“Ενημερωτικό δελτίο των μηχανικών της εταιρείας Κρίτων, σχετικά με το τοπικό πολεοδομικό σχέδιο της Λήμνου.”

Πληροφορίες και επισημάνσεις
Στις 8/1/2025, εκπρόσωποι της εταιρίας μας παρευρέθηκαν στο κινηματοθέατρο Μαρούλα και παρακολούθησαν την ενημερωτική εκδήλωση, που συνδιοργάνωσαν ο Δήμος Λήμνου και η ανάδοχος εταιρεία MTC ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ Π. ΚΑΡΑΜΟΣΧΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Ε., με θέμα το υπό σχεδιασμό Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) Λήμνου – Αγίου Ευστρατίου. Δύο μέρες μετά, υπήρξε παρουσία εκπροσώπου μας στην ενημερωτική εκδήλωση του Δήμου Λήμνου για την υπό δημόσια διαβούλευση Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (EΠΜ) περιοχών εντός του δικτύου Natura 2000 Λήμνου – Αγίου Ευστρατίου, που έλαβε χώρα στην αίθουσα του πολιτιστικού συλλόγου Μούδρου, με σκοπό την ενημέρωση του κοινού σε θέματα που άπτονται της ΕΠΜ και με απώτερο στόχο τη μεγαλύτερη συμμετοχή πολιτών και φορέων του νησιού στη δημόσια διαβούλευση, που έχει ξεκινήσει από τις 24 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει έως τις 15 Φεβρουαρίου στο διαδικτυακό τόπο του ΥΠΕΚΑ https://ypen.gov.gr/diavouleusi.
- Δορυφορική εικόνα Λήμνου – Αγίου Ευστρατίου
Πριν περάσουμε στη σταχυολόγηση των σημαντικότερων σημείων που μας κέντρισαν το ενδιαφέρον, ως επιστήμονες που ζούμε και εργαζόμαστε στη Λήμνο κρίνουμε, καταρχήν, θετικά την προσπάθεια που γίνεται με σκοπό την χωροταξική οργάνωση του τόπου μας και ελπίζουμε αυτή να γίνει με γνώμονα α) τη βιώσιμη ανάπτυξη των τριών κύριων κλάδων δραστηριοποίησης του νησιού (τον τουρισμό, τη γεωργοκτηνοτροφία και τη μεταποίηση), δίκαια και ισοδύναμα και β) την ορθολογική οικιστική ανάπτυξη του νησιού, με σκοπό την κάλυψη των μελλοντικών στεγαστικών αναγκών των κατοίκων, σε μόνιμες και παραθεριστικές κατοικίες. Οφείλουμε παράλληλα όμως, να εντοπίσουμε τις ανορθογραφίες της προσπάθειας αυτής και να επιστήσουμε την προσοχή σε ορισμένα σημεία.
Ξεκινάμε λοιπόν τη συνοπτική περιγραφή των συμπερασμάτων μας από την παρουσίαση – ενημέρωση των εκπροσώπων της αναδόχου εταιρείας του ΤΠΣ:
- Το βασικό συμπέρασμα δεν είναι άλλο από την κατάρτιση χωροταξικού σχεδίου γενικού χαρακτήρα για το σύνολο της έκτασης των νησιών Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου στο προσεχές μέλλον. Η έκταση των νησιών θα χωριστεί σε ζώνες, στις οποίες θα οριστούν συγκεκριμένες χρήσεις γης και όροι δόμησης. Ειδικότερες ζώνες και όροι δόμησης θα τεθούν πέριξ των οικισμών, ενώ θα προταθούν περιοχές προς πολεοδόμηση. Παράλληλα, πρόκειται να οριστούν ειδικές ζώνες προστασίας σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Σημαντικό παράγοντα στον καθορισμό των παραπάνω θα αποτελέσουν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και η υφιστάμενη οικονομική δραστηριότητα κάθε επιμέρους περιοχής. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η συμπερίληψη στον σχεδιασμό της εποχικής αύξησης του πληθυσμού τους θερινούς μήνες. Ο σχεδιασμός θα έχει ορίζοντα 15 ετών, ενώ θα προβλέπονται τα αναγκαία έργα σε υποδομές για την υλοποίησή του. Τα γενικά χωροταξικά πλαίσια αποτελούν αναμφισβήτητα βασικά εργαλεία οργάνωσης και ανάπτυξης ενός τόπου, αλλά από μόνα τους δεν σημαίνουν πολλά. Από τη θέσπιση τους και μετά απαιτούνται μεγάλα χρηματικά κεφάλαια για υποστηρικτικά έργα, πεισματική βούληση της διοίκησης και φυσικά συνεργασία μεταξύ των δημοτών. Άλλωστε, τέτοιο διευρυμένο πλαίσιο υπάρχει ήδη, σε όλη την έκταση του τέως Δήμου Μούδρου (ΣΧΟΟΑΠ Μούδρου ΦΕΚ 633 ΑΑΠ /2010), ενώ σε επίπεδο οικισμών, τη δεκαετία του ’80 θεσπίστηκαν με παρόμοια διαδικασία τα γενικά πολεοδομικά σχέδια Μύρινας και Μούδρου, στα οποία προτείνονταν περιοχές προς πολεοδόμηση. Ειδικά για τη Μύρινα, η πολεοδόμηση προχώρησε ως ένα βαθμό μόνο στα χαρτιά, με το γνωστό αποτέλεσμα της οικιστικής επέκτασης σε τμήμα εκτός ορίου οικισμού με άναρχο τρόπο (ιδιωτικοί δρόμοι, απουσία αποχετευτικού δικτύου, προβληματικό υδροδοτικό δίκτυο κ.τ.λ.).
- Χάρτης γενικού πολεοδομικού σχεδίου Μύρινας
- Χάρτης ΣΧΟΟΑΠ τέως Δήμου Μούδρου
- Ως προς το διαδικαστικό σκέλος πληροφορηθήκαμε ότι το ΤΠΣ βρίσκεται στο στάδιο συλλογής στοιχείων και κατάρτισης εναλλακτικών σεναρίων. Σε περίπου δύο μήνες θα δοθούν σε δημόσια διαβούλευση τρία εναλλακτικά προσχέδια και απ’ αυτά, το επικρατέστερο, θα συνεχίσει το δρόμο των εγκρίσεων, του ελέγχου νομιμότητας από το Συμβούλιο Επικρατείας, με τελικό προορισμό τη θέσπισή του με Προεδρικό Διάταγμα, σε περίπου έναν χρόνο από σήμερα. Στα αρνητικά της διαδικασίας οφείλουμε να αναφέρουμε το στενό χρονικό πλαίσιο, ειδικά της δημόσιας διαβούλευσης, η οποία θα διαρκέσει μόλις μία βδομάδα και το γεγονός ότι προχωρά η κατάρτιση του ΤΠΣ χωρίς να διαθέτει όλα τα δεδομένα η ανάδοχος εταιρεία (κατά τη δήλωση των εκπροσώπων της, από τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί στις διάφορες υπηρεσίες για συλλογή στοιχείων, μόνο από το 44% έχουν ληφθεί απαντήσεις). Αρνητική εντύπωση μας προκαλεί ακόμη, το γεγονός ότι παράλληλα με το ΤΠΣ τρέχουν άλλες διαδικασίες που άπτονται του χωροταξικού σχεδιασμού, όπως της ΕΠΜ που θα αναφερθούμε παρακάτω, της αναοριοθέτησης των ορίων οικισμού κάτω των 2000 κατοίκων με βάση αεροφωτογραφίες πριν του έτους 1983 και της αναγνώρισης του υφιστάμενου οδικού δικτύου του νησιού, χωρίς να είναι δεδομένη η αλληλεπίδραση των εμπλεκόμενων φορέων, που υλοποιούν τις παραπάνω διαδικασίες, χωρίς να είναι σαφές ποια διαδικασία θα προηγηθεί της άλλης και σε ποιο βαθμό τα αποτελέσματα κάθε ανεξάρτητης διαδικασίας θα ληφθεί υπόψη από τις άλλες.
Ακολουθεί η ανάλυση των συμπερασμάτων μας από τη δεύτερη ενημερωτική εκδήλωση που αφορούσε την ΕΠΜ περιοχών Natura 2000 του νησιού :
- Αρχικά να αναφέρουμε ότι η ΕΠΜ αφορά το 25% της έκτασης της Λήμνου και ολόκληρο το νησί του Αγίου Ευστρατίου. Πρόκειται για τις περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστασίας Natura Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το δίκτυο Natura 2000 είναι μια προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ξεκίνησε το έτος 1992, να καταγράψει τα περιβαλλοντικά ευαίσθητα οικοσυστήματα, τα οποία βρίσκονται εντός της επικράτειας των κρατών μελών. Βασικό σκέλος της ΕΠΜ αποτελεί φυσικά η δημιουργία του προστατευτικού πλαισίου των οικοσυστημάτων αυτών με λήψη μέτρων για τον περιορισμό των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και τον συνακόλουθο προσδιορισμό του τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται εντός ορίων των συγκεκριμένων περιοχών. Στην προτεινόμενη ΕΠΜ επιχειρείται η ζωνοποίηση των περιοχών natura με βάση το βαθμό περιβαλλοντικής ευαισθησίας κάθε επιμέρους περιοχής. Προς πληροφόρηση, αναφέρουμε παρακάτω την κατηγοριοποίηση των ζωνών και ποιες χερσαίες περιοχές της Λήμνου ενδεικτικά αφορούν:
- Ζώνη Απόλυτης Προστασίας Φύσης (ΖΑΠΦ): Λίμνη αλυκή και ασπρόλιμνη.
- Ζώνη Προστασίας της Φύσης (ΖΠΦ): Χορταρόλιμνη και λοιποί υγροβιότοποι.
- Ζώνη Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών (ΣΔΟΕ): Περιοχές πέριξ των λιμνών, όπως π.χ. το Κέρος, περιοχή που εκτείνεται από το Φακό, το Διαπόρι έως την Πούντα Ν. Κούταλης, ευρύτερη περιοχή φράγματος Κοντιά.
- Ζώνη Βιώσιμης Διαχείρησης Φυσικών Πόρων (ΖΒΔΦΠ): Υπόλοιπες περιοχές natura.
- Περιφερειακές Ζώνες (ΠΖ): Αφορούν περιοχές εκτός natura. Ευρύτερη έκταση που περιβάλλει τους οικισμούς Καρπάσι – Ατσική, έκταση που εκτείνεται από τις αμμοθίνες έως την παραλία Γομάτι.
- Ζώνες προστασίας Natura
Ενδεικτικά, κάποιοι περιορισμοί που προωθούνται με την ΕΠΜ είναι οι εξής:
- Σε όλες τις ζώνες ΣΔΟΕ απαγορεύεται η ανέγερση νέων κατοικιών, ενώ στις ζώνες ΖBΔΦΠ περιορίζεται η επιτρεπόμενη δόμηση νέων κατοικιών στα 150 τ.μ.
- Για όλες τις ζώνες τίθεται ελάχιστη απόσταση δόμησης από την όχθη ρέματος ή υγροβιότοπου τα 50 μ.
- Στην ζώνη ΣΔΟΕ 3, που αφορά την ανεπτυγμένη τουριστικά περιοχή του Κέρους, επιτρέπεται η ανέγερση τουριστικών καταλυμάτων έως 150 κλίνες, εγκαταστάσεις εστίασης έως 200 τ.μ. και αναψυκτήρια έως 100 τ.μ.
- Οι επιτρεπόμενες μεταποιητικές δραστηριότητες περιορίζονται σε αυτές που αφορούν τοπικά προϊόντα του νησιού.
Στο περιθώριο της ΕΠΜ σημειώνεται ότι δεν θίγονται υφιστάμενες νόμιμες χρήσεις ανεξαρτήτως των προωθούμενων απαγορεύσεων.
Ενδιαφέρον στοιχείο για την περιοχή του τέως Δήμου Μούδρου αποτελεί η αναντιστοιχία που υπάρχει ανάμεσα στο ήδη θεσπισμένο χωροταξικό πλαίσιο (ΣΧΟΟΑΠ) και τις επιτρεπόμενες χρήσεις ανά ζώνη ΕΠΜ. Παραδείγματος χάρη, στη ζώνη ΣΔΟΕ 3 (περιοχή Κέρους) επιτρέπεται τουριστική μονάδα έως 150 κλίνες, ενώ στην ίδια θέση, σύμφωνα με το ΣΧΟΟΑΠ, δεν επιτρέπονται οι τουριστικές εγκαταστάσεις, πέραν των μη κύριων τουριστικών καταλυμάτων (περιφερειακή ζώνη προστασίας λιμνών κατά ΣΧΟΟΑΠ). Δεν γνωρίζουμε αν αυτή η αναντιστοιχία πάψει με το ΤΠΣ Λήμνου στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η περιοχή του τέως Δήμου Μούδρου.
Ως προς την ουσία της ΕΠΜ αξίζει να αναφέρουμε ότι πρόκειται να λειτουργήσει σαν ομπρέλα του υφιστάμενου προστατευτικού πλαισίου, σύμφωνα με το οποίο πριν την αδειοδότηση οποιασδήποτε δραστηριότητας (τουριστική, μεταποιητική, γεωργοκτηνοτροφική) απαιτείται να υποβληθεί μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ) (Υ.Α. 52983/1952/2013 (ΦΕΚ 2436/Β` 27.9.2013)), μέσω της διεύθυνσης περιβάλλοντος της Περιφέρειας, η οποία έχει τη δικαιοδοσία να επιβάλλει ειδικότερους περιορισμούς και δεσμεύσεις.