Λωτός, το φρούτο του Νοεμβρίου

Λωτός, το φρούτο του Νοεμβρίου

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Το δέντρο του λωτού καλλιεργείτε στην Ιαπωνία για περισσότερο από 1000 χρόνια και ο λωτός έχει γίνει το εθνικό φρούτο αυτής της χώρας. Στις 9 Αυγούστου 1945, μετά την πτώση της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι, μόνο 5 δέντρα κατάφεραν να επιβιώσουν και βοήθησαν ώστε να δημιουργηθούν νέα φυτά. Ο λωτός από τότε έγινε το σύμβολο της δύναμης σε όλη τη χώρα. Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ο λωτός ήταν το σύμβολο των τεσσάρων στοιχείων της φύσης, καθώς και το σύμβολο της μετενσάρκωσης. Ο λωτός ονομάζεται και «το μήλο της Ανατολής».

Δεν ξέρουμε πότε για πρώτη φορά οι σπόροι του λωτού ταξιδέψαν από την Ιαπωνία στη χώρα μας, αλλά ξέρουμε την ιστορία με τον Έλληνα ομηρικό ήρωα, τον Οδυσσέα, όπως γράφει ο Όμηρος στο επικό του ποίημα, στην Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, όπως επέστρεφε με το πλοίο από την Τροία για την πατρίδα του την Ιθάκη, βρέθηκε στο νησί των Λωτοφάγων.  Το νησί αυτό ονομάζεται Djebra (Τζιέρμπα), είναι το μεγαλύτερο νησί της Τυνησίας και βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα. Εκεί, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του βγήκαν στην ακτή και έδεσαν τα πλοία τους. Αφού έφαγαν και ήπιαν όλα όσα είχαν απομείνει μετά από το ταξίδι τους, ο Οδυσσέας έδωσε την εντολή σε τρεις συντρόφους του να πάνε να εξερευνήσουν το μέρος, αλλά και να συναντήσουν τους κατοίκους, προκειμένου να βρουν τρόφιμα και εφόδια για το υπόλοιπο ταξίδι τους. Οι κάτοικοι λωτοφάγοι ήταν πολύ φιλόξενοι. Τους υποδέχθηκαν και τους πρόσφεραν φαγητό και ποτό. Τότε οι σύντροφοι δέχθηκαν να δοκιμάσουν τον λωτό και μαγεύτηκαν από τη γλυκιά γεύση του. Αμέσως όμως ξέχασαν όλες τις δυσκολίες της ζωής τους, ακόμα και τον σκοπό του ταξιδιού τους, γιατί, όπως λέει ο μύθος, ο λωτός σε έκανε να ξεχνάς κάθε δυσάρεστη ανάμνηση και να μην θέλεις να αποχωρήσεις από το μέρος που βρίσκεσαι. Όταν αργότερα ο Οδυσσέας βρήκε τους συντρόφους του, αναγκάστηκε να τους δέσει με σκοινιά και να τους τραβήξει μέχρι το πλοίο, δένοντάς τους στα κατάρτια, προκειμένου να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Ο Οδυσσέας πάσχιζε να πείσει τους συντρόφους του να μη φάνε λωτούς, γιατί θα τους έφερναν λησμονιά και θα τους εμπόδιζαν να φτάσουν στην Ιθάκη, αν και μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν έφαγαν το φρούτο αλλά το ομώνυμο λουλούδι, που μοιάζει με νούφαρο και έχει παραισθησιογόνες ουσίες. Φαίνεται ότι στη Δύση τον Λωτό έφεραν οι ισπανικές γαλέρες των πρώτων θαλασσοπόρων. 

Εκτός από το άνθος του λωτού, αυτό που ξέρουμε επίσης είναι ότι το ξύλο του δέντρου του φημίζεται επειδή από αυτό γίνονται τα καλύτερα μπαστούνια του γκολφ.

Τον λωτό τον αναφέρει επίσης ο Νομπελίστας μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης:

«Πού πήγε η μέρα η δίκοπη

που είχε τα πάντα αλλάξει;

Δε θα βρεθεί ένας ποταμός

να ‘ναι για μας πλωτός;

Δε θα βρεθεί ένας ουρανός

τη δρόσο να σταλάξει

για την ψυχή που νάρκωσε

κι ανάθρεψε ο λωτός;…».

Ο λωτός είναι πράγματι ένα εξωτικό φρούτο, θυμίζει ίσως λίγο το μάγτκο, αλλά είναι φρούτο σαφώς φθηνότερο και όχι εισαγόμενο, αφού και η Ελλάδα, όπως και οι άλλες μεσογειακές χώρες, παράγουν άφθονους λωτούς κάθε φθινόπωρο, όταν το δέντρο χάνει όλα του τα φύλλα και κρατάει μόνο τους λαμπερούς καρπούς του.  Μάς είναι οικεία η εικόνα να βλέπουμε να πέφτουν όλα τα φύλλα από το δέντρο και να απομένουν  πάνω σ’ αυτό μόνον οι καρποί, σαν στολίδια σε χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Ο λωτός μεγαλώνει από αρχαιοτάτων χρόνων στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία (χώρες στις οποίες θεωρείται σύμβολο υγείας, πλούτου και χαράς).

Έχει τα κόλπα και τα μυστικά του ο λωτός και είναι χρήσιμο να τα γνωρίζουμε όταν τους αγοράζουμε, αλλιώς η πρώτη γευστική εμπειρία από αυτόν μπορεί να καταλήξει σε τραγωδία: μια ποικιλία λωτών (η πιο συνηθισμένη στην ελληνική αγορά), η hachiya (είναι πιο έντονα πορτοκαλί και έχουν σχήμα ντομάτας, είναι δηλαδή κάπως πεπιεσμένοι στο κοτσάνι), όταν δεν είναι ώριμη, στεγνώνει εντελώς για λίγα λεπτά το στόμα και μουδιάζει τη γλώσσα! Γι’ αυτό πρέπει να είναι ώριμοι. Τότε χάνουν εντελώς την ενοχλητική τους ιδιότητα και γίνονται γλυκείς και απολαυστικοί. Επομένως, ο λωτός δεν πρέπει να καταναλωθεί αμέσως μετά τη συγκομιδή. Καλό είναι να περιμένουμε να ωριμάσει περισσότερο. Έτσι παύει να έχει στυφή γεύση και αυξάνονται τα σάκχαρα του, δίνοντας το χαρακτηριστικό του άρωμα.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι αυτοί οι λωτοί είναι έτοιμοι; Η φλούδα τους γίνεται σχεδόν διαφανής, σαν να ξεχωρίζει από τη σάρκα του φρούτου, και όταν τους πιέζουμε ελαφρά βουλιάζει και σκίζεται εύκολα. Τότε μπορούμε να κόψουμε οριζόντια το πάνω μέρος τους, αφήνοντας το κοτσάνι, και να τους βάλουμε στην κατάψυξη για ένα δροσερό σορμπέ! Όταν έχουν παγώσει, τους σερβίρουμε με κουταλάκι, απλώς αφαιρώντας το «καπάκι» τους.

Οι λωτοί της ποικιλίας hachiya τρώγονται, λοιπόν, μόλις μαλακώσουν καλά και δεν κρατούν πολύ καιρό εκτός ψυγείου. Αντίθετα, οι λωτοί της ποικιλίας fuyu είναι πιο κιτρινωποί και τρώγονται όπως το μήλο, ακόμα και με τη λεπτή τους φλούδα.

Προσοχή: Προτιμάμε βιολογικούς λωτούς, που δεν είναι ραντισμένοι, αλλιώς αν θέλουμε να τους φάμε με τη φλούδα, ξεπλένουμε καλά με κρύο νερό. Η ποικιλία αυτή κρατάει περισσότερες μέρες σε δροσερό μέρος. Ωριμάζει πολύ αργά, άρα δεν χρειάζεται ψυγείο. Είναι απίστευτα αρωματικοί, ακόμα και όταν τους προσθέτουμε σε χειμωνιάτικες πράσινες ή ανάμεικτες σαλάτες με μια έντονη βινεγκρέτ, με ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα. Η δροσερή γεύση των λωτών fuyu ταιριάζει με πέστροφα ή καπνιστό σολομό, δηλαδή με οποιοδήποτε λιπαρό ψαρικό, και κομμένοι σε κυβάκια χρωματίζουν και αρωματίζουν τις φυλλώδεις χειμωνιάτικες πράσινες σαλάτες.

Tα δυο βασικά είδη λωτών που βρίσκουμε το φθινόπωρο στις λαϊκές αγορές είναι οι πορτοκαλί της ποικιλίας hachiya και οι fuyu, που είναι πιο κιτρινωποί. Οι λωτοί είναι φρούτα αρωματικά και απολαυστικά, θρεπτικά και τονωτικά. Η σάρκα τους περιέχει πολύτιμες φυτικές ίνες σε διπλή ποσότητα από το μήλο, δηλαδή αυτό σημαίνει καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Επίσης περιέχουν φαινόλες (ουσίες βοηθητικές για το κυκλοφορικό), μαγνήσιο, κάλιο, σίδηρο και καροτίνη.

Ο λωτός είναι ένα φρούτο που ωριμάζει κυρίως από τον Νοέμβριο έως τον Δεκέμβριο. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του λωτού είναι ότι έχει λίγες θερμίδες και επίσης πολύ χαμηλά λιπαρά. Οι λωτοί είναι πλούσιοι σε αντιοξειδωτικά και σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως φυτικές ίνες και βιταμίνη Α. Είναι επίσης καλή πηγή θειαμίνης (Β1), ριβοφλαβίνης (Β2), φυλλικού οξέος, μαγνησίου και φωσφόρου. Αυτά τα φρούτα είναι πλούσια – όπως προαναφέρθηκε – σε φυτικές ίνες, καθιστώντας τα μια τροφή φιλική για την απώλεια βάρους.

Εκτός από βιταμίνες και μέταλλα, οι λωτοί περιέχουν μια μεγάλη ποικιλία φυτικών ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων των τανινών, των φλαβονοειδών και των καροτενοειδών, που μπορούν να επηρεάσουν θετικά την υγεία.

Οι λωτοί ενισχύουν την υγεία της καρδιάς. Ο ισχυρός συνδυασμός θρεπτικών συστατικών που βρίσκεται στους λωτούς τους καθιστά εξαιρετική επιλογή για την ενίσχυση της υγείας της καρδιάς. Οι λωτοί περιέχουν φλαβονοειδή αντιοξειδωτικά, συμπεριλαμβανομένης της κερκετίνης και της καμπφερόλης. Η κατανάλωση μιας δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων σε αρκετές μελέτες. Οι λωτοί επίσης υποστηρίζουν την καλή όραση. Περιέχουν πολλή βιταμίνη Α και αντιοξειδωτικά που είναι κρίσιμα για την υγεία των ματιών. Οι λωτοί περιέχουν επίσης λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, τα οποία είναι καροτενοειδή αντιοξειδωτικά που προάγουν επίσης την υγιή όραση.

Να και μια εύκολη συνταγή για μαρμελάδα (πηγή: inMagazin): ΥΛΙΚΑ

3 κιλά λωτοί καθαρισμένοι και ψιλοκομμένοι
1,5 κιλό ζάχαρη
χυμός από μισό λεμόνι
1 κουταλάκι γλυκού κανέλα προαιρετικά

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Πλένουμε και ξεφλουδίζουμε τους λωτούς. Στη συνέχεια μπορούμε είτε να τους αλέσουμε ώστε να γίνουν πολτός, είτε να τους ψιλοκόψουμε σε κυβάκια, είτε και τα δύο μαζί (τα μισά να τα αλέσουμε και τα υπόλοιπα να τα ψιλοκόψουμε).
Σε μια κατσαρόλα βάζουμε τους λωτούς και ρίχνουμε από πάνω τη ζάχαρη και το λεμονιού. Προαιρετικά, μπορούμε να προσθέσουμε και ένα κουταλάκι του γλυκού κανέλα. Βάζουμε το μείγμα να βράσει για 1 ώρα, αρχικά σε δυνατή φωτιά ώστε να λιώσει η ζάχαρη με το χυμό των λωτών και στη συνέχεια χαμηλώνουμε την ένταση, ανακατεύοντας και προσέχοντας να μην κολλήσει η ζάχαρη στον πάτο της κατσαρόλας, μέχρι να δέσει η μαρμελάδα.
Πλένουμε τα βάζα στα οποία θα αποθηκεύσουμε το γλυκό μας με καυτό νερό και σαπούνι, και τα σκουπίζουμε καλά ώστε να είναι εντελώς στεγνά. Βάζουμε τα καπάκια σε βραστό νερό και τα αφήνουμε εκεί μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε. Μόλις κρυώσει λίγο η μαρμελάδα, γεμίζουμε τα βάζα, βγάζουμε τα καπάκια από το βραστό νερό με προσοχή, τα σκουπίζουμε και κλείνουμε τα βάζα καλά.