Πώς βγήκε η παροιμία «Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά»  

Πώς βγήκε η παροιμία «Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά»

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Η αχλάδα είναι το γνωστό μας φρούτο, που συνήθως το λέμε αχλάδι. Μια άλλη ονομασία του, αρχαιοελληνική (από το «άπιον») είναι «απίδι». Η παροιμία «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά» χρησιμοποιείται ως προειδοποίηση, να μη βγάζει κανείς εύκολα και γρήγορα συμπεράσματα όταν στην πραγματικότητα αναμένονται άσχημα αποτελέσματα.

Η προέλευση της είναι η εξής:

Όλοι ξέρουμε ότι τα περισσότερα χωριά της Λήμνου, αλλά και πολλών άλλων νησιών, είναι χτισμένα στο εσωτερικό του νησιού και όχι κοντά στη θάλασσα επειδή παλιά υπήρχε ο κίνδυνος πειρατικών επιδρομών. Ο κίνδυνος αυτός υπήρχε κι αργότερα, τον καιρό της τουρκοκρατίας.

Σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη, η έκφραση «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά» ανάγεται στον 17ο και τις αρχές του 18ου αιώνα, όταν οι Βενετοί πολεμούσαν με τους Τούρκους στα νησιά του Αιγαίου. Οι Ενετοί, που κυριαρχούσαν στις θάλασσες, εγκαινίασαν πρώτοι τα ιστιοφόρα μεταγωγικά, όταν ήθελαν να μεταφέρουν το στρατό τους. Τα καράβια αυτά ήταν ξύλινα και πελώρια και είχαν σχήμα αχλαδιού. Έσερναν δε τις περισσότερες φορές πίσω τους ένα μικρό καραβάκι, μεταγωγικό, όπου έβαζαν μέσα τον οπλισμό και τα πολεμοφόδια, τρόφιμα και διάφορα πολεμικά σύνεργα. Οι Έλληνες τα είχαν βαφτίσει αχλάδες από το σχήμα τους.

Έτσι όταν καμιά φορά στο πέλαγος εμφανιζόταν κανένα άγνωστο καράβι, οι νησιώτες (βιγλάτορες) ανέβαιναν πάνω στους βράχους και από εκεί παρακολουθούσαν με αγωνία τις κινήσεις του. Αν ήταν απλώς ιστιοφόρο χωρίς να σέρνει μεταγωγικό, δεν ανησυχούσαν τόσο, γιατί υπήρχε πιθανότητα να συνεχίσει για αλλού τον δρόμο του. Αν όμως ήταν “Αχλάδα” τους έπιανε πανικός, γιατί καταλάβαιναν ότι επίκεινται μάχες, πολιορκίες και θάνατοι. Έφευγαν τότε για να πάνε να ετοιμάσουν την άμυνα τους. Από στόμα σε στόμα κυκλοφορούσε η φήμη ότι η “Αχλάδα” έχει πίσω της ουρά, δηλαδή το μεταγωγικό με τα όπλα. Και έλεγαν: “Πίσω έχει η Αχλάδα την ουρά”.

Τα αχλάδια τα λέμε και απίδια, για τα οποία έχει βγει και η έκφραση-παροιμία «Θα σού δείξω πόσα απίδια χωράει ο σάκος». Είναι μια απειλή για τιμωρία.

Κι αυτή η έκφραση έχει την προέλευση της στους Ενετούς.

Όταν οι Ενετοί έγιναν κύριοι της Πάργας, η διοίκησή τους υποχρεώθηκε να δίνει μια φορά τον χρόνο σε κάθε ελληνική οικογένεια από ενενήντα οκάδες αλάτι, δύο φορές τον χρόνο να τους προσκαλεί σε γεύματα με ποικιλία γλυκισμάτων και μία φορά τον χρόνο να στέλνει στους άρχοντες από 15 τηγανίτες, στους μη άρχοντες από 12 και στους ιερείς και δασκάλους από 36.. Επίσης, την εποχή που ωρίμαζαν τα αχλάδια, έπρεπε η διοίκηση να δίνει το δικαίωμα στους κατοίκους της Πάργας να γεμίζουν με αυτά τα σακίδιά τους, τα οποία είχαν όλα το ίδιο ακριβώς μέγεθος και σχήμα.

Παρ’ όλα αυτά, οι Ενετοί δεν κράτησαν ως το τέλος τη συμφωνία τους και μετά από κάποιο διάστημα σταμάτησαν να δίνουν και αλάτι και γλυκίσματα και τηγανίτες. Το μόνο που διατήρησαν ήταν τα αχλάδια. Μια φορά τον χρόνο, λοιπόν, όλοι οι Έλληνες της Πάργας στέκονταν έξω από το διοικητήριο και περίμεναν να αρχίσουν τη διανομή τους. Πολλές φορές όμως τα αχλάδια δεν έφταναν για όλους κι έτσι άρχιζαν οι καβγάδες μεταξύ τους. Οι μεν κατηγορούσαν τους δε ότι είχαν φτιάξει μεγαλύτερα σακίδια για να πάρουν περισσότερα. Έτσι αναγκάζονταν να μετρήσουν το μέγεθος των σάκων για να δουν πόσο αχλάδια έπαιρνε ο καθένας. Από αυτό το περίεργο γεγονός βγήκε η φράση «θα σου μάθω πόσα απίδια βάζει ο σάκος», όταν θέλουμε να απειλήσουμε κάποιον.