Οδοιπορικό στην Ίμβρο. Προσκύνημα στο αδελφό νησί.

Οδοιπορικό στην Ίμβρο

Προσκύνημα στο αδελφό νησί με τον Εξωραϊστικό Μορφωτικό Σύλλογο Ανδρωνίου

Γράφει η Δέσποινα Παπαδοπούλου

«Έστι δε τι σπέος ευρύ βαθείης βένθεσι λίμνης,

μεσσηγύς Τενέδοιο και Ίμβρου παιπαλοέσσης»

«Είναι ένα σπήλαιο μέσα στης θάλασσας της άπατης τα βάθη φαρδύ,

καταμεσός στην Τένεδο και στην απόκρημνη Ίμπρο»

Ιλιάδα ραψ Ν στ. 32-33 μτφρ. Ν. Καζαντζάκη-Ι. Κακριδή

ΙΜΒΡΟΣ η «Παιπαλόεσσα»

Είναι το πρώτο μας ξημέρωμα στην Παναγία ( πρωτεύουσα του νησιού) μετά από ολονύκτια σχεδόν καταιγίδα! Η θέα υπέροχη από το δωμάτιο του ξενοδοχείου!  Στις 6.00 το πρωί η μελωδική φωνή του μουεζίνη απλώνεται από τους μιναρέδες και καλεί τους πιστούς για την καθημερινή τους προσευχή!

Το όνομα του νησιού με το “πρόγραμμα διάλυσης” του Τουρκικού κράτους είναι Gokceada -Γκιοκτσέαντα από τον Ιούλιο του 1970 και σημαίνει”Ουράνιο νησί “. Ήταν μια οργανωμένη “στρατηγική λήθης” του Τουρκικού κράτους, που είχε αρχίσει ήδη από την δεκαετία του 1930, να αλλάξει όλα τα ονόματα και τοπωνύμια και να μεταμορφώσει τελικά την Ίμβρο την “παιπαλόεσσα ” του Ομήρου σε Gokceada (Ουράνιο νησί)! Να σημειώσουμε πως οι Ίμβριοι αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν τον όρο «Γκιοκτσέαντα» καθώς και τις τουρκικές ονομασίες των χωριών και των αγροτικών περιοχών. Γιατί το να μιλάς με τοπωνύμια είναι ένας τρόπος «να λες πολλά μιλώντας πολύ λίγο» όπως υποστηρίζει ο Τ.S. Eliot και αναφέρει ο καθηγητής και φίλος Γιώργος Τσιμουρής στο βιβλίο του «Ίμβριοι-φυγάδες απ’ τον τόπο μας όμηροι στην πατρίδα».

Πρώτη ημέρα του οδοιπορικού μας στο “αδελφό” νησί της Ίμβρου ή Imroz στην Τουρκική γλώσσα. Επισκεφθήκαμε το χωριό των Αγίων Θεοδώρων που είναι και το γενέθλιο χωριό του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Επισκεφτήκαμε το σπίτι του Πατριάρχη που σήμερα είναι Μουσείο όπου εκτίθενται προσωπικά αντικείμενα, οικογενειακά κειμήλια και φωτογραφίες του Πατριάρχη. Το ανακαινισμένο Δημοτικό Σχολείο των Αγίων Θεοδώρων, το οποίο λειτουργεί από το 2013, δυστυχώς το βρήκαμε κλειστό λόγω κάποιων προβλημάτων στατικότητας, όπως μας πληροφόρησε ο Διευθυντής του Λυκείου, κος Νίκος Λαιμόπουλος, που λειτουργεί στο χωριό Αγρίδια και που επισκεφθήκαμε στη συνέχεια. Ελπίζουμε τα προβλήματα του Δημοτικού Σχολείου να επιλυθούν γρήγορα ώστε οι μικροί μαθητές να μη χάνουν τα μαθήματά τους…

Συνεχίσαμε την πρώτη μέρα στο νησί της Ίμβρου με την επίσκεψή μας στο Μειονοτικό Σχολείο στο χωριό Αγρίδια. Άρχισε τη λειτουργία του το 2015-16 με Γυμνάσιο και Λύκειο με 38 μαθητές και μαθήτριες. Οι μαθητές την ώρα της επίσκεψής μας ήταν στο μάθημα, αλλά στο διάλειμμα μιλήσαμε μαζί τους και ήταν ενθουσιασμένοι με την επίσκεψή μας στο σχολείο τους. Ο Διευθυντής του Λυκείου κος Νίκος Λαιμόπουλος μας υποδέχθηκε ευχαριστώντας τους Λήμνιους επισκέπτες και βεβαίως τον Εξωραϊστικό Μορφωτικό Σύλλογο Ανδρωνίου που πρόσφερε δώρα στους μαθητές! Ο Διευθυντής μάς ενημέρωσε για τον αριθμό των μαθητών και την στήριξη του σχολείου από φίλους, χορηγούς και από τους γονείς των μαθητών μιας και η εκπαίδευση στο νησί είναι ιδιωτική υπόθεση. Ακόμη μας εξήγησε πως η διάρκεια φοίτησης στο Δημοτικό είναι τετραετής όπως και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο.

Για την ιστορία να θυμίσουμε πως το πρώτο μεγάλο πλήγμα για την εκπαίδευση στο νησί της Ίμβρου μετά τη συνθήκη της Λωζάνης δόθηκε το 1927. Με νόμο τότε έκλεισαν πολλά σχολεία του νησιού. Πιο συγκεκριμένα καταργήθηκε η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και η όποια δυνατότητα διδασκαλίας της έπρεπε να χρηματοδοτείται από την κοινότητα των Ρωμιών. Η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμη περισσότερο το 1945 αφού για ενάμιση περίπου χρόνο απαγορεύονταν ολοσχερώς τα ελληνικά γράμματα από όλα τα σχολεία του νησιού. Μόνο στις αρχές της δεκαετίας του 1950 επετράπη εκ νέου η μειονοτική εκπαίδευση. Αλλά και πάλι η κατάσταση δεν μπορούσε να θεωρηθεί ήρεμη μιας και τα σχολεία τα ανοιγόκλειναν για να μετρούν αντιδράσεις, “έκαναν πρόβες” όπως χαρακτηριστικά έχει αναφέρει η Αφροδίτη Τερζή με καταγωγή από την Ίμβρο, κόρη του “δασκάλου της Ίμβρου“, όπως ονόμαζαν συχνά τον πατέρα της, τον αξέχαστο Κώστα Τερζή. Σύμφωνα με την κα Αφροδίτη Τερζή το 1964 το κλείσιμο των σχολείων ήταν τελειωτικό. Μέχρι το 1974 μεσολάβησε μια δεκαετία που όχι μόνο δεν βελτιωνόταν η κατάσταση, αλλά χειροτέρευε. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κλίμα φυγής, πανικού και προοπτικής του να φύγουν όλοι…

( Τα στοιχεία αντλήθηκαν από το βιβλίο του καθηγητή Γιώργου Τσιμουρή “Ιμβριοι- Φυγάδες απ’ τον τόπο μας όμηροι στην πατρίδα “).

Το απόγευμα της πρώτης μέρας επισκεφθήκαμε την Μητρόπολη και τον μητροπολιτικό Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μια τρίκλιτη βασιλική (1836) στην πρωτεύουσα του νησιού Παναγιά, με το ιδιαίτερης ομορφιάς και τεχνοτροπίας τέμπλο που κατασκευάστηκε το 1835. Παρακολουθήσαμε τη λειτουργία του Εσπερινού μέσα σε ένα κλίμα κατάνυξης που συμπλήρωναν το γλυκό φως των κεριών και το άρωμα των βασιλικών που κυριαρχούσαν στην είσοδο του ναού! Αριστερά της εισόδου υπάρχει κρήνη με την γνωστή επιγραφή των Βυζαντινών χρόνων που διαβάζεται και από το τέλος προς την αρχή: “νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν“. Η φράση αυτή που σημαίνει “πλύνε τις αμαρτίες σου όχι μόνο το πρόσωπό σου” ανήκει στις λεγόμενες “καρκινικές” φράσεις που διαβάζονται το ίδιο από την αρχή και το τέλος. Γράφτηκε για πρώτη φορά σε ιερή κολυμβήθρα έξω από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη και αποδίδεται στον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό, Θεολόγο του 4ου αιώνα μ. Χ.

Συνέχεια του οδοιπορικού μας στο “αδελφό” νησί της Ίμβρου με την επίσκεψη στο μαρτυρικό χωριό Σχοινούδι. Ήταν ένα γλυκό πρωινό που παρακολουθήσαμε τη λειτουργία στον Ιερό Ναό της Αγίας Μαρίνας ιερουργούντος του πατέρα Αθανασίου Ντινιάκου και του διακόνου Αναστάσιου, υιού του πατρός Αθανασίου. Ο ναός είναι περιτειχισμένος σαν κάστρο σε μια επίπεδη περιοχή που ονομάζεται Λειβάδια. Απέναντι από τον ναό βρίσκεται το Κοιμητήριο όπου αναπαύονται αδελφοί μας, όπου αναγνωρίσαμε κάποια ονόματα γνωστά σε μας όπως “Τερζή”, “Δημητριάδου”, “Παπαδόπουλος”, ” Καμπουροπούλου” και άλλα. Δεχτήκαμε το αντίδωρο από το χέρι του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Κύριλλου, γευτήκαμε τον γλυκύτατο άρτο και τις υπέροχες τηγανίτες με μέλι της πρεσβυτέρας Αφροδίτης, φωτογραφηθήκαμε με τον Μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου κ. Κύριλλο και αφού δεχτήκαμε την ευλογία του, ανηφορίσαμε για το ” μαρτυρικό” χωριό του Σχοινουδίου!

Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του βουνού ήδη από μακριά αφουγκράζεσαι τον πόνο της πέτρας που έμεινε βουβός, αλλά όχι λησμονημένος, από τα δύσκολα χρόνια που πέρασε ολόκληρο το νησί. Ιδιαίτερα στο Σχοινούδι, ένα χωριό που μέχρι το 1964 αριθμούσε 2.500 κατοίκους (σχεδόν αμιγή ελληνικό πληθυσμό), έγινε κάτι τρομακτικό για τους Ρωμιούς κατοίκους: ιδρύθηκαν Ανοιχτές Φυλακές βαρυποινιτών στις αρχές της δεκαετίας του 1970 με στόχο την τρομοκράτηση των Ρωμιών και την σταδιακή φυγή τους από την πατρική γη. Οι φωτογραφίες είναι ενδεικτικές της ερήμωσης και της εγκατάλειψης αφού το χωριό σήμερα έχει περίπου 45 Έλληνες! Μέσα στο χωριό με πρωτοβουλία και δαπάνη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου άρχισε η ανέγερση Γηροκομείου. Το κτίριο που στέκει κατεστραμμένο και θα φιλοξενήσει τους ηλικιωμένους συνανθρώπους μας (περίπου 25 σε πρώτη φάση) ήταν το ένα από τα δύο σχολεία του χωριού ( το άλλο έχει κατεδαφιστεί). Η επιγραφή έχει το όνομα “Αρχοντώνειο Γηροκομείο Ίμβρου και Τενέδου” από το κοσμικό όνομα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου “Δημήτριος Αρχοντώνης“.

Κατηφορίζοντας και αποχαιρετώντας τον “ερειπιώνα” του Σχοινουδίου και με την θλίψη, τον πόνο και την αμηχανία που σου προκαλεί η εικόνα όταν το “μέσα” εκτίθεται ” έξω” ξεκινήσαμε για το χωριό Κάστρο. Στα δυτικά του Σχοινουδίου υπάρχει, όπως μας πληροφόρησε η πρεσβυτέρα Αφροδίτη, μια παραλία με χαλίκια, όπου βρίσκεται το kacakliman (Κατσάκ Λιμάνι) ή το “λιμάνι των λαθραίων“. Αυτό το λιμάνι, που είναι προστατευμένο από τη θάλασσα, πολλοί Έλληνες το χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν για ν’ αποδράσουν με βάρκες στη Λήμνο!

Φτάσαμε στο χωριό Κάστρο που πήρε το όνομά του από το βυζαντινό κάστρο που δέσποζε στην κορυφή του λοφίσκου. Στο λιμάνι του οικισμού απολαύσαμε έναν “πικρό” καφέ με θέα τον Φάρο και τα θαλασσοπούλια και φωτογραφίσαμε το άγαλμα του “Σφουγγαρά”! Δυστυχώς δεν είναι σε καλή κατάσταση αλλά καταφέραμε να διαβάσουμε ονόματα σφουγγαράδων γνωστά όπως: ” Ψευτέλλης, Πόπας, Μπρης, Καμπάκας, Παμούκης…). Και αμέσως η σκέψη και το ερώτημα γιατί να μην έχουμε κι εμείς ένα έργο τέχνης αφιερωμένο στους Λημνιούς σφουγγαράδες που να στολίζει το χωριό των Σφουγγαράδων, τη Νέα Κούταλη!

Επιστρέψαμε στην Παναγιά, στο ξενοδοχείο, και η τελευταία βραδιά μας στο νησί περιλάμβανε ένα ωραίο γεύμα και χορό στο κτήμα “Αρετώ”!

Η ώρα της επιστροφής ήρθε και ο δρόμος  ανοιγόταν μπροστά μας δύσκολος γιατί πώς να αφήσεις πίσω την ψυχή σου, γιατί η ψυχή μας ήταν στην Ίμβρο! Ένα ανάγλυφο ίδιο με το δικό μας, της Λήμνου: ήρεμοι λόφοι, πεδιάδες και πλαγιές χρυσοκίτρινες, πρόβατα, κατσίκια εδώ και κει. Η διαφορά είναι πως δεν είδαμε εκτάσεις με αμπέλια! Ίσως γιατί ο αρχαίος Θεός της Ίμβρου ήταν ο Ίμβραμος δηλαδή ο φτερωτός Ερμής από τον οποίο πήρε το όνομά του το νησί, ενώ οι Λήμνιοι διδαχτήκαμε την αμπελοκαλλιέργεια από τον Θόαντα, το γιο του θεού Διόνυσου! Πόσες εικόνες πόσα συναισθήματα είχαν πλημμυρήσει το μυαλό και την ψυχή μας ώστε στο λεωφορείο για αρκετή ώρα επικρατούσε σιωπή. Σαν τις μαθητικές εκδρομές που τελειώνουν και η επιστροφή στα μαθήματα είναι ανυπόφορη. Ήδη μας είχε κυριεύσει η νοσταλγία γι΄αυτό που δεν χορτάσαμε και που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ. Όμως κάθε λεπτό ήταν σημαντικό και κάθε εικόνα πολύτιμη στις αποσκευές μας.

Μ’ αυτές τις σκέψεις φτάσαμε πρωί πρωί στο λιμάνι της Ίμβρου για επιβίβαση και προορισμό το λιμάνι του Καμπάντεπε στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Τα κινητά πήραν φωτιά για τις τελευταίες εικόνες από την Ίμβρο. Οι γλάροι μάς αποχαιρετούσαν λες και ένιωθαν τη λύπη του αποχωρισμού καθώς απομακρυνόμασταν και το νησί όλο και μίκραινε. Μετά από μιάμιση ώρα περίπου φτάσαμε και κατευθυνθήκαμε οδικώς προς τα ανατολικά στη Μάδυτο (Ετσέαμπατ) όπου μείναμε περίπου σαρανταπέντε λεπτά. Στο λιμάνι αντικρίσαμε μια γλυπτή σύνθεση που αναπαριστά την μάχη της Καλλίπολης του 1915, η οποία για την Τουρκία ήταν μια νικηφόρα μάχη ενάντια στις συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ. Με το καραβάκι διασχίσαμε τα Δαρδανέλλια  (Ελλήσποντος) για να περάσουμε σε ένα τέταρτο στην απέναντι μικρασιατική ακτή της επαρχίας του Τσανάκαλε. Μια γρήγορη επίσκεψη στο λιμάνι της πόλης όπου φωτογραφίσαμε τον Δούρειο Ίππο (είναι αυτός που χρησιμοποιήθηκε στην Χολιγουντιανή ταινία «Τροία» και δόθηκε ως δώρο στην περιοχή).

Συνεχίσαμε οδικώς προς το «φαραωνικό» έργο της Τουρκίας του Ερντογάν, που εγκαινιάστηκε τον Μάρτη του 2023, την κρεμαστή γέφυρα «Τσανάκαλε 1915», ή γέφυρα των Δαρδανελλίων (η μεγαλύτερη κρεμαστή γέφυρα στον κόσμο!), η οποία συνδέει τις δυο ηπείρους Ασία και Ευρώπη:  περνώντας την γέφυρα φτάσαμε απέναντι στην χερσόνησο της Καλλίπολης μόλις σε 6 λεπτά!

Ο δρόμος της επιστροφής μετά από ένα «προσκύνημα» στη γη της Ίμβρου θα ήθελες να είναι «μακρύς»  γιατί αρνείσαι να αποχωριστείς όλες αυτές τις εικόνες, τις κουβέντες, τα συναισθήματα που κουβαλάς! Από το παράθυρο του λεωφορείου ατενίζαμε τις εκτάσεις της υπαίθρου που θυμίζουν αρκετά Λημνιό τοπίο, με τα ίδια χρώματα: το χρυσαφί των θερισμένων χωραφιών και στο κέντρο  πού και πού κάποιο δέντρο για να το έχεις σκιά σου!

Φτάσαμε στα σύνορα στους  «Κήπους» για τις τυπικές διαδικασίες του ελέγχου και λίγα βιαστικά ψώνια από τα αφορολόγητα. Ένας Τούρκος στρατιώτης και μια σημαία από τη μια πλευρά και ένας Έλληνας στρατιώτης και η ελληνική σημαία από την άλλη μας χαιρέτησαν…λίγα μέτρα μόνο και αναρωτιέσαι πώς γίνεται να χωρίζουν δυο χώρες, δυο πατρίδες, δυο λαούς!

Μπαίνοντας στη χώρα μας, μάς υποδέχτηκε ένας καιρός που είχε τα κέφια του και τα σύννεφα ζωγράφιζαν στον ουρανό αφηρημένους σχηματισμούς σε χρώματα μολυβί, γκρι και βαθύ μπλε. Μόλις είχε προηγηθεί καταιγίδα και απ’ ό,τι μάθαμε από τις ειδήσεις πλημμύρισαν κάποια χωριά της Ροδόπης! Το πλοίο μας περίμενε στην Καβάλα για την επιστροφή στη Λήμνο!

Κάπως έτσι ολοκληρώθηκε το οδοιπορικό μας στην Ίμβρο και ο «νόστος» στο νησί της Λήμνου. Όμως το «νόστιμον ήμαρ», η ημέρα της επιστροφής θα συνεχίζεται όσο το αδελφό νησί θα είναι ζωντανό στη σκέψη μας και στην καρδιά μας! Όσο θα ακούγεται στη γη του αρχαίου Θεού Ίμβραμου η ελληνική γλώσσα και έστω ένα κεράκι θα καίει στις εκκλησιές του!

Ευχαριστούμε τον Εξωραϊστικό Πολιτιστικό Σύλλογο Ανδρωνίου για την αξέχαστη εμπειρία!

Δέσποινα Παπαδοπούλου 18 Σεπτέμβρη 2024