Περιοδικό

Τα Κάλαντα και η σημασία των Θεοφανίων

Τα Κάλαντα και η σημασία των Θεοφανίων

Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

Η Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη Ποταμό τιμάται την 6η Ιανουαρίου στο πλαίσιο της εορτής των Θεοφανίων.

Με τη γιορτή αυτή ολοκληρώνεται ο δωδεκαήμερος κύκλος των Χριστουγέννων και φανερώνεται η Αγία Τριάδα (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα).

Μερικές από τις βασικές παραδόσεις που συνοδεύουν τη συγκεκριμένη ημέρα είναι:

  • ο καθαγιασμός των υδάτων
  • η απελευθέρωση ενός περιστεριού ως συμβολισμός του Αγίου Πνεύματος
  • η κατάδυση του σταυρού

 

Στη συνέχεια, οι λεγόμενοι «Βουτηχτάδες» βουτούν στο νερό και προσπαθούν να βρουν και να πιάσουν πρώτοι τον Σταυρό.

Τα Θεοφάνια έχουν ιδιαίτερη παρουσία στην ελληνική παράδοση και λαογραφία, καθώς η 6η Ιανουαρίου σημαίνει και τον διωγμό των καλικάντζαρων από την αγιαστούρα του ιερέα. Συγκεκριμένα, ο παπάς περνά από σπίτι σε σπίτι με τον Σταυρό και ένα κλωνάρι βασιλικού και τα «αγιάζει» ή τα «φωτίζει» (ραντίζει). Μάλιστα, η επιρροή της γιορτής ήταν τόσο δυνατή που μέχρι τον 4ο αιώνα, η Πρωτοχρονιά εορταζόταν την 6η Ιανουαρίου.

Τα Φώτα, λοιπόν, σύμφωνα με μια παράδοση είναι ο καιρός που φεύγουν οι καλικάντζαροι γιατί φοβούνται την αγιαστούρα του παπά. Ο τρόμος τους αρχίζει από την παραμονή των Φώτων που γίνεται ο μικρός αγιασμός από τον ιερέα. Γι αυτό και το έθιμο του λαού λέει:
“Στις πέντε του Γενάρη φεύγουν οι καλικαντζάροι”.

Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του”.

 

Τα πιο συνηθισμένα κάλαντα των Θεοφανίων είναι τα εξής:

“Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά.
Σπάργανα βαστάει, κερί κρατεί και τον Αϊ – Γιάννη παρακαλεί:
-Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί;

ν΄ αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά, ν΄ αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.
-Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ και τον Κύριό μου παρακαλώ.
Ν΄ ανέβω επάνω στον ουρανό, να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Σφάξαμε τον πετεινό, έμεινε η κότα, δώστε το μπαξίσι μας να πάμε σ’ άλλη πόρτα”.

 

Η λέξη Θεοφάνια σημαίνει φανέρωση/αποκάλυψη του Θεού και αναφέρεται στην φανέρωση της Αγίας Τριάδας, που έγινε κατά τη Βάπτιση του Χριστού.
Η αρχαιότερη αναφορά στη γιορτή των Θεοφανίων που έχει διασωθεί είναι από τον Κλήμη Αλεξάνδρειας στις αρχές των μεταχριστιανικών χρόνων.

 

Στην αρχαία Ελλάδα γιορτάζονται τα “Θεοφάνια” στην αρχή της άνοιξης, στους Δελφούς.

Στην Πρωτοχριστιανική Εκκλησία και μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. οι Χριστιανοί γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνια, τιμώντας επίσης την ίδια μέρα την προσκύνηση του Χριστού από τους Ποιμένες και τους Τρεις Μάγους.

Μετά τον 4ο αιώνα μ.Χ. καθιερώθηκε ξεχωριστή γιορτή για την γέννηση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ τα Θεοφάνια εορτάζονταν στις 6 Ιανουαρίου.

Στις εκκλησίες ψάλλεται το “Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου …”. Κατόπιν οι πιστοί παρακολουθούν τη ρίψη του σταυρού στη θάλασσα, στον ποταμό ή σε δεξαμενή, όταν δεν βρίσκονται κοντά σε παραθαλάσσιο ή παραποτάμιο μέρος. Έπειτα οι κολυμβητές πέφτουν στα νερά για να πιάσουν τον σταυρό, τον οποίο παλιότερα περιέφεραν στα σπίτια.

Λίγο καιρό πριν ξεκινήσει ο Ιησούς Χριστός τη διδασκαλία του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκαταλείπει την έρημο και εγκαθίσταται στις όχθες του Ιορδάνη Ποταμού. Εκεί συνεχίζει το κήρυγμα για την έλευση του Σωτήρα, καλεί τους ανθρώπους προς μετάνοια και συγχρόνως βαφτίζει πολλούς από αυτούς που έρχονταν να τον ακούσουν.

Στον Ιορδάνη πήγε και τον συνάντησε ο Χριστός και τότε είπε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής «Ιδέ ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Ο Ιησούς Χριστός ζήτησε από τον Ιωάννη να Τον βαφτίσει, αλλά εκείνος, γνωρίζοντας ποιον είχε απέναντί του, αρνήθηκε λέγοντας ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να τον βαφτίσει ο Ιησούς Χριστός και ότι δεν τολμά αυτόν να Τον βαφτίσει. Τότε, ο Ιησούς Χριστός του λέει ότι έτσι πρέπει να γίνει για να εκπληρώσει κάθε εντολή του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Έτσι, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος βάφτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη Ποταμού.

 

Όσους βάφτιζε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος στα νερά του Ιορδάνη, τους έβαζε όσο βρισκόντουσαν μέσα στο νερό να εξομολογούνται τις αμαρτίες τους. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος γράφει ότι ο Ιησούς Χριστός, όταν βαφτίστηκε, βγήκε αμέσως από το νερό του Ιορδάνη, για να μας θυμίσει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος αναμάρτητος και, σε αντίθεση με τους άλλους που βάφτιζε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Χριστός δεν είχε καμία αμαρτία να εξομολογηθεί και έτσι βγήκε κατευθείαν.

Κατά τη βάπτιση άνοιξαν οι ουρανοί και κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεράς και ακούστηκε φωνή από τους ουρανούς να λέει «Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός» με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί η σωτηρία των ανθρώπων. Και έτσι ο Πατήρ δίνει μαρτυρία για τον Υιό του.
Φανερώνονται, λοιπόν, τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και με την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος πάνω από τον Ιησού δεν αφήνονται περιθώρια σε κάποιον από τους παρευρισκόμενους να θεωρήσει λανθασμένα ότι ο Μεσσίας είναι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς Χριστός.
Ακόμα, ο Άγιος Δαμασκηνός αναφέρει ότι το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε με μορφή περιστεράς επειδή όπως ένα περιστέρι είχε δείξει στον Νώε το τέλος του κατακλυσμού, έτσι τώρα με τη Βάπτιση του Χριστού και την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος «εν είδει Περιστεράς» μπαίνει τέλος στον κατακλυσμό των αμαρτιών και την τιμωρία του (μετανοούντος) ανθρώπου.

Google NewsΑκολουθήστε το LimnosNea.gr - ΡάδιοΆλφα στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσειςαπό την Λήμνο και τον κόσμο.

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Back to top button