Οι κρυφές γωνιές της Μύρινας

29.6.24  Οι κρυφές γωνιές της Μύρινας

Γραφει η Αλεξάνδρα Καραβία – Λαμπαδαρίδου. 

Καλώς ήρθατε  στην  Λήμνο. Καλώς ήρθατε στην Μύρινα. Ας ταξιδέψουμε στην αγαπημένη μας πόλη, γυρίζοντας λίγο στο παρελθόν για να αλαφρώσει κάπως ο νους από τις έγνοιες του παρόντος και να γλυκάνει κάπως η καρδιά μας με τις θύμησες  μιας περασμένης  εποχής, όχι και τόσο μακρινής.  Ας γυρίσουμε  λίγα χρόνια πίσω και ας σκεφτούμε με νοσταλγία ανθρώπους  και πράγματα.

Υπάρχουν μερικά σημεία της πόλης μας  γεμάτα  από ομορφιά, από μνήμες , από γοητεία. Είναι μια πόλη γνώριμη, οικεία και φιλική. Καμιά φορά βέβαια μας απογοητεύει  με τις σύγχρονες επιλογές  των κτιρίων που μας κάνουν ν’ ανασαίνουμε  την μυρωδιά της ασφάλτου, του τσιμέντου, της εγωιστικής προβολής. Απογοητεύει κυρίως εμάς τους παλιότερους  που είχαμε συνηθίσει στη μυρωδιά της πέτρας, και του τσατμά,  στην ομορφιά του εξώστη με τα φουρούσια του, της εξώθυρας με το ρόπτρο, στο άκουσμα της ντοπιολαλιάς στα στενά δρομάκια. Ειδικότερα εμείς , η οικογένεια του Κλεόβουλου Λαμπαδαρίδη που το εκατοχρονίτικο σπίτι του είχε έναν όμορφο σαχνισέ στην πρόσοψη, αναπολούμε με νοσταλγία  αυτόν τον σαχνισέ, που κατέρρευσε όμως με τον σεισμό του 1968 και δεν καταφέραμε να τον αναστήσουμε.(Ευτυχώς σώζεται στο διπλανό της οικίας Ροδάκη). Χρειάζεται υπομονή και επιμονή, ακόμα και ταλέντο για να σταθείς και  ανακαλύψεις  μέσα στην πόλη, που συνεχώς μεγαλώνει, τα σημεία που δείχνουν την αλλοτινή ομορφιά  της, πολλές φορές τη βρίσκεις εκεί που δεν το περιμένεις. Βέβαια χρειάζεται και λίγο διάβασμα, λίγη γνώση της ιστορίας, λίγο περπάτημα στα πλακόστρωτα παλιά σοκάκια, λίγο σταμάτημα, λίγη ανάσα ακόμα και λίγη φαντασία για να τα ζωντανέψεις.

Αν  δεν ξέρεις την ιστορία του Κάστρου, που σκεπάζει με  το γιγαντιαίο ανάστημά του σχεδόν ολόκληρη την πόλη, πως θα καταλάβεις  γιατί υπάρχουν μέσα οι  υδατοδεξαμενές; Αν δεν  πας στα χρόνια της τουρκοκρατίας,   όταν εκεί έμεναν  οι πολιορκημένοι, πότε Έλληνες και πότε Τούρκοι, που είχαν ανάγκη νερού, αποκομμένοι από την πόλη, πως θα εκτιμήσεις τη βρυσούλα στην πύλη Μαυροχάτι; Αν δεν προσέξεις τις πολεμίστρες, πώς θα ακούσεις τον κρότο των κανονιών ,την αντάρα της μάχης; Αν δεις τα απομεινάρια  από τα κυκλώπεια τείχοι, θα καταλάβεις  τι έφερε την ανάγκη να δημιουργηθούν γύρω, γύρω οι πολεμίστρες.  Αν δεν πρόσεξες ποτέ πως κεντάει η γιαγιά σου το φεστόνι, πως θα παρομοιάσεις τις πολεμίστρες με κέντημα; Αν δεν ξέρεις  ποιοι ήταν οι Ναβιγκαγιόζοι και  οι Γατιλούζιοι  πως  θα  αναστήσεις τα ερείπια των κατοικιών τους που υπάρχουν στο Κάστρο; Αν δεν πήγες ποτέ στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου, πως θα ξέρεις ότι εκεί ήταν ο σπουδαιότερος Ναύσταθμος των Βυζαντινών  και έφτιαχναν οι Λημνιοί καραβομαραγκοί τα    χελάνδια, τους δρόμωνες, τα μικρά λατίνια με το άσπρο τριγωνικό πανάκι τους  και τα άλλα πλοία τους; Αν δεν δεις το καφφενείο ΚΡΥΣΤΑΛΛΟ, πως θα φανταστείς τις αντροπαρέες του μεσοπολέμου να παίζουν σκάκι ή χαρτάκι;  ‘Αν δεν σταματήσεις μπροστά στα πέτρινα κτίρια του εκκοκκιστηρίου, που παραμένει  μετά τόσα χρόνια κλειστό, πως θα φανταστείς  την ομορφιά των χωραφιών το καλοκαίρι , κάτασπρα από βαμβάκι ανθισμένο; Πως θα δεις τη Σούμπρα τυλιγμένη με άσπρο σύννεφο από τις κλωστές του εκκοκισμένου βαμβακιού; Δυστυχώς τώρα στέκεται αδίκως παρατημένο, έρμαιο σε χειμώνες και λιοπύρι και μοιάζει σαν μελίσσι χωρίς μέλισσες, φωλιά χωρίς πουλιά.

Ας σταματήσουμε  το γρήγορο βάδισμά μας, ας αφήσουμε λίγο τις έγνοιες της ημέρας και ας την περπατήσουμε μαζί την πόλη μας. Την πόλη μας όπως είναι σήμερα, με τα έμψυχα και άψυχα, φέρνοντας όμως στο νου μας με νοσταλγική αναπόληση αυτούς που έφυγαν αλλά  οι ανάσες τους ζεσταίνουν  ακόμα τις ζωές μας. Όσο για μένα, όταν ανακαλύψω μια παλιά φωτογραφία χαίρομαι σα να βρήκα θησαυρό. Έτσι με συγκίνησε αυτή η φωτογραφία του παντοπωλείου «ΚΟΤΣΑΛΗ ΑΝ. στο Ανδρώνι, που μας καλεί να ψωνίσουμε τα λιγοστά από τους αραδιασμένους σάκους και να χαρούμε για την φεμινιστική προβολή  στη μαρκίζα του ονόματος της κυρίας Αναστασίας, όταν οι γυναίκες δεν είχαν άλλο πεδίο δράσεως εκτός από τα οικιακά, η κυρία Αναστασία τόλμησε να γίνει έμπορος. Ελάτε να περπατήσετε στα δρομάκια γιατί σε λίγα χρόνια θα είναι φραγμένα από τα αυτοκίνητα. Αγκαλιάστε τα δέντρα γιατί θα εξαφανιστούν από τις άκομψες τετράγωνες κατοικίες (ενοικιαζόμενα), όπως εξαφανίστηκε ο λόφος με τις πανέμορφες αμυγδαλιές. Χαρείτε τις πανέμορφες παραλίες μας πριν μαυρίσει  η άμμος,  πριν εξαφανιστούν τα βότσαλα, όπως εξαφανίστηκαν οι πεταλίδες. Έρχομαι κι’ εγώ σε δυό μέρες να βρω τα πατήματα των γλάρων στα Ρηχά Νερά.

Αλεξάνδρα Καραβία – Λαμπαδαρίδου. Συνταξιούχος συμβολαιογράφος.

Θα έπρεπε βέβαια  αρχίσουμε  από το Κάστρο της Μύρινας. Το Θεριό της.Ο φύλακας που την έσωσε από τις επιθέσεις  Τούρκων, πειρατών, Βενετσιάνων και άλλων, « ων ουκ έστι αριθμός.» Το Κάστρο είναι ο προστάτης Άγιος της πόλης μας. Εκεί στέκεται ασάλευτο με τα δυναμάρια, τις πολεμίστρες  που μοιάζουν από μακριά  με εργόχειρο της γιαγιάς. Παλιά μας προστάτευε, σήμερα  αποτελεί το πιο αξιόλογο τουριστικό σημείο.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Όμως θ’ αρχίσω από τα άλλα. Τα πιο  μικρά και ταπεινά. Από δρομάκια  με καλντερίμι, από σοκάκια στενά, από σπίτια πετρόχτιστα, από μάντρες  των κεχαγιάδων, από εκκλησιές και ξωκλήσια και  από κτίρια που αποτελούν κέντρο κοινωνικής  ζωής και ανάσες των κατοίκων.

Ένα από αυτά τα οικοδομήματα είναι το «ΓΑΡΟΦΑΛΛΙΔΕΙΟΝ». Βέβαια είχε προηγηθεί η μετατροπή ενός παλιού τζαμιού σε κινηματογράφο, αλλά αυτό οι Μυριναίοι δεν θέλουν να το θυμούνται. Ήθελαν να το σβήσουν, γιατί σε αυτό έγινε η μεγάλη πυρκαγιά στις 9.9.1939 που άφησε  56 θύματα. Πρόσφατα η εφημερίδα «ΛΗΜΝΟΣ» μας πληροφορεί ότι τελείωσε η αναπαλαίωσή του, είναι έτοιμο και είναι πανέμορφο. Πραγματικά, το κτίριο που για πολλά χρόνια έμενε κλειστό, με πολλές φθορές, τώρα ανακαινίστηκε και είναι ένα εμβληματικό οικοδόμημα, με σχέδιο όμορφο της εποχής του 1950, στο κέντρο της πόλης.  Για  πολλά χρόνια αποτελούσε τόπο συναντήσεως και αναψυχής, όχι μόνον των Μυριναίων αλλά όλων των Λημνιών. Σ’ αυτό στεγάζονταν ο  ένας εκ των δύο κινηματογράφων: το  « ΓΑΡΟΦΑΛΛΪΔΕΙΟΝ». Ο άλλος   ήταν « Η Μαρούλα», ίδιοκτησίας του αείμνηστου Τριαντάφυλλου Γκαλιούρη, που λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Το Γαροφαλλίδειο  είναι ο πρώτος κινηματογράφος  στη Λήμνο.  και κτίστηκε με χρήματα  του ευεργέτη Νικολάου Γαροφαλλίδη και προς τιμήν του ο κεντρικός δρόμος  που αρχίζει από την Καρατζάδειο βιβλιοθήκη και φτάνει στο Νοσοκομείο, πήρε το όνομά του, η προτομή του κοσμεί τον αύλειο χώρο του Νοσοκομείου και το όνομά του  είναι γραμμένο στη μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του παλαιού κτιρίου. Μία αίθουσα  ακόμα του Νοσοκομείου ονομάζεται «Γαροφαλλίδειος»

Ο Νικόλαος Πέτρου Γαροφαλλίδης ( 1867-1952) είχε καταγωγή από τον Κοντιά, όπου γεννήθηκε και έζησε  τα νεανικά του χρόνια, μέχρι που ξενιτεύτηκε και στην ξενητιά απέκτησε την περιουσία του. Έρχονταν όμως  τα καλοκαίρια στον Κοντιά  και παρακολουθούσε τις γυμναστικές επιδείξεις του σχολείου ως τιμώμενο πρόσωπο. Θεωρείται ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Κοντιά. Για να τιμήσει τη μνήμη της συζύγου του Ελένης ανακατασκεύασε εκ βάθρων με δαπάνες του και αυτεπιστασία  τον Ιερό Ναό Γεννήσεως του Χριστού, που ανήκε παλιά στο Μετόχι της Αγίας Λαύρας, που τον αφιέρωσε επίσης στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και τον Άγιο Νικόλαο. Για το έργο του αυτό τιμήθηκε από τον Υπουργό Παιδείας με τον Σταυρό του Φοίνικος.

Με την μυστική διαθήκη του όρισε καθολικό κληρονόμο της περιουσίας του , που ανέρχονταν στο ποσό των πεντακοσίων εκατομμυρίων, το Νοσοκομείο Λήμνου. Το αδελφάτο του Νοσοκομείου, εκπροσωπούμενο από τον Μητροπολίτη , φρόντισε με το ποσόν αυτό ν’ αναγερθεί  ο κινηματογράφος που για πολλά χρόνια λειτούργησε

από το 1959 και τα έσοδα  ήταν ένα σταθερό εισόδημα για το νοσοκομείο. Θυμάμαι ότι στη δεκαετία του  60 έφερνε πολλές τούρκικες ταινίες με πρωταγωνίστρια την Χούλια Κόσγιγιτ. Η Χούλια ήταν η αντίστοιχη Αλίκη Βουγιουκλάκη της γείτονος, αλλά πολύ δημοφιλής και στην Λήμνο. Η επιτυχία αυτή των τούρκικων ταινιών οφείλονταν στην νοσταλγία  των κατοίκων για τις αλησμόνητες πατρίδες τους. Έβλεπαν τα μέρη που ήταν κάποτε τα σπίτια τους και τα κτήματά τους και πολλές φορές έβγαιναν από τον κινηματογράφο με τα μάτια κλαμένα, αφού ζούσαν ακόμα οι περισσότεροι από τους ξεριζωμένους, οι οποίοι ήξεραν και την τουρκική γλώσσα.