Τι γίνεται με τα ψάρια και τα θαλασσινά;

 Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης

«Κάθε ψάρι στον καιρό του, κι ο κολιός τον Αύγουστο», λέει η παλιά παροιμία. Ο κ. Αθανάσιος Τσίκληρας, καθηγητής Ιχθυολογίας στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μάς δίνει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με το ποια ψάρια πρέπει να καταναλώνουμε και σε τι ποσότητες:

«Εάν με ρωτούσατε πριν από μερικά χρόνια, θα πρότεινα ανεπιφύλακτα την κατανάλωση της σαρδέλας και του γαύρου, καθώς και της παλαμίδας και άλλων επιφανειακών ψαριών. Η σαρδέλα ειδικά είναι ένα ψάρι θρεπτικό, υγιεινό, με τα ευεργετικά Ω3 και Ω6, που αλιεύεται τοπικά. Τα τελευταία χρόνια, όμως, όπως και φέτος, δυστυχώς υπάρχει πολύ μεγάλη μείωση του πληθυσμού της.

Η σαρδέλα θέλει ψυχρά νερά για να αναπαραχθεί. Το 80% αλιεύεται στο Βόρειο Αιγαίο, όπου βρίσκει και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται. Η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων τα τελευταία χρόνια σίγουρα δεν δημιουργεί τις καλύτερες συνθήκες. Επιπλέον υπήρξε και μια ιδιαίτερα λανθασμένη απόφαση. Το ψάρεμα με γρι-γρι άνοιξε όλο τον χρόνο για τη σαρδέλα, ενώ μέχρι το 2014 ήταν κλειστό για την περίοδο αναπαραγωγής της, από 15 Δεκεμβρίου έως 15 Μαρτίου. Το απόθεμα πιέστηκε πολύ. Σε συνδυασμό με τις πιο θερμές θάλασσες οδηγούμαστε στη μείωση των αλιευμάτων. Έτσι, στην αγορά φτάνει λιγότερη σαρδέλα, ενώ πρόσφατα η τιμή της ξεπέρασε τα 15 ευρώ το κιλό.

Ένα άλλο πολύ λαϊκό ψάρι είναι ο μπακαλιάρος, το πιο αλιευμένο ψάρι στη Μεσόγειο και στην Ελλάδα. Παρουσιάζει μείωση κατά 40% σε σχέση με πριν από 20 χρόνια, ενώ και οι μπακαλιάροι που αλιεύονται είναι πολύ μικροί. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα και θέλει προσοχή. Το ελάχιστο μέγεθος των 20 εκατοστών μήκους που προβλέπει η νομοθεσία δεν είναι επαρκές, πρέπει να γίνει μεγαλύτερο. Το WWF Ελλάς ζητεί να ανέβει στα 39 εκ., που είναι το μέγεθος από το οποίο αρχίζει να αναπαράγεται το θηλυκό (και χαρακτηρίζεται αειφορικό). Άρα τα μπακαλιαράκια πρέπει να είναι 39 εκατοστά και πάνω για να τα φάμε.

Το κυνήγι του ροφού

Η κ. Αναστασία Μήλιου, θαλάσσια βιολόγος και διευθύντρια Ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» επισημαίνει ότι πολύ σοβαρό θέμα υπάρχει με τα μεγάλα ροφοειδή, τα οποία ζουν 50-60 χρόνια. Κι εδώ έχουν μειωθεί πολύ με μεγάλη πίεση από το ψαροντούφεκο. Ο ροφός βρίσκεται ήδη στην «κόκκινη λίστα» των ειδών προς εξαφάνιση του Διεθνούς Οργανισμού για την Προστασία της Φύσης (IUCN), ενώ ειδικά στη Μεσόγειο το πρόβλημα καταγράφεται πιο έντονο, με αποτέλεσμα ο ροφός να χαρακτηρίζεται πλέον απειλούμενο είδος. Ο ροφός είναι υπεραλιευμένος.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει επαρκές πλαίσιο ελέγχου. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα, λόγω υπεραλίευσης από ερασιτέχνες και μάλιστα συχνά σε μικρά μεγέθη. Το επιτρεπόμενο όριο αλιείας του ροφού είναι 45 εκατοστά. Στη Γαλλία, στο Μονακό, στις Αζόρες και στη Μαδέρα έχει επιβληθεί απαγόρευση της υποβρύχιας αλιείας των ροφοειδών. Θα πρέπει να εξετάσει και η Ελλάδα ανάλογα μέτρα. Περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως το WWF Ελλάς, συστήνουν την αποφυγή της κατανάλωσης ροφών. Ο ροφός έχει πολύ αργό ρυθμό ανάπτυξης, άρα πολύ δύσκολα θα επανέλθει από την υπεραλίευση χωρίς μέτρα. Επίσης, έχει καταγραφεί ότι τρέφεται με τα εισβολικά λεοντόψαρα, γεγονός που αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα για τον περιορισμό της αλίευσής του.

Όσον αφορά άλλα μεγάλα είδη ψαριών, όπως ο ερυθρός τόνος, ο ξιφίας, ο γαλέος, κι αυτά έχουν υπεραλιευθεί και τα αποθέματα έχουν “γονατίσει”. Να πούμε ακόμη ότι σαν γαλέο κάποιοι σερβίρουν και διάφορα καρχαριοειδή, τα οποία είναι προστατευόμενα είδη.

Ειδικά όσον αφορά τον τόνο και τον ξιφία, οι ποσότητες που θα αλιευθούν κάθε χρόνο καθορίζονται στο πλαίσιο διεθνούς συμφωνίας και ελέγχονται αυστηρά. Είναι πολλά τα είδη, πάντως, που αλιεύονται κάτω από τα νόμιμα όρια, σε πολύ μικρά μεγέθη, όπως η κουτσομούρα, ειδικά την περίοδο από Οκτώβριο έως και Χριστούγεννα, που βγαίνει από το νερό σε μεγέθη κάτω των 10 εκατοστών.

Επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν πως τα νόμιμα ελάχιστα όρια είναι πολύ μικρά σε σχέση με τα αναγκαία για την αειφορία των ειδών, δηλαδή με το να έχουν προλάβει να αναπαραχθούν: στην παλαμίδα το υφιστάμενο όριο είναι 8 εκατοστά ενώ θα έπρεπε να είναι 40 εκατ., στον λούτσο 8 εκατ. ενώ το αειφορικό μέγεθος είναι 27 εκατ., ενώ στο μαγιάτικο από 8 εκατοστά πρέπει να ανέβει στα 109.

Αστακοί και χταπόδια

«Σε καλή κατάσταση είναι τα μικρά καρκινοειδή, όπως η γάμπαρη και η γαρίδα, ενώ μειωμένα αλλά σχετικά σε σταθερά επίπεδα είναι η σουπιά, το καλαμάρι και το θράψαλο», αναφέρει ο κ. Τσίκληρας.

Ο αστακός είναι υπεραλιευμένος. Από 1ης Αυγούστου άνοιξε η αλιεία του, που είναι υπερεντατική, με δίκτυα αλλά και με μπουκάλες τη νύχτα. «Λόγω μείωσης των αποθεμάτων γίνονται εισαγωγές από τη Βραζιλία», σημειώνει η κ. Μήλιου. Από την 1η Σεπτεμβρίου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου απαγορεύεται η αλιεία και η πώληση αστακών και αστακοκαραβίδας. Σε κάθε περίπτωση, ο αστακός δεν πρέπει να είναι μικρότερος των 420 γραμμαρίων.

Το χταπόδι βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση. Οι ψαράδες πρέπει να ψαρέψουν πολύ περισσότερο για να βγάλουν παρόμοιες ποσότητες με παλιότερα. Το πρόβλημα είναι πως υπάρχει και υπεραλίευση και ψάρεμα σε μικρά μεγέθη (το χταπόδι δεν πρέπει να είναι μικρότερο από 650 γραμμάρια, από 500 γραμμάρια που ήταν παλιότερα), ενώ υπάρχουν και παράνομες πρακτικές, όπως η τοποθέτηση πλαστικών παγίδων στον βυθό, που κάνουν θραύση. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο επιτρέπεται η αλιεία χταποδιού, αλλά όχι με κουτιά και παγίδες. Δυστυχώς, όμως, πολλά απ’ αυτά παραμένουν μέσα στον βυθό.

«Ο αχινός κυκλοφορεί πολύ σε καταστήματα. Αλλά μεγάλο μέρος του είναι προϊόν παράνομης αλιείας» λέει η κ. Μήλιου.

Τρώγεται το λεοντόψαρο;

Τα εισβολικά είδη, που έχουν έρθει από θερμότερα ύδατα στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο, αυξάνονται και πληθύνονται, συχνά χωρίς φυσικούς θηρευτές. Αρκετά από αυτά μπορούν να καταναλωθούν, γεγονός που θα είναι χρήσιμο και για να γίνουν στόχος της αλιείας και να ελεγχθούν οι πληθυσμοί τους και γιατί είναι μια ωφέλιμη και πιο φτηνή επιλογή για τον κόσμο.

«Ο σαρδελόγαυρος είναι σε υψηλή αφθονία, πωλείται και είναι μια χαρά. Μπορεί να μην είναι τόσο νόστιμος όσο ο κανονικός γαύρος, αλλά είναι αρκετά φθηνότερος», λέει ο κ. Τσίκληρας, ύστερα από μια επίσκεψη στη ιχθυαγορά. Η αγριόσαλπα και ο γερμανός είναι μεταξύ των ξενικών ειδών που μπορούν να καταναλωθούν. Το λεοντόψαρο επίσης, αφού γίνει προσεκτικός καθαρισμός των αγκαθιών του, μπορεί να μαγειρευτεί με διάφορους τρόπους.

(πηγή Γιώργος Ελαφρός, Καθημερινή 18-8-25)