Οι απαρχές της ελεύθερης Λημνου, απο τον Ιπ. Καραβία
Της Χαρουλας Ζαμπετάκη Πλιάτσκα
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», στη στήλη «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» στις 27.12.1938.
Ο συγγραφέας αυτού Ιπποκράτης Καραβίας (φωτογραφια) γεννήθηκε το 1866 στην Ιθάκη και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια πραγματοποίησε περαιτέρω σπουδές στη Γαλλία και στην Ιταλία, προτού επιστρέψει και πάλι στην Ελλάδα. Διορίστηκε σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, μία εκ των οποίων ήταν αυτή του Διοικητού Λήμνου και υπήρξε αντιπρόσωπος της Ελλάδας σε διεθνή συνέδρια. Διετέλεσε Πρόεδρος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» και της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται μελέτες σχετικά με καλλιτεχνικά θέματα, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά. Πέθανε το 1954. Χαρούλα Ζαμπετάκη Πλιάτσκα
Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Υ Γ Ε Ν Ν Α
ΕΙΣ Τ Η Ν Λ Η Μ Ν Ο Ν
Παρήλθον από τότε εικοσιπέντε χρόνια, αλλ’ οι αναμνήσεις συμπαθητικών γεγονότων δεν εξαλείφονται ταχέως από το νουν του ανθρώπου και παραμένουσιν επί μακρόν ακόμη χρόνον ζωηραί.
Ήτο η ωραία εποχή της νεωτέρας Ελλάδος, μετά τους δύο ενδόξους Βαλκανικούς πολέμους και το Έθνος ολόκληρον, ηνωμένον και αδελφωμένον υπό την ηγεσίαν του αειμνήστου Στρατηλάτου Βασιλέως Κωνσταντίνου, καταγίνετο εις τα ειρηνικά έργα της διοργανώσεως των νέων Ελληνικών Χωρών τας οποίας επανέκτησε διά του τιμίου αίματος των ηρωϊκών τέκνων του.
Τότε προσεκλήθην και εγώ υπό του μακαρίτου υπουργού των Εσωτερικών Εμμανουήλ Ρέπουλη διά να αναλάβω την πολιτικήν διοίκησιν της νήσου Λήμνου, η οποία ήτο η πρώτη ελληνική νήσος η καταληφθείσα την 8η Οκτωβρίου 1912, υπό του στόλου μας.
Επιθυμών να συντελέσω κατά τι, με τας ασθενείς μου δυνάμεις εις το επιτελούμενον διοργανωτικόν έργον και προτρεπόμενος από τον καλόν μου φίλον κ. Περικλήν Μαζαράκην, Διευθυντήν της Διοικήσεως, εγκατέλειψα το δικηγορικόν μου γραφείον και απεδέχθην την προσφερομένην θέσιν.
Προτού μεταβώ εις Λήμνον, παρέμεινα επ’ ολίγον χρόνον εις Μυτιλήνην, έδραν της Γενικής Διοικήσεως Αιγαίου, ως Διευθυντής του Δικαστικού Τμήματος και με εκλεκτούς συναδέλφους εις τα άλλα Τμήματα τους Α. Λαμπρόπουλον, Ν. Κυπαρρίσσην, Χ. Οικονόμου, Α, Κριεζήν, Π. Χορν, Δ. Μαλασπίναν και Ε. Καπετανάκη. Γενικός Διευθυντής ήτο ο μακαρίτης Χαρ. Βοζίκης, ανήρ ευφυέστατος και οξυτάτης αντιλήψεως.
Άμα έφθασα εις Λήμνον, επεδόθην κατά το δυνατόν εις τον εξωραϊσμόν και την εξυγίανσιν της πρωτευούσης της νήσου και κατόρθωσα να ανοιχθή ένας μεγάλος και πλατύς δρόμος προς το προάστειον Τσάσι και να δημιουργηθώσιν εις χώρους, όπου ήσαν άλλοτε εστίαι ακαθαρσιών, δύο πάρκα, το άλσος της 3ης Δεκεμβρίου και το άλσος της 5ης Ιανουαρίου, ονομασθέντα ούτω εις ανάμνησιν των δύο ενδόξων ναυμαχιών του στόλου μας και να φυτευθώσιν αρκετά θαλασσοχαρή δένδρα εις τον παραλιακόν δρόμον.
Η Λήμνος, η νήσος του Ηφαίστου και της δωδεκαετούς ακουσίας διαμονής του Φιλοκτήτου και εις την οποίαν φθάνει, ως λέγεται, η σκιά του Αγίου Ορους Αθω και εις την αρχαίαν εποχήν και πάντοτε είχε και έχει σπουδαίαν σημασίαν, διότι μόλις απέχει 39 χιλιόμετρα από την είσοδον του Ελλησπόντου, και προς τούτοις διά του ευρυχώρου και ασφαλούς όρμου του Μούδρου παρέχει και ορμητήριον και καταφύγιον εις τους μεγαλυτέρους στόλους. Εκεί εστάθμευε τότε και ο στόλος μας υπό τον ένδοξον Ναύαρχον Παύλον Κουντουριώτην, επιβαίνοντα του θρυλικού θωρηκτού «Αβέρωφ».
Εις την απελευθερωθείσαν λοιπόν ιστορικήν νήσον εώρτασα τα Χριστούγεννα του έτους εκείνου, και περί του εορτασμού αυτού θα κάμω σήμερον σύντομον περιγραφήν, η οποία κατ’ ανάγκην έχει και προσωπικόν χαρακτήρα, εφόσον συνδέεται με τας αναμνήσεις μου.
Πυρετώδεις προετοιμασίαι εγένοντο κατά τας παραμονάς της Χριστουγεννιάτικης μεγάλης εορτής’ το Κάστρον, η πρωτεύουσα της Νήσου, εσημαιοστολίθη, η Μητρόπολις εξωραϊσθη, οι δρόμοι και η πλατεία εκκαθαρίσθηκαν, αι δε οικοκυραί εζύμωνον τα χριστόψωμα και κατεσκεύαζον τα απαραίτητα γλυκίσματα της εορτής. Την παραμονήν καλλίφωνα παιδιά και μαθηταί του σχολείου περιήρχοντο τας οικίας και έψαλλον με συνοδείαν ολίγον πρωτογόνων οργάνων τα κάλανδα «Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει – οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η κτήσις όλη».
Εις ένα μικρόν παρεκκλήσιον ολίγον μακράν της πόλεως, παρηκολούθησα τον Εσπερινόν των Χριστουγέννων, τελεσθέντα υπό γηραιού σεβασμίου ιερέως με μακράν λευκήν γενειάδα, ενθυμίζοντα τους Πατριάρχας της Γραφής, και εις τον απέριττον και στερημένον λαμπρότητος, αλλ’ ιερόν εκείνον χώρον, με το υποτρέμον φως των κανδηλίων, ενώπιον των παλαιών βυζαντινών εικόνων, με την ασθενή αλλά γλυκείαν ψαλμωδίαν του λειτουργού, αισθάνεται κανείς αληθινήν κατάνυξιν και πραγματικήν ευλάβειαν προς την θρησκείαν του Θεανθρώπου.
Λίαν πρωϊ της επιούσης ηλιολούστου ημέρας, μετέβημεν μετά του Φρουράρχου Λήμνου μακαρίτου Στρατηγού Γρ. Φαληρέα και των άλλων υπαλλήλων εις τον μητροπολιτικόν ναόν σημαιοστόλιστον και στρωμένον με ωραίους τάπητας και πλήρη ευσεβούς εκκλησιάσματος.
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Λήμνου Στέφανος, εις την ακμήν τότε της ηλικίας του, αφού ενεδύθη έξωθεν του ιερού και εις το μέσον του ναού τα μεγαλοπρεπή αρχιερατικά άμφια, ενώ συγχρόνως οι διάκονοι απήγγειλον τους αρμονικούς ήχους των ψαλμών και εφόρεσε την με πολυτίμους λίθους στολισμένην μήτραν «έθηκαν επί την κεφαλήν αυτού στέφανον εκ λίθου τιμίου», ελειτούργησε μετά πάσης λαμπρότητος, συνοδευόμενος υπό των ιερέων και διακόνων και κατά την προσκομιδήν των Αγίων μνημόνευσε του Έθνους, Στρατού και Στόλου και των ονομάτων των Πατριαρχών, Βασιλέων και λοιπών επισήμων, ως επίσης ιδιαιτέρως της μνήμης της Κόρης της Λήμνου. Αυτή υπήρξεν η ηρωϊκή Μαρούλα, εξ ευγενούς οικογενείας της νήσου, η οποία, ότε κατά το έτος 1475 ο Σουλεϊμάν πασάς επολιόρκει με πολυάριθμον στράτευμα το φρούριον της Λήμνου και επέκειτο η πτώσις αυτού, έλαβε εις χείρας της το ξίφος του θανατωθέντος πατρός της και επί κεφαλής της φρουράς εξώρμησεν εναντίον των απίστων μετά τόσου ακρατήτου ενθουσιασμού, ώστε οι Τούρκοι ηναγκάσθησαν να λύσωσι την πολιορκίαν και να απομακρυνθώσι της νήσου, η οποία εσώθη τότε χάρις εις τον ηρωϊσμόν της νεαράς Λημνίας, της οποίας το όνομα παρέμεινεν έκτοτε ιστορικόν και σεβαστόν εις όλη την Λήμνον.
Κατά το τέλος της λειτουργίας μετέλαβον των Αχράντων Μυστηρίων, πρώτην φοράν εις τον βίον μου από χείρας Αρχιερέως, και κατόπιν μετέβημεν εν σώματι εις το σημαιοστολισμένον Διοικητήριον, όπου εδέχθην την επίσκεψιν του γηραιού Δημάρχου Αναγνώστου Γαρυφάλλου, των υπαλλήλων και των προκρίτων Χριστιανών και Μωαμεθανών, διότι είχον παραμείνει ακόμη εις Λήμνο μερικαί τουρκικαί οικογένειαι.
Την μεσημβρίαν, προσκεκλημένοι από τον Ναύαρχον, ιππεύσαντες, ελλείψει αμαξών, μετά του Σεβ. Μητροπολίτου Λήμνου, διηυθύνθημεν εις τον λιμένα του Μούδρου και παρεκαθήσαμεν εις πρόγευμα επί της ναυαρχίδος, κατά το οποίον επεκράτησε μεγάλη εγκαρδιότης και πατριωτικός ενθουσιασμός και εγένοντο προπόσεις υπέρ του μεγαλείου της Ελλάδος, των Βασιλέων μας κ.λ.π.
Το απόγευμα επεστρέψαμεν πάλιν έφιπποι εις Κάστρον και ανταπεδώσαμεν τας πρωϊνάς επισκέψεις, εις όλας δε τας χριστιανικάς οικογενείας ήτο κατάδηλος και ζωηροτάτη η χαρά και η ευχαρίστησις ότι ευρίσκοντο υπό την σκέπην της κυανολεύκου σημαίας της Ελληνικής Πατρίδος.
Το ίδιον βράδυ παρετέθη γεύμα εις το Διοικητήριον , εις το οποίον έλαβον μέρος ο Σ. Μητροπολίτης, ο Φρούραρχος μετά της συζύγου του και των άλλων αξιωματικών, ο Δήμαρχος και οι άλλοι υπάλληλοι και κατά την διάρκειαν του γεύματος, εκτός των προπόσεων, εψάλησαν πατριωτικά άσματα εν μέσω γενικού ενθουσιασμού και ζητοκραυγών υπέρ του Έθνους, όμιλος δε εκλεκτών τραγουδιστών με βιολία και κιθάρας έθελξαν την ακοήν μας τραγουδούντες μέχρι βαθείας νυκτός εις το ισόγειον του Διοικητηρίου.
Τοιουτοτρόπως εωρτάσθη η μεγάλη ημέρα της Γεννήσεως του Χριστού εις την Λήμνον κατά το έτος εκείνο και ομολογώ ειλικρινώς ότι ήσαν τα ωραιότερα και συγκινητικώτερα Χριστούγεννα που πέρασα εις την ζωήν μου και των οποίων διατηρώ την συμπαθεστέραν ανάμνησιν. ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Σ. ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Σημείωση Χαρ. Ζαμπετακη Πλιατσκα :
Με τη βοήθεια της προϊσταμένης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης, την οποία και ευχαριστώ πολύ, αναφέρω ότι στην εφημερίδα «ΛΑΙΚΟΣ ΑΓΩΝ» στις 18.1.1913 δημοσιεύτηκε η απόφαση που είχε ληφθεί διά τη Διοικητική Διαίρεση των νήσων του Αιγαίου και διά την πραγματοποίησή της ψηφίστηκε το ΦΕΚ α.φ.41 στις 2 Μαρτίου 1913.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της εφημερίδας και το ΦΕΚ και σύμφωνα με τα πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο, (εν εκ των οποίων ο Δήμαρχος Αναγνώστου διετέλεσε Δήμαρχος Λήμνου έως τον Μάϊο του 1916, οπόταν και αντικαταστάθηκε λόγω γήρατος από τον νέο Δήμαρχο, Παν. Ραφτόπουλο, ο οποίος διωρίσθηκε διά Β. Διατάγματος), η περιγραφή δεν αφορά την εορτή των Χριστουγέννων του 1913, αλλά την Δοξολογία της Πρωτοχρονιάς του 1914, που ετελέσθη εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν, όπως αυτή περιγράφεται στην εφημερίδα «ΛΕΣΒΟΣ» της 6.1.1914, στη στήλη της ΄΄ΛΗΜΝΙΑΚΗΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΙΣ΄΄, την οποία και παραθέτω:
«Ο νέος Διοικητής μας – Η τελετή Πρωτοχρονιάς – Ο ενθουσιασμός των κατοίκων –
Η Βασιλόπιττα εν τω Διοικητηρίω.
ΛΗΜΝΟΣ 2 Ιανουαρίου
Από της ημέρας που ήλθεν εδώ ο νέος Διοικητής μας αξ. κ. Ιπποκράτης Καραβίας η πόλις μας ήρχισε να αλλάζη όψιν, διότι περί όλων μετά πολλού ζήλου και επιμελείας μεριμνά και φροντίζει επιβλέπων εις την καλήν διεξαγωγήν όλων των υπηρεσιών, και ιδίως ότι αφορά εις τον εξωραϊσμόν της πόλεως, την δενδροφυτείαν και την εμψύχωσιν της γεωργίας και βιομηχανίας, και την κανονικήν λειτουργίαν των σχολείων, τα οποία όλα, ελληνικά και οθωμανικά επεσκέφθη κατ’ επανάληψιν, και παρέμεινεν εις τας παραδόσεις. Αξιοπρεπής, ευπροσύγορος, εξόχως μορφωμένος, ο κ. Καραβίας κατέκτησεν αμέσως την αμέριστον εκτίμησιν και υπόληψιν των κατοίκων της νήσου ταύτης, ελπίζομεν δε ότι με την ευρείαν αντίληψίν του και με τας αγαθάς προθέσεις του, θα κατορθώση πολλά διά την νήσον μας, την τόσον παραμελημένην και εγκαταλελειμένην επί της παρελθούσης κακοδιοικήσεως.
Εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν χθες την πρωϊαν έγινε μεγαλοπρεπής δοξολογία διά την έναρξιν του Νέου Έτους, εις την οποίαν παρευρέθησαν ο κ. Διοικητής, αι αρχαί της πόλεως και άπειρον πλήθος λαού. Μετά την τελετήν όλον το εκκλησίασμα μετά του Σ. Μητροπολίτου κ. Στεφάνου και πάντων των προκρίτων μετέβησαν εις το Διοικητήριον, όπου προσεφώνησε μετ’ ενθουσιασμού ο Μητροπολίτης μας εκ μέρους όλης της νήσου ευχηθείς την ταχίστην και οριστικήν ένωσιν των νήσων μας και παρακαλέσας τον Διοικητήν να διαβιβάση τας ειλικρινείς ευχάς των κατοίκων προς τους Βασιλείς, την Κυβέρνησιν και τον Γεν. Διοικητήν, το δε παριστάμενον πλήθος εζητοκραύγασεν ενθουσιωδώς υπέρ όλων.
Ο Διοικητής κ. Καραβίας μετ’ αξιοθαυμάστου ευγλωττίας και καλλιεπείας απήντησεν αμέσως εκφράσας την χαράν του ότι ήλθεν ως ο πρώτος πολιτικός Διοικητής εις την νήσον μας, η οποία είναι ο πρόσκοπος του Ελληνισμού έμπροσθεν των Δαρδανελλίων και ετόνισε την άκραν επιθυμίαν να πράξη το καλόν εις τον τόπον μας, επικαλεσθείς προς τούτο την συνδρομήν και των αρχών και πάντων των πολιτών. Επειτα απευθύθη προς τους έξωθεν του Διοικητηρίου παρατεταγμένους μετά των διδασκάλων των μαθητάς και τους είπεν ωραίους και συγκινητικούς και πατριωτικούς λόγους, μεθ΄ ο το πλήθος εζητοκραύγασεν ενθουσιωδώς υπέρ της ενώσεως, των Βασιλέων, του πρωθυπουργού κ. Βενιζέλου και του Διοικητού μας.
Το εσπέρας ο κ. Καραβίας παρέθεσε μεγαλοπρεπές δείπνον εν τω Διοικητηρίω εις τον Σ. Μητροπολίτην, τον Δήμαρχον, και πάντας τους υπαλλήλους, κατά το οποίον εκόπη η Βασιλόπηττα κατά τα αθηναϊκά έθιμα και προπόσεις ενθουσιώδεις αντηλλάγησαν, το δε χρησούν νόμισμα έτυχεν εις τον Μητροπολίτην μας κ. Στέφανον.
ΛΗΜΝΙΟΣ
Το κείμενο έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα «ΛΗΜΝΟΣ» στο φύλλο υπ’ αριθμ. 508, της 29ης Δεκεμβρίου 2007 και στο φύλλο υπ΄αριθμ. 1037 της 7ης Ιανουαρίου 2021. Χ.Ζ.Π.