ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ: Καρπάσι

(μια σειρά που παρουσιάζεται αλφαβητικά κάθε Σάββατο.

Επόμενο χωριό: Κάσπακας)

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

 Το Καρπάσι σύμφωνα με την τοπική παράδοση βρισκόταν παλαιότερα στην πεδιάδα στην οποία σήμερα εκτείνεται το αεροδρόμιο και συγκεκριμένα στη θέση Τροχαλόμανδρα, όπου έχουν βρεθεί χαλάσματα και ερείπια σπιτιών. Όμως, οι πειρατικές επιδρομές ανάγκασαν τους κατοίκους να μεταφερθούν στο χαμηλό ύψωμα Καρπάς στα ανατολικά του μεγάλου κάμπου της κεντρικής Λήμνου. Εδώ εγκαταστάθηκαν μετά το 1923 αρκετές οικογένειες προσφύγων κυρίως από την Μάδυτο και το Ρείς Ντερέ

Ο παπά-Αγγελής Μιχέλης σημειώνει ότι η περιφέρεια του χωριού αποτελούσε παλαιότερα κτήμα της μονής της Πάτμου.

 Για την προέλευση του τοπωνυμίου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Κατά μια εκδοχή η ονομασία του λόφου και στη συνέχεια του χωριού προήλθε από το τουρκικό «karabas: μαύρο κεφάλι», κατά μια δεύτερη από το «kalpak: καλπάκι, σκούφος ηγούμενου» ενώ μία τρίτη συνδέει το τοπωνύμιο με το φυτό «κάρπασον: είδος λιναριού ή μπαμπάκι», το οποίο αφθονούσε εκεί.

 Το 1854 ο ιερέας του χωριού, ονόματι Αθανάσιος, εξυπηρετούσε και τα χωριά Προπούλι και Κρηνίδα. Το 1856 οι 62 στρατεύσιμοι άνδρες του χωριού πλήρωσαν 1.984 γρόσια για να αποφύγουν τη στράτευση. Το 1874 καταγράφηκαν 60 οικογένειες χριστιανών.

Τον Ιούλιο του 1858 ο Conze πέρασε δυο φορές από το χωριό ψάχνοντας για αρχαία μνημεία. Τη μία ξεκουράστηκε στην πλατεία το μεσημέρι και τη δεύτερη διανυκτέρευσε στο καφενείο. Οι Καρπασινοί έστελναν έναν αντιπρόσωπο στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

 Το 1889 αναφέρεται ναός των Ταξιαρχών στο χωριό, για την επισκευή του οποίου έγινε έρανος στην Αλεξάνδρεια από τον Μαυρουδή Αναγνώστη. Το 1901 κτίστηκε νέος ναός, ο Άγιος Παχώμιος, με συνδρομή των κατοίκων και ομογενών. Είναι ρυθμού απλής βασιλικής και στον πεντάτοξο εξωνάρθηκα δεσπόζουν οι μονοκόμματοι πέτρινοι κίονες. Γιορτάζει στις 15 Μαίου και στις 8 Νοεμβρίου των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, επειδή το ο ναός είναι δισυπόστατος, το ένα κλίτος του είναι αφιερωμένο στη Σύναξη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών.

  Κοντά στην εκκλησία είναι το παλιό Δημοτικό Σχολείο, που δεν λειτουργεί σήμερα.

Το 1898 οι κάτοικοι ίδρυσαν τετρατάξιο σχολείο, στο οποίο φοιτούσαν 30 μαθητές. Δεν ήταν κοινοτικό και τη δαπάνη λειτουργίας είχαν αναλάβει ομογενείς από την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ. Λίγα χρόνια αργότερα κτίστηκε και το διδακτήριο. Το 1919 ιδρύθηκε εξατάξιο δημοτικό σχολείο, μονοθέσιο, το οποίο λειτουργούσε μέχρι τελευταία. Στο σχολείο δίδαξαν μεταξύ άλλων οι: παπά-Αγγελής Μιχέλης (1911-15), Ισμήνη Αξή (1938-48), Ρήγας Γραγράς (1950-67), Προκόπιος Καλλονιάτης (1967-73) κ.ά.

Στα χρόνια του μεσοπολέμου το χωριό αναπτύχθηκε με γρήγορους ρυθμούς. Από το 1918 αποτελούσε ξεχωριστή κοινότητα, στην οποία ως το 1940 ανήκε και η Κρηνίδα.

Τα ποτιστικά περιβόλια του χωριού τροφοδοτούσαν με λαχανικά όλη τη Λήμνο. Επίσης, οι εργατικοί κάτοικοί του καλλιεργούσαν σιτηρά, βαμβάκι, αμπέλια, όσπρια, σουσάμι και ζωοτροφές.

Την περίοδο αυτή ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε με γρήγορους ρυθμούς.

Το 1938 είχε 610 κάτοικους και 112 σπίτια. Στο σχολείο φοιτούσαν 100 μαθητές κι από το 1931 είχε αναβαθμιστεί σε διθέσιο. Μεταπολεμικά η εκτεταμένη μετανάστευση μείωσε τον πληθυσμό και το 2001 απογράφηκαν μόνον 168.

 Πέρσι το Καρπάσι αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα από τα αγριοκούνελα, τα οποία προξένησαν σοβαρές ζημιές στις καλλιέργειες και τα αμπέλια στον κάμπο της περιοχής καθώς και στο διπλανό χωριό Βάρος.

 Εκτός από την αγροτική οικονομία, στο χωριό λειτουργεί από χρόνια το οινοποιείο του Πέτρου Χατζηγεωργίου και η αλευροποιία Μαυρουδή Παναγιώτη.

Στο Καρπάσι λειτουργεί επίσης μια από τις πιο δυναμικές επιχειρήσεις και βιοτεχνίες του νησιού, η εταιρεία ΧΡΥΣΑΦΗΣ Μ Μ ΑΒΕΕ, που ασχολείται με όλο το φάσμα των υπηρεσιών που αφορούν γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα, καθώς επίσης ζαχαροπλαστική. Ιδρύθηκε ως μια οικογενειακή επιχείρηση και ακολουθώντας τις σύγχρονες μεθόδους παραγωγής, διανύει μια ανοδική πορεία στο χώρο της, συνδυάζοντας αρμονικά την παράδοση με την τεχνογνωσία και τον εκσυγχρονισμό. Διαθέτει υπερσύγχρονες, ιδιόκτητες εγκαταστάσεις, άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, και εφαρμόζει ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου για τα προϊόντα της, Διαθέτει δέκα πρατήρια σε διάφορα σημεία του νησιού, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες των κατοίκων και των τουριστών σε γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα, αλλά και εκτός Λήμνου, παρέχοντας μια γκάμα από αρτοσκευάσματα, ψωμιά, αρτοποιήματα, σφολιατοειδή, είδη ζαχαροπλαστικής, είδη κέτερινγκ και γλυκά εξαιρετικής ποιότητας και νοστιμιάς.

Στο Καρπάσι υπάρχουν λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια και μερικά αρχοντικά κτισμένα από Έλληνες μετανάστες από την Αίγυπτο.

• Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.
• Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986.
• Cdrom Επαρχείου Λήμνου: “Λήμνος αγαπημένη”.
• “ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά”, εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.