ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ 13 Ιανουαρίου 1859- 27 Φεβρουαρίου 1943

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
13 Ιανουαρίου 1859- 27 Φεβρουαρίου 1943
Γράφει η Δέσποινα Παπαδοπούλου
«Στην αργατιά, στη χωριατιά το χιόνι, η γρίπη, η πείνα,
οι λύκοι,
ποτάμια, πέλαγα, στεριές, ξολοθρεμός και φρίκη.
Χειμώνας άγριος. Κ’ η φωτιά, καλοκαιριά στην κάμαρά
μου.
Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου.»
Κωστής Παλαμάς
γράφει η Δέσποινα Παπαδοπούλου
Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε σαν σήμερα, 13 του Γενάρη του 1859 στην Πάτρα. Ήταν κορυφαία πνευματική φυσιογνωμία της Ελλάδας, ιδρυτής της Νέας Αθηναϊκής Σχολής(1880) και μας άφησε σπουδαίο ποιητικό έργο: Ίαμβοι και Ανάπαιστοι 1897, Ασάλευτη Ζωή 1904, ο Δωδεκάλογος του Γύφτου 1907, ο Γκρεμιστής 1907, η Φλογέρα του Βασιλιά 1910, Δειλοί και σκληροί στίχοι 1928, ο Κύκλος των τετράστιχων 1929 και άλλα. Ο ποιητής συσπείρωσε νέους ποιητές που αντέδρασαν στις υπερβολές του αθηναϊκού Ρομαντισμού και προασπίστηκαν την καθιέρωση της δημοτικής στον ποιητικό λόγο. Ύψιστο ιδανικό του Παλαμά είναι η Ελλάδα και γι’ αυτό θεωρείται ο δεύτερος εθνικός ποιητής μετά τον Διονύσιο Σολωμό. Η ποίησή του εμπεριέχει τον Όμηρο, τον Ρωμανό τον Μελωδό, τον Κάλβο αλλά και το δημοτικό μας τραγούδι. Ο Παλαμάς, αν και άνθρωπος του γραφείου, δεν ήταν ούτε εγκεφαλικός, ούτε αποκομμένος από την οδυνηρή πραγματικότητα που δεν την έζησε, όμως την συνελάμβανε με τις κεραίες της ευαισθησίας και της ανθρωπιάς του. Ονειρεύτηκε να εξυψωθεί ο “δουλευτής λαός” μας και να φτιάξει μόνος του τη δική του ελεύθερη, δίκαιη και ισότιμη κοινωνία. Ο Τέλλος Άγρας είπε για τον ποιητή: «Είναι λοιπόν αδίσταχτα μεγάλος ο Παλαμάς.. Δεν ξέρω, μα τρέμω να φανταστώ τι θα ‘ταν η νεοελληνική ποίηση χωρίς το ανάστημά του: ένα παραμύθι δίχως γίγαντα, μια χώρα δίχως βουνό. Μια θρησκεία δίχως προφήτη. Μια ιστορία δίχως ήρωα!».
Χτυπημένος από τραγικά γεγονότα στη ζωή του χάνοντας στην ηλικία των επτά χρόνων και τους δυο γονείς του και αργότερα χάνοντας τον μικρό του γιο Άλκη, έφυγε από τη ζωή στις 27 Φλεβάρη του 1943, λίγες μέρες μετά το θάνατο της γυναίκας του Μαρίας Βάλβη. Το νέο του θανάτου του κυκλοφόρησε με αστραπιαία ταχύτητα στην κατοχική Αθήνα. «Χθες βράδυ μια είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μια είδηση ασύλληπτη. Ο γερο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός» γράφει στο ημερολόγιό της η Ιωάννα Τσάτσου. Η κηδεία του έγινε την άλλη μέρα, στις 28 του Φλεβάρη. Χιλιάδες λαού πλημμύρισαν το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών και συνόδευσαν τον μεγάλο μας ποιητή μέχρι την τελευταία του κατοικία, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των κατακτητών. Η Αθήνα στενάζοντας κάτω απ’ την μπότα του Γερμανού, μετέτρεψε την κηδεία του σε αυθόρμητη αντιστασιακή διαδήλωση. Ο ιστορικός της λογοτεχνίας Λίνος Πολίτης διατύπωσε την εκτίμηση πως ο κόσμος που συγκεντρώθηκε για να τιμήσει τον νεκρό ποιητή είχε τη συναίσθηση πως προέβαινε σε πράξη αντίστασης. Ο Άγγελος Σικελιανός βροντοφώναξε το γνωστό: «Ηχήστε οι σάλπιγγες! Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα!».
Οι στίχοι που ακολουθούν είναι από την αρχή και το τέλος του ποιήματος «Ο Γκρεμιστής»:
«Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατ’ ειμ’ εγώ κι ο χτίστης,
ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης.
Και θέλει και το γκρέμισμα νου και καρδιά και χέρι
…………………………….
και θέλω να τραβήξω εμπρός και πλατωσιές ν’ ανοίξω,
και μ’ ένα Ναι να τιναχτώ, μ’ ένα Όχι να βροντήξω;
Καβάλα στο νοητάκι μου, δεν τρέμω σας, όποιοι είστε·
γρικάω, βγαίνει από μέσα του μια προσταγή: Γκρεμίστε!».
(η φωτογραφία είναι μαρμάρινο άγαλμα του ποιητή που φιλοτεχνήθηκε το 1974 από τον Βάσο Φαληρέα και βρίσκεται στον περίβολο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου της Αθήνας)
Δέσποινα Παπαδοπούλου 13 Γενάρη 2025