ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ – Σαν Σήμερα 29/4, 91 χρόνια από τον θάνατο και 161 από τη γέννηση

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

91 χρόνια από τον θάνατο και 161 από τη γέννηση

του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή

«Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη

να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις…»

Γράφει η Δέσποινα  Παπαδόπουλου, Φιλολογος  

Σαν σήμερα, 29 Απρίλη του 1933 “έφυγε” ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής με την παγκόσμια αναγνώριση, ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Έφυγε από την ζωή την ημέρα των γενεθλίων του (17/29 Απρίλη 1863) δημιουργώντας μια αξιοσημείωτη «ληξιαρχική σύμπτωση», ακριβώς  την ημέρα που συμπλήρωνε τα 70 χρόνια του χτυπημένος από τον καρκίνο. Άφησε την τελευταία του πνοή σε ελληνικό νοσοκομείο της αγαπημένης του γενέθλιας πόλης, της Αλεξάνδρειας. Ενταφιάστηκε στον οικογενειακό τάφο των Καβάφηδων στο ελληνικό κοιμητήριο του Σιάτμπι. Στην απέριττη επιτύμβια πλάκα αναγράφεται:

«ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΘΑΝΩΝ ΕΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΤΗΝ 29^ην ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1933».

Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου Ιωάννη Καβάφη, μεγαλέμπορου βαμβακιού, και της Χαρίκλειας το γένος Φωτιάδη. Η οικονομική ευημερία της οικογένειας δεν διατηρήθηκε για πολύ εξαιτίας του πρόωρου θανάτου του πατέρα. Έτσι η πολύτεκνη μητέρα του Χαρίκλεια αναζήτησε στήριξη από τον αδελφό του άνδρα της στην Αγγλία στο Λίβερπουλ όπου παρέμειναν για περίπου πέντε. Στη συνέχεια επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια από όπου αναγκάστηκαν λόγω του βομβαρδισμού της πόλης από τον βρετανικό στόλο να την εγκαταλείψουν με προορισμό το πατρικό σπίτι της Χαρίκλειας στην Κωνσταντινούπολη. Στα τέλη του 1885 η οικογένεια επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια. Από τη δεκαετία του 1890 συνέβησαν διαδοχικοί θάνατοι: Ο Κωνσταντίνος Καβάφης έχασε την μητέρα του και όλα τα αδέρφια του με αποτέλεσμα ο ποιητής να μείνει ο μόνος επιζών της οικογένειας.

Ποιητής της “διασποράς” άφησε πίσω του ένα σπουδαίο έργο, αν και στην αρχή δεν έγινε αποδεκτός εύκολα από τους ποιητικούς “συντηρητικούς” κύκλους της Αθήνας κομίζοντας νέους τρόπους στην ποίηση.

Ο δημιουργός των ποιημάτων «Ιθάκη», «Θερμοπύλες», «Τείχη», «Περιμένοντας τους βαρβάρους», «Πόλις», «Τα κεριά», «Φωνές», «Επέστρεφε» και τόσων άλλων στην αρχή αντιμετώπισε την δυσπιστία και την επιφυλακτικότητα των ομοτέχνων του (Κωστής Παλαμάς). Η ιδιομορφία της ποίησής του καθώς και οι ιδιορρυθμίες του χαρακτήρα του και η μοναχική ζωή του στο διαμέρισμα της οδού Λέψιους  10 στην Αλεξάνδρεια (σήμερα οδός «Καβάφη»), όπου έζησε από το 1908 ως το τέλος της ζωής του, χωρίς ηλεκτρικό και τηλέφωνο, συνιστούσαν μια εξαιρετική περίπτωση που παρέκκλινε από τα συνήθη παραδεδεγμένα πρότυπα. Αξιοσημείωτο είναι ότι ποτέ δεν εξέδωσε βιβλίο και μέχρι το τέλος της ζωής του δημοσίευε πεζά και ποιήματα σε εφημερίδες, ετήσια ημερολόγια και περιοδικά της Αλεξάνδρειας, της Λειψίας, της Κωνσταντινούπολης, του Καϊρου και της Αθήνας.

Η συνολική ποιητική παραγωγή του έχει ταξινομηθεί εκ των υστέρων από τον Γ.Π. Σαββίδη σε 4 κατηγορίες: 154 ποιήματα του «Κανόνα», όσα δηλαδή ο ίδιος ο ποιητής δημοσίευε, τα «Αποκηρυγμένα» της πρώτης περιόδου, τα «Κρυμμένα» που είχαν ονομαστεί «Ανέκδοτα» και που δεν είχαν δημοσιευθεί μέχρι το θάνατό του, και τέλος τα «Ατελή» δηλαδή ανολοκλήρωτα σχεδιάσματα ποιημάτων.

Σήμερα ο Κ. Π. Καβάφης είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20^ου αιώνα με διεθνή αναγνώριση και το έργο του έχει σημειώσει μια «μεταφραστική έκρηξη» ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξακολουθεί ως τις μέρες μας. Τι «εκόμισε» λοιπόν στην ποίηση ο Αλεξανδρινός ποιητής; Εκόμισε τον ελεύθερο ιαμβικό του στίχο χωρίς να αρνείται το μέτρο και χωρίς να απαρνείται την ομοιοκαταληξία. Την άκρα λιτότητα στην έκφραση, την ιδιαίτερη γλώσσα του που στη βάση της είναι η δημοτική χωρίς να απεμπολεί κάποια «λαμπρά σεντέφια». Την καίρια και λεπτή ειρωνεία που ποτέ δεν γίνεται προσβολή. Με ισόβια και αταλάντευτη αφοσίωση στην Τέχνη της Ποιήσεως μίλησε για τα σύγχρονα γεγονότα της εποχής του μέσω της Ιστορίας, μίλησε για τον έρωτα, τον θάνατο, για τη βία και τη μέθη της εξουσίας, για τον πολιτικό οπορτουνισμό και τη διάψευση των μεγάλων ιδανικών. Τέλος με τα λόγια του Στρατή Τσίρκα, το καβαφικό ποίημα εκόμισε «βάθος χρόνου, βάθος οράματος, βάθος σκέψης, βάθος συγκίνησης».

Υ.Γ.

Οι φωτογραφίες είναι από την επίσκεψή μου στο κτίριο του 1910 όπου στεγάζεται το «Αρχείο Καβάφη» και βρίσκεται στην οδό Φρυνίχου 16 στην Αθήνα. Στη οδό αυτή το Ίδρυμα Ωνάση δημιούργησε ένα τοπόσημο ακόμη στο κέντρο της Αθήνας και ένα ορόσημο στην καβαφική έρευνα. Αξίζει να δούμε την βελούδινη πολυθρόνα του ποιητή( σε πράσινο χρώμα αγαπημένο του), το γραφείο του καθώς και άλλα προσωπικά αντικείμενα του ποιητή όπως ένα πιστό αντίγραφο των χαρακτηριστικών γυαλιών του ποιητή(τα αυθεντικά βρίσκονται στη συλλογή Χαριτάτου και είναι από ταρταρούγα που έχει σχεδόν εξαϋλωθεί), ένα πακέτο τσιγάρα Irma Cigarettes ( αγαπημένη του μάρκα) και πολλά άλλα όλα φωτισμένα με ήπιο, χαμηλό φωτισμό γιατί ο ποιητής δεν αγαπάει το έντονο φως αλλά το ενδιάμεσο, το πριν από τη δύση και μετά την ανατολή, ακριβώς ένα μεταίχμιο. Ο χώρος χωρίζεται σε τρία μέρη-ενότητες: στην πρώτη ενότητα βλέπουμε τα προσωπικά αντικείμενα που περιέβαλλαν τον ποιητή, στην δεύτερη έχουμε την Αθήνα του Καβάφη(μια γλυκόπικρη σχέση του ποιητή με την Αθήνα που του επιφύλασσε την ύστατη αποδοχή, εδώ εκτίθενται εκδόσεις διακεκριμένων Αθηναίων ποιητών και πεζογράφων αφιερωμένες στον Καβάφη όπως του Καρυωτάκη, του Άγγελου Σικελιανού, του Γιώργου Θεοτικά, της Γαλάτειας Καζαντζάκη κ.α.) και ο τρίτος χώρος είναι το Αναγνωστήριο όπου οι επισκέπτες συναντιούνται με τον φυσικό χώρο(η καθημερινότητα του ποιητή στην Αλεξάνδρεια) και εκτίθενται προσωπογραφίες του από τα χέρια σπουδαίων εικαστικών όπως του Νίκου Εγγονόπουλου, του Σωτήρη Σόρογκα, Γιώργου Ιωάννου κ.α.)  Η όλη προσπάθεια έχει στόχο να αποδοθεί η «καβαφική ατμόσφαιρα» και το «καβαφικό σύμπαν».

Δέσποινα Παπαδοπούλου 29 Απριλίου 2024