Περιοδικό

Παύλος Κουντουριώτης, η ζωή και το έργο του. Γράφει η Ιουλία Λυγδά

Άρθρο της Φιλολόγου κυρίας Λυγδά Ιουλίας

για τη ζωή, την προσωπικότητα και το έργο του Παύλου Κουντουριώτη,

απελευθερωτή της Λήμνου.

Παύλος Κουντουριώτης

Στα πλαίσια του εορτασμού της 108ης επετείου απελευθέρωσης του νησιού μας από τους Τούρκους, αισθάνομαι την ανάγκη, αλλά κυρίως το ηθικό χρέος να τιμήσω τον απελευθερωτή μας, τον ήρωα, ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος ως Αρχηγός του στόλου του Αιγαίου στις 6 Οκτωβρίου 1912 έφτασε με το θωρηκτό Αβέρωφ και άλλα πολεμικά πλοία στο Ρωμέικο γιαλό της Μύρινας Λήμνου και πέτυχε την κατάληψη του νησιού στις 9 Οκτωβρίου 1912. Μετά από 456 χρόνια σκλαβιάς υψώθηκε η ελληνική σημαία στο φρούριο κάτω από τους χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς των ελληνικών θωρηκτών. Στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας, όπου ψάλθηκε η πρώτη επίσημη παλλημνιακή δοξολογία στο νησί  παραβρέθηκε ο ίδιος ο Κουντουριώτης με τους επιτελείς του και χαιρέτησε τους Λημνιούς με τα εξής λόγια: «Η νήσος Λήμνος μ’ όλων των εν αυτή πόλεων, κωμών και συνοικισμών, μετά των λιμένων και ακτών αυτής κατελήφθη υφ’ ημών και διατελεί από τούδε εις την κατοχήν μας».

Έχουμε λοιπόν ηθικό χρέος και καθήκον να προσφέρουμε στον ελευθερωτή μας ως ελάχιστο φόρο τιμής ένα δάφνινο στεφάνι, λίγα λουλούδια και να πούμε λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του, για την σπουδαία και πολυδιάστατη προσωπικότητά του, γιατί όλοι μας, μικροί και μεγάλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Παύλος Κουντουριώτης.

 

Γεννήθηκε στην Ύδρα στις 9 Απριλίου 1855 και ήταν γιος του προξένου και Βουλευτή Θεοδώρου Κουντουριώτη και της Λουκίας Νεγρεπόντη. Καταγόταν από ναυτική οικογένεια και ήταν εγγονός του Γεωργίου Κουντουριώτη, πλοιοκτήτη και πρωθυπουργού της Ελλάδας, ενώ η μητέρα του Λουκία ήταν εγγονή του πρίγκιπα Κωνσταντίνου Χαντζερή, ηγεμόνα της Βλαχίας. Ακολουθώντας τη ναυτική παράδοση της οικογένειας, κατατάχθηκε το 1875 στο Βασιλικό Ναυτικό. Συμμετείχε ως υποπλοίαρχος σε ναυτικές επιχειρήσεις κατά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Ως Κυβερνήτης του εκπαιδευτικού «Μιαούλης», ο Αντιπλοίαρχος τότε Κουντουριώτης πραγματοποίησε το πρώτο υπερπόντιο ταξίδι ελληνικού πολεμικού. Το 1908 έγινε υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου Α΄ και τον επόμενο χρόνο προάχθηκε σε Πλοίαρχο.

Το 1911 έγινε Κυβερνήτης του θωρηκτού «Αβέρωφ». Με την έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων προάχθηκε σε Υποναύαρχο, ενώ τον Απρίλιο του 1912 έγινε Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού. Στη συνέχεια γίνεται Αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου και αναλαμβάνει δράση. Ως Κυβερνήτης του θωρηκτού «Αβέρωφ» καταλαμβάνει τη Λήμνο στις 8 Οκτωβρίου 1912, ενώ τις επόμενες ημέρες ακολουθούν οι Θάσος, Ίμβρος, Τένεδος, Ψαρά, Άγιος Ευστράτιος και Σαμοθράκη. Μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου είχε κατορθώσει να ελευθερώσει όλα σχεδόν τα νησιά του Αιγαίου. Με το θωρηκτό «Αβέρωφ» συμμετείχε σε δύο ναυμαχίες, στη ναυμαχία της Έλλης και στη ναυμαχία της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913). Η τελευταία ναυμαχία κερδήθηκε χάρη σε παράτολμο ελιγμό του Κουντουριώτη, ο οποίος θεωρήθηκε ασυλλόγιστος ηρωισμός. Οι επιτυχημένοι χειρισμοί του ανάγκασαν τον τουρκικό στόλο να αποσυρθεί στα Δαρδανέλλια.

Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων προάχθηκε σε Αντιναύαρχο δια εξαιρετικάς εν πολέμω υπηρεσίας. Ήταν ο πρώτος Έλληνας, μετά τον Κωνσταντίνο Κανάρη, που ελάμβανε αυτό τον βαθμό. Στη συνέχεια ανέλαβε το Υπουργείο Ναυτικών. Το 1917 αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Ναυάρχου, τιμής ένεκεν.

Διετέλεσε δύο φορές Αντιβασιλέας, μέσα στην πιο ταραγμένη δεκαετία της ιστορίας της Ελλάδας, από το 1919 έως το 1929. Επίσης υπήρξε πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας για έξι περίπου χρόνια. Η επιλογή αυτή αποτέλεσε την αναγνώριση του κύρους και του κοινού σεβασμού προς το πρόσωπο του μεγαλύτερου Ναυάρχου της Ελλάδας. Παράλληλα αποδεικνύει την εμπιστοσύνη που ενέπνεε η σωφροσύνη και ο πατριωτισμός του, που τον ανύψωσαν πάνω από τις πολιτικές σκοπιμότητες, τις έριδες, τους διχασμούς και τα αλλεπάλληλα στρατιωτικά κινήματα της εποχής.

Απεβίωσε στις 22 Αυγούστου 1935 στο Παλαιό Φάληρο. Ενταφιάστηκε στην γενέτειρά του Ύδρα, κατόπιν επιθυμίας του. Είχε παντρευτεί δύο φορές και είχε αποκτήσει 3 παιδιά.

 

Ο Κουντουριώτης δεν «λατρεύτηκε» μόνο από τους άνδρες του και τον απλό λαό, αλλά κέρδισε το σεβασμό ακόμη και των αντιπάλων του. Στα τελευταία λόγια του τηλεγραφήματος, που απέστειλε ο Τούρκος υπουργός των Ναυτικών Μαχμούτ Μουχτάρ προς τον αρχηγό του Τουρκικού Στόλου Ραμίζ Μπέη, φανερώνονται η εκτίμηση και ο σεβασμός, που έτρεφε ο εχθρός προς το πρόσωπο του Έλληνα ναυάρχου:

«…Επί του “Αβέρωφ” θα επιβαίνει, όπως πληροφορούμαι, ως γενικός αρχηγός του ελληνικού στόλου, ο Κουντουριώτης, άριστος αξιωματικός, έμπειρος, θαρραλέος, πατριώτης και προικισμένος με πολλές αρετές. Ο Κουντουριώτης είναι είς εκ των αρίστων αξιωματικών.

Ο υπουργός Ναυτικών/ Μαχμούτ Μουχτάρ».

 

Ο Παύλος Κουντουριώτης αναδείχθηκε αναμφίβολα στο ψηλότερο ναυτικό σύμβολο της νεώτερης Ελλάδας κατά τους Βαλκανκούς πολέμους. Στις επιχειρήσεις του Ναυτικού δέσποζε η προσωπικότητα του Αρχηγού και η προτροπή του για επίδειξη ακραίου επιθετικού πνεύματος στις όποιες συναντήσεις με τον εχθρό. Αξίζει να αναφέρουμε το θρυλικό του σήμα, που έστειλε προς τα πλοία του στόλου λίγη ώρα προτού ξεκινήσει η ναυμαχία της Έλλης:

«Με την δύμαμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου, με την πεποίθησιν της νίκης, εναντίον του εχθρού του γένους.  Κουντουριώτης».

 

Ο Κουντουριώτης υπήρξε ηγέτης, που γνώριζε να ξεσηκώνει την πολεμική ορμή των υφισταμένων του με λόγια που μιλούσαν απευθείας στην καρδιά τους, όπως εκείνα στο σήμα, που εξέπεμψε προς όλα τα πληρώματα του Στόλου, το πρωινό της 5ης Ιανουαρίου 1913, λίγο προτού ξεκινήσει η ναυμαχία της Λήμνου:

«Έχετε υπόψη το παράγγελμα της 3ης Δεκεμβρίου. Η σημερινή ναυμαχία θα κρίνη την τύχην του Ελληνισμού ολοκλήρου. Πολεμήσατε ως λέοντες. Π. Κουντουριώτης».

 

 

Χαρακτηριστική είναι επίσης και η επιστολή που του έστειλε ο Ελ. Βενιζέλος 21 χρόνια μετά την επέτειο της ναυμαχίας της Έλλης:

Φίλτατε Ναύαρχε,

 Είκοσι ένα χρόνια κλείουν σήμερα από την ημέρα, που με την ναυμαχία της Έλλης εξησφάλισες την κατά θάλασσαν υπεροπλίαν της Ελλάδος και των συμμάχων της και έτσι εξησφάλισες την τελικήν νίκην των. Όλοι οι Έλληνες σου είμεθα ευγνώμονες διά την νίκην σου αυτήν. Περισσότερον από όλους εκείνος, που γνωρίζει, ότι χωρίς την αδάμαστον αποφασιστικότητά σου και την πίστην σου εις την κατά θάλασσαν νίκην μας, δεν θα απεφασίζαμεν να λάβωμεν μέρος εις τον πρώτον Βαλκανικόν Πόλεμον, με αποτέλεσμα ότι, αν μεν νικούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, τα όριά μας θα έμεναν οριστικώς εις την Μελούνα ή το πολύ θα έφθαναν στον Αλιάκμονα, αν δε νικούσαν οι Τούρκοι, η ζωή των ομογενών της Αυτοκρατορίας θα απέβαινεν ανυπόφορος.

Με εξαίρετον τιμήν και αγάπην

Ελευθ. Κ. Βενιζέλος

 

 

Ο ναύαρχος Κουντουριώτης υπήρξε αναμφίβολα χαρισματική προσωπικότητα, προικισμένη με αρετές, που έθετε υψηλούς στόχους και απέβλεπε στην πραγματοποίησή τους με αμείωτη αποφασιστικότητα. Φυσιογνωμία εξόχως ηρωική, μέχρι σημείου αυτοθυσίας. Ήταν γεννημένος ναύτης, προικισμένος με βαθύ στρατηγικό ένστικτο, πολιτικός, διπλωμάτης, ανθρωπιστής, με διαίσθηση και ενόραση. Ποτέ δε ζήτησε τα αξιώματα που κατέλαβε. Ήταν απλός, σχεδόν ασκητικός, έδειχνε βαθιά αποστροφή προς τις επιδείξεις και τις κοσμικές εκδηλώσεις. Διατηρούσε ακλόνητη πίστη στον Θεό και πίστευε πως κάθε ενέργεια πρέπει να ξεκινά πάντοτε από την επίκληση της Θείας βοήθειας. Παρά το γεγονός ότι επέβαλε σκληρή πειθαρχία σε όλους, τους υπ’ αυτόν, αξιωματικούς και ναύτες, ήταν αγαπητός, γιατί πρώτος αυτός έδινε το παράδειγμα της προσήλωσης στο καθήκον και της αγάπης, μέχρι θυσίας, προς την πατρίδα. Πιστός στις προγονικές του καταβολές υπήρξε αποφασισμένος να αφήσει το δικό του στίγμα και να γράψει χρυσές σελίδες στη νεότερη ιστορία της χώρας μας. Άξιος συνεχιστής των μπουρλοτιέρηδων του ’21, που έπαιρνε τολμηρές αποφάσεις και τις υλοποιούσε με σχεδιασμό και φρόνηση. Ο Κουντουριώτης είτε ως ιστορική μορφή είτε ως θρύλος ή σύμβολο συνεχίζει να ζει μέχρι σήμερα και αναμφίβολα θα συνεχίσει να ζεί, εξακολουθώντας να συναρπάζει και να κυριαρχεί, γιατί στη μορφή του αντικρίζει κανείς με δέος και σεβασμό το σεμνό άνδρα με την αδάμαστη παλικαριά και την υπέρτατη τόλμη.

 

Ιουλία Λυγδά

Καθηγήτρια Φιλόλογος

 

Google NewsΑκολουθήστε το LimnosNea.gr - ΡάδιοΆλφα στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσειςαπό την Λήμνο και τον κόσμο.

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button