δύσκολη τη σύζευξη τους.

Οι δύο πλανήτες προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο στον ουρανό της Γης ήδη από φέτος το καλοκαίρι και σήμερα, 21 Δεκεμβρίου, θα τους χωρίζει φαινομενικά μόνο το ένα πέμπτο της διαμέτρου της Σελήνης. Για περίπου πέντε μέρες πριν και μετά την 21η Δεκεμβρίου οι δύο πλανήτες θα φαίνονται να απέχουν μεταξύ τους μια απόσταση το πολύ όσο η διάμετρος της Σελήνης.

Όσοι προτιμούν να περιμένουν, θα ξαναδούν το κοντινό ζευγάρι Δία και Κρόνου το Μάρτιο του 2080, ενώ αυτό δεν θα ξανασυμβεί έως το 2400.

Παράλληλα, το βράδυ της 21ης Δεκεμβρίου θα κορυφωθεί η σχετικά μικρή βροχή διαττόντων αστέρων Αρκτίδες, δηλαδή τα τελευταία «πεφταστέρια» του έτους. Οι Αρκτίδες, που συμβαίνουν μεταξύ 17-25 Δεκεμβρίου και παράγουν πέντε έως δέκα μετέωρα την ώρα, προέρχονται από τη σκόνη που άφησε πίσω του ο κομήτης Τατλ, ο οποίος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1790.

Οι διάττοντες φαίνεται να έρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού της Μικρής ‘Αρκτου, εξ ου και το όνομα τους. Ο ουρανός απόψε θα είναι αρκετά σκοτεινός για παρατήρηση, καθώς η επόμενη πανσέληνος θα συμβεί στις 30 Δεκεμβρίου.

Ο Γερμανός αστρονόμος, Γιοχάνες Κέπλερ, το 1614 πίστευε πως το «αστέρι της Βηθλεέμ» στην ιστορία της Γέννησης θα μπορούσε να ήταν «σύνοδος του Δία και του Κρόνου». ‘Αλλοι αστρονόμοι ανέφεραν ότι οι «τρεις σοφοί μάγοι με τα δώρα» ακολούθησαν μια τριπλή σύνοδο του Δία, του Κρόνου και της Αφροδίτης για να φτάσουν στη φάτνη που γεννήθηκε ο Ιησούς.

Παρόλο που η Αφροδίτη δεν θα είναι ορατή απόψε στην Ελλάδα ως μέρος της διάταξης των δύο πλανητών, θα εξακολουθεί να αποτελεί ένα εντυπωσιακό αστρονομικό θέαμα, με όσους βρίσκονται στον Ισημερινό να έχουν καλύτερη θέα.

Καθώς, λοιπόν, απόψε θα παρακολουθούμε στον ουρανό την σύνοδο Δία και Κρόνου, νοερά μπορούμε να πάμε πίσω στο χρόνο, μια βραδιά πριν από 2020 χρόνια, τότε που στις 25 Δεκεμβρίου στη Βηθλεέμ γεννήθηκε ο Χριστός και οι τρεις Μάγοι με τα δώρα, που είχαν ξεκινήσει από την Περσία, έφτασαν στη φάτνη και Τον προσκύνησαν μαζί με τους βοσκούς.