ΛΗΜΝΟΣ: Αναμνήσεις του 1912

ΛΗΜΝΟΣ: Αναμνήσεις του 1912

 Τρύφωνος Μαραγκού   (Αύγουστος 1972)

Επιμέλεια Δημοσίευσης Χριστινα Μαραγκού

Φωτογραφία: Τα 3 αδέλφια

Έπειτα από εξήντα ολόκληρα χρόνια, μια τυχαία συνάντηση μου έφερε στη μνήμη τόσες και τόσες, ξεχασμένες, απωθημένες θύμησες:

Μέσα στην Αγιατριάδα – τον καθεδρικό Ναό του Νησιού – έγινε η συνάντηση, μπροστά στο θαυμάσιο ξυλόγλυπτο Τέμπλο και κάτω από τους δώδεκα Αποστόλους του Λήμνιου ζωγράφου Φάνη Καραβία: Ένας παιδικός φίλος κι΄αυτός ξενητεμένος κι΄αυτός νοσταλγικός προσκυνητής.

Και θυμηθήκαμε: Τον Παπα-Γαρόφαλλο με την κατάλευκη, βιβλική γενειάδα. Ξαναβρεθήκαμε στην Αγιατριάδα, ένα πρωινό, Οκτώβρης ήταν του 1912: Χτυπούσαμε τις καμπάνες σαν φάνηκε στο Ρωμέικο Γιαλό ο Ελευθερωτής Στόλος: ο Αβέρωφ, οι Σπέτσες, τα Ψαρά και άλλα και άλλα καράβια πρωτοειδωμένα που πλέανε στη γαλήνια θάλασσα: Μην ήταν όνειρο, μην ήταν εικόνα αέρινη που θάσβηνε σε λίγο. Όχι γιατί να που βγήκε ένα άγημα: η πρώτη ελεύθερη δοξολογία: Οι πεζοναύτες με τις γυμνές λόγχες, οι απαστράφτοντες Αξιωματικοί, τα Ελληνικά διατάγματα που αντηχούσαν παράξενα στα ασυνήθιστα αυτιά μας: Η Ελλάδα ολόκληρη που παρουσιάζουνταν, στα παιδικά μας μάτια, σαν πραγμάτωση της φαντασίας μας.

Μιλήσαμε για τους αείμνηστους δασκάλους που τόσο αγαπoύσαμε, για τον Ράμφο, τον Λαμπρινίδη, και άλλους και άλλους. Για τους άλλους συμμαθητές μας. Τί νάγιναν άραγε;

Θυμηθήκαμε και τον ηρωϊκό πετροπόλεμο: Είχαμε διαιρεθεί σε δυό «Στρατούς». Ο ένας είχε το στρατηγείο του στην Περβόλα. Ο άλλος στην Βόντηλα, σε αυτό το πελώριο, το μυστηριώδες για μας τότε κτίσμα του περασμένου αιώνα που τώρα βρίσκεται ρημάδι απροσπέλαστο. Εκεί καταστρώνουνταν τα στρατηγικά σχέδια. Μα και τους κακανούς θυμηθήκαμε, του Άη-Γιάννη, όταν η κάθε κλίκα προσπαθούσε να ξεπεράσει την άλλη: Ποιος θα πηδούσε πιο ψηλά ανάμεσα στη φωτιά, Και κάτι πιο ρομαντικό στην παιδιάστικη ψυχή μας: Ιδανικές, άυλες κοριτσίστικες μορφές πάνω στον αραχνοΰφαντο κανβά κεντημένες. Μουσικές παραλλαγές πάνω σε ένα προαιώνιο θέμα: ΕRΟΙCΑ…

Αμέ το Κάστρο; Αυτό το ασύγκριτο στολίδι της Μύρινας… Δεν μιλούμε μόνο για εκείνο το Βενέτικο που κτίστηκε πάνω σε κάποιο άλλο του Βυζαντίου. Πολλά-πολλά χρόνια δούλεψαν σκλάβοι οι Λημνιοί για να το στήσουν έτσι που είναι απέραντο. Όμως ήταν τόσο ισχυρό που δεν μπόρεσαν να το κουρσέψουν οι περιώνυμοι πειρατές: ο Λούρια, ο Μαλαμπράγκα, ο Ντε Φλωρ… ούτε οι Βυζαντινοί για να το πάρουν από τον ανδρείο Μεγάλο Δούκα Παύλο και την Μεγάλη Δούκισσα. Μα και ο Κόμις Ορλώφ έφυγε άπρακτος στα 1770 και άφησε – παρά τις συνθήκες – απροστάτευτους τους δύστυχους ντόπιους που τον είχαν βοηθήσει: Τρακόσιοι πρόκριτοι σφαγιάστηκαν, μαζί τους και ο Μεγάλος Διδάσκαλος ο Ιερομόναχος Κοσμάς. Και ο Δεσπότης Ιωακείμ ο Χίος κρεμάστηκε στην ξύλινη γέφυρα μπροστά στην Μητρόπολη. Δεν μιλούμε και για το Φρούριο εκείνο των κληρούχων Αθηναίων: μόνο λίγα τείχη μπορεί κανείς να βρει τώρα μέσα στα σπίτια κάτω εκεί στο Ρωμέικο στους πρόποδες του Βράχου. Ακόμη υπάρχει και το Πελασγικό με τους πελώριους ογκόλιθους. Όλα αυτά τα φέραμε στη μνήμη μας, τα βλέπουμε ακόμη να στέκουνται ακατάλυτα από τον χρόνο: από τον χρόνο ναι αλλά από τα βέβηλα χέρια των ανθρώπων Όχι. Θυμηθήκαμε όμως πιο έντονα τα άλλα τα προϊστορικά κατάλοιπα. Και να γιατί:

Στα πρωτοβρόχια πηγαίναμε, μαθητούδια ακόμη, στη νοτιοδυτική πλαγιά του Βράχου, εκεί που βρίσκουνταν λαξεμένα δωμάτια, μια ολόκληρη σπηλιά, στέρνες, σκαλοπάτια. Μαζεύαμε παλιά νομίσματα, πέτρες πολύχρωμες, όστρακα. Δεν ξέραμε βέβαια τότε την αξία τους. Τα φέρναμε στον Οδυσσέα. Άραγε τί να απέγινε αυτός ο αμύθητος θησαυρός που με τέτοια αγάπη σύναξε και φύλαγε ο Μεγάλος Ευεργέτης. Εκείνος ήταν που έσωσε την περίφημη πλάκα των Καμινίων, σαν τη φυγάδεψε με ένα καΐκι στην Αλεξάνδρεια και από εκεί τη δώρησε στο Μουσείο των Αθηνών: Μια ακόμη ένδειξη για το πέρασμα του Ετρούσκων ή Θούσκων από τούτο το νησί, καθώς το λέγει και ο Πατέρας της Ιστορίας στις Μούσες του.

Όμως, σαν ήρθα, στα 1954 -ευλαβής προσκυνητής- πόσο λυπήθηκα σαν είδα την κατάντια της πλαγιάς τούτης του Ιερού Βράχου: Εκεί όπου ήταν συγκεντρωμένος, λαξεμένος στο Βράχο ένας ολόκληρος συνοικισμός, είχε γίνει  … νταμάρι. Τί βεβήλωση!… Και σήμερα μιλούν για μια άλλη ίδια περιπέτεια. Σαν να μην υπάρχουν στο νησί, στη θάλασσα, στα βουνά, στα χωράφια, παντού βράχοι και πέτρες και κοτρώνια και ογκόλιθοι άψυχοι: γεμάτο είναι το Νησί. Αλλά ετοιμάζουνται να πάρουν να καταστρέψουν και πάλιν αυτόν τον Βράχο τον Ιερό, να γκρεμίσουν τις πέτρες που μιλούν, τις πέτρες που  διηγούνται την προϊστορία του Νησιού σαν ένα αθάνατο βιβλίο. Και όμως, όπως μαθαίνουμε, η βεβήλωση πρόκειται να επαναληφθεί, γιατί οι εργολάβοι έχουν τα μέσα: Μα για τ΄όνομα του Θεού πού βρίσκεται η προστασία του περιβάλλοντος για την οποία τόσος γίνεται λόγος τώρα τελευταία; Μήπως δεν έγινε κιόλας το ανεπανόρθωτο; Μήπως δεν κατέστρεψαν τη μορφολογία εκείνου του λόφου όπου κτίστηκε η εκκλησιά του ΄Αγιου Νικόλα στην είσοδο του Λιμανιού;

Ευτυχώς, όπως μαθαίνουμε, η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει επέμβει για τη συντήρηση και την προστασία του Βράχου τούτου του Ιερού….

—οοΟοο—

Αλλά ας γυρίσουμε πάλι στις παλιές αναμνήσεις μας: Να μια παρατήρηση που κάναμε και που νομίζουμε θα κάμνουν όλοι όσοι γυρνούν έπειτα από πολλά χρόνια στον νησί τους: Πόσο στένεψαν αλήθεια  τα σοκάκια που πριν μας φαίνουνταν σαν φαρδιοί δρόμοι! Και το γραφικό καλντερίμι στο τσαρσί με τα μαγαζιά του περασμένου αιώνα, ξύλινα, φτωχικά. Σιγά σιγά όλα τα αντικαταστούν με το απρόσωπο μπετόν… Θα μας πήτε ο Πολιτισμός: Σύμφωνοι αλλά τούτες οι γραμμές γράφτηκαν σαν θύμησες του 1912, ξαναζωντανεμένες από μια τυχαία συνάντηση του 1972!!!.

(το  πρωτότυπο κείμενο ήταν σε πολυτονικό)