22 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1918: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΕΡΟΠΟΡΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΩΡΑΪΤΙΝΗ
22 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1918
100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΤΡΟΜΗΤΟΥ ΑΕΡΟΠΟΡΟΥ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΩΡΑΪΤΙΝΗ
Ο Μωραϊτίνης γεννήθηκε στη Αίγινα το 1891. Τον Σεπτέμβριο του 1906 εισήλθε ως δόκιμος στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και αποφοίτησε το 1910 ως Σημαιοφόρος του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού.
Κατά την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, υπηρετούσε ως Ύπαρχος στο τορπιλοβόλο << Τ15 >> το οποίο με άλλα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού δρούσε στο Βόρειο Αιγαίο και την περιοχή της Λήμνου. Την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκε η πρώτη παγκόσμια επιχείρηση ναυτικής συνεργασίας με τη συμμετοχή του Σημαιοφόρου Αριστείδη Μωραϊτίνη.
Η ΠΡΩΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ.
H Ναυτική Αεροπορία, μετά την αγορά των τεσσάρων αεροπλάνων για την Αεροπορική Υπηρεσία Στρατού, αποκτά το πρώτο Υδροπλάνο τον Νοέμβριο του 1912. Επρόκειτο για ένα διθέσιο Υδροπλάνο ASTRA, Hydroplane. Σε επίσημη τελετή στο Παλαιό Φάληρο και ανάδοχο τον Υπουργό Ναυτικών ονομάσθηκε ‘’Ναυτίλος’’, πιλότος είναι Γάλλος μηχανικός ο οποίος τοποθετήθηκε στο Ελληνικό Ναυτικό.
Τον Δεκέμβριο του 1912 ο ‘’Ναυτίλος’’ μεταφέρεται στον Μούδρο της Λήμνου για να ενσωματωθεί με τον Ελληνικό στόλο με αποστολή την αναγνώριση και παρακολούθηση του Οθωμανικού στόλου ο οποίος είχε καταφύγει στα Δαρδανέλλια. Το υδροπλάνο δεν κατορθώνει να πραγματοποιήσει πτήσεις με επιτυχία και αποφασίσθηκε η ενίσχυση του στόλου με υδροπλάνο MAURICE FARMAN το μεταφέρθηκε στο Μούδρο, μαζί και ο αεροπόρος Υπολοχαγός του Μηχανικού, Μιχαήλ Μουτούσης.
Στις 6 Φεβρουαρίου το 1913, τις πρωϊνές ώρες, το υδροπλάνο Μaurice Farman ευρισκόμενο στο Μούδρο με πλήρωμα τον αεροπόρο Υπολοχαγό Μιχαήλ Μουτούση και παρατηρητή τον Σημαιοφόρο Αριστείδη Μωραϊτίνη, ο οποίος ήταν Ύπαρχος στο Τορπιλοβόλο <<15>>, πέταξε πάνω από την χερσόνησο της Καλλίπολης, τα Δαρδανέλλια και το αγκυροβόλιο του Ναγαρά με αποστολή τον εντοπισμό και την αναγνώριση του Οθωμανικού στόλου.
Κατέγραψαν τις θέσεις των πλοίων του Οθωμανικού στόλου και αναγνώρισαν τα θωρηκτά Τουργούτ Ρέϊς και Χαϊρεδίν Βαρβαρόσα, καθώς επίσης, επτά αντιτορπιλικά, τρία τορπιλοβόλα, τις αμυντικές θέσεις και τις εγκαταστάσεις, όπως φαίνονται στο σχεδιάγραμμα. Κατά την αποστολή αυτή ο Μωραϊτίνης έριξε και 4 χειροβομβίδες.
Το υδροπλάνο κατά την επιστροφή του λόγω βλάβης του κινητήρα αναγκάσθηκε σε προσθαλάσσωση στην Ίμβρο και κατόπιν ρυμουλκήθηκε από το αντιτορπιλικό ‘’ΒΕΛΟΣ’’ στον Μούδρο.
Την θέση του παρατηρητή ανέλαβε ο Μωραϊτίνης ο οποίος δεν είχε πτητική εμπειρία και ζήτησε από τον κυβερνήτη του θωρηκτού ‘’Αβέρωφ’’ Αντιπλοίαρχο Σοφοκλή Δουσμάνη να συμμετάσχει στην αποστολή. Τελικά η πρόταση έγινε δεκτή μετά από έγκριση του Αρχηγού του στόλου, Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη.
H σημασία της αποστολής για τις Ελληνικές δυνάμεις ήταν σημαντικότατη. Διαφάνηκε η δυνατότητα αξιοποίησης του αεροπλάνου σε αποστολές ναυτικής συνεργασίας και δημιουργήθηκε ευνοϊκό κλίμα για την ανάπτυξη της Ναυτικής Αεροπορίας.
Το γεγονός αυτό σημάδεψε την σταδιοδρομία του Σημαιοφόρου Αριστείδη Μωραϊτίνη και η αεροπορία στο εξής είναι το μεγάλο του ενδιαφέρον.
Μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων με τον Νόμο 257/Μάϊος 1914 ιδρύθηκε το ‘’Σώμα Αεροπόρων Βασιλικού Ναυτικού’’ και η Αεροπορική Σχολή στην Ελευσίνα αρχικά και αργότερα στο Παλαιό Φάληρο. Μεταξύ των πρώτων εκπαιδευθέντων και ο Υποπλοίαρχος Αριστείδης Μωραϊτίνης, όπου με τα τρία Υδροπλάνα Sopwith Greek Seaplane (Σοπγουϊθ), εκπαδεύτηκε η πρώτη σειρά αεροπόρων.
Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Τον Οκτώβριο του 1916, αριθμός αξιωματικών της Ναυτικής Αεροπορίας μεταξύ αυτών και ο Μωραϊτίνης εντάσσονται στο κίνημα της Εθνικής Αμύνης και συμμετέχουν στις επιχειρήσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από τα αεροδρόμια της Θάσου και του Μούδρου – Ρωμανού υπό την διοίκηση της 2ης Πτέρυγας του Βρετανικού Ναυτικού.
Με την είσοδο της Ελλάδος στον πόλεμο τον Ιούνιο του 1917 οι Ελληνικές δυνάμεις συμμετέχουν στις κοινές επιχειρήσεις με τις συμμαχικές δυνάμεις στα μέτωπα της Μακεδονίας και του Αιγαίου. Οι αεροπόροι της Ναυτικής Αεροπορίας εκπαιδεύονται στους νέους τύπους των συμμαχικών αεροπλάνων. Η πρώτη σειρά η οποία αποφοίτησε από την αεροπορική σχολή της Χορταρόλιμνης του Ρωμανού τοποθετήθηκε στη Θάσο. Επικεφαλής ήταν ο Μωραϊτίνης ο οποίος σύντομα επέστρεψε στη Λήμνο και του ανατέθηκαν τα καθήκοντα του Διοικητή της Σχολής.
Οι αεροπόροι της Ναυτικής Αεροπορίας συμμετέχουν σε όλες τις επιχειρήσεις και φέρουν με επιτυχία τις αποστολές με πρωτοπόρο τον Μωραϊτίνη .
Ο Μωραϊτίνης αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, οργανώνει αποστολές, συμμετέχει σε δύσκολες και επικίνδυνες επιχειρήσεις και δίκαια οι Βρετανοί τον αποκαλούν, ατρόμητο αεροπόρο, The Fearless Aviator.
ΝΑΥΤΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ
Τον Μάϊο του 1918 με το Νόμο 1315/1918 δημιουργείται η ΝΑΥΤΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Στη νέα οργάνωση υπάγονται:
Η Ναυτική Αεροπορική βάση Φαλήρου και τέσσερεις Αεροπορικές Βάσεις από μία Μοίρα αεροσκαφών με το χαρακτηριστικό γράμμα Η ( ΗELLENIC)
Η Αεροπορική βάση Καζαβητίου Θάσου με την Η1 Μοίρα.
Η Αεροπορική βάση Μούδρου – Ρωμανού με την Η2 Μοίρα.
Η Αεροπορική βάση στο Σταυρό Χαλκιδικής με την Η3 Μοίρα.
Η Αεροπορική βάση στα Λεγραινά της Αττικής με την Η4 Μοίρα.
Στην αεροπορική βάση Μούδρου – Ρωμανού ευρίσκονται:
Η έδρα της Διοίκησης σε επίπεδο Πτέρυγας με Διοικητή τον Υποπλοίαρχο Αριστείδη Μωραϊτίνη.
Η Σχολή εκπαίδευσης των αεροπόρων.
Η Αντιαεροπορική Μοίρα και βοηθητικές υπηρεσίες.
Ο Μωραϊτίνης, ως Διοικητής, συμμετείχε στην εκπαίδευση των νέων αεροπόρων, στις επιχειρήσεις της Η2 Μοίρας και επιθεωρούσε τις άλλες αεροπορικές βάσεις για την επίλυση των διαφόρων θεμάτων.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ.
Μετά την υπογραφή της συνθήκης ανακωχής στις 30 Οκτωβρίου 1918 από τους Οθωμανούς, οι Ελληνικές δυνάμεις συμμετείχαν στις δυνάμεις κατοχής της Κωνσταντινούπολης.
Ο Μωραϊτίνης επωφελούμενος της εκτίμησης που έτρεφαν στο πρόσωπό του οι Άγγλοι κατάφερε να συμπεριληφθεί μία τετράδα αεροπλάνων της Η2 Μοίρας στην προγραμματισμένη πτήση της νικήτριας αεροπορίας προς την Κωνσταντινούπολη.
Η ιστορική Πτητική Διαταγή εκδόθηκε την 1η Νοεμβρίου 1918 από τον Αριστείδη Μωραϊτίνη. Η διαταγή την οποία υπογράφει περιλαμβάνει, τα στοιχεία της πτήσης, τα μέλη και την μορφή του σχηματισμού, τις ευθύνες των μελών του σχηματισμού και τις διαδικασίες ανάγκης.
ΠΤΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑ
‘’Πορεία μέχρι Κωνσταντινουπόλεως 63ο μοίρες. Απόστασις 190 ναυτικά μίλλια. Σημείο προσγειώσεως αεροδρόμιον Αγίου Στεφάνου 7 χιλιόμετρα δυτικά Κωνσταντινουπόλεως. Σχηματισμός ρόμβος. Κορυφή του ρόμβου Πλωτάρχης Μωραϊτίνης, κλείνει τον ρόμβο χειριστής Χριστοδούλου. Ύψος πτήσεως 5.000 πόδια εάν υπάρχουν νέφη, άνωθεν νεφών. Βλαβείσαν μηχανήν ακολουθεί κατά σειρά ο νεώτερος του σμήνους κατά την εξής σειράν Χριστοδούλου, Μοσχοβίνος, Θεολόγης, Μωραϊτίνης. Οι παρατηρητές είναι υπεύθυνοι δια την επιτήρηση όπισθεν των μηχανών. Εν ερυθρά σκυταλίδι του οδηγού το σμήνος επιστρέφει εις τα ίδια. Εις δύο λευκάς σκυταλίδας του οδηγού το σμήνος εξακολουθεί την πορεία του το δε νεώτερο θα συνοδεύσει τον οδηγό. Εν περιπτώσει καθ΄ην το σμήνος φθάσει άνευ οδηγού ο αρχαιότερος Σημαιοφόρος χειριστής Ι. Θεολόγης είναι υπεύθυνος για το σμήνος, τηρεί το ημερολόγιο και εκδίδει διαταγάς. Αμα τη προσγειώσει αυστηρώς απαγορεύεται εις πάντας να απομακρυνθώσιν οποσδήποτε του μέρους της συγκεντρώσεως των πετομηχανών.’’
Εν Μούδρω 1η Νοεμβρίου 1918
Ο Διευθύνων χειριστής Α. Μωραϊτίνης
Την επομένη 2 Νοεμβρίου 1918 , το σμήνος με τέσσερα βομβαρδιστικά Airco De Havilland D.H. 4, με Αρχηγό τον Μωραϊτίνη, απογειώθηκαν από τη Λήμνο και μετά από πτήση 3 ωρών και 10 λεπτών προσγειώθηκαν στο αεροδρόμιο του Αγίου Στεφάνου.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας τα τρία αεροπλάνα (εκτός του Μωραϊτίνη) με εντολή του αρχηγού πέταξαν πάνω από την Κωνσταντινούπολη εκτελώντας ελιγμούς.
Οι συμμαχικοί στόλοι κατέπλευσαν και αγκυροβόλησαν στον Βόσπορο, μαζί και η θρυλική ναυαρχίδα του Ελληνικού στόλου ‘’ΑΒΕΡΩΦ’’ και τα αντιτορπολικά ΄΄ΑΕΤΟΣ’’, ‘’ΙΕΡΑΞ’’, ‘’ΠΑΝΘΗΡ’’. Η παρουσία συμπληρώθηκε με στρατιωτική αποστολή από τον Συνταγματάρχη Γεώργιο Κατεχάκη. Όλες οι δυνάμεις έτυχαν θερμής αλησμόνητης υποδοχής από τους Έλληνες της Πόλης, μια θριαμβευτική κατάληξη ενός σκληρού αγώνα που είχε δοθεί σε στεριές και θάλασσες.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΩΤΑΡΧΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΩΡΑΪΤΙΝΗ
Αρχές Νοεμβρίου το 1918 συγκεντρώθηκαν στο Μούδρο από όλες τις αεροπορικές βάσεις τα αεροπλάνα και το προσωπικό της Ναυτικής Αεροπορίας. Ο Μωραϊτίνης πήγε με το αεροπλάνο του στην Αθήνα και μετά σιδηροδρομικώς στη Θεσσαλονίκη για να παρευρεθεί στην παράδοση, εκ μέρους των συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων, αεροπορικού υλικού προς το Ελληνικό δημόσιο.
Στις 22 Δεκεμβρίου 1918 αναχώρησε από τη Θεσσαλονίκη για την Αθήνα με το αεροπλάνο τύπου Bregeut 14 του Ταγματάρχη Denain Διοικητή της Διασυμμαχικής Αεροπορίας Ανατολής. Στην πτήση δεν δέχθηκε να τον συνοδεύσει ο Γάλλος μηχανικός με εμπειρία σε αυτό τον τύπο του αεροπλάνου. Ο τύπος αυτού του αεροπλάνου χρησιμοποιείτο από την Στρατιωτική Αεροπορία, είχε πολύπλοκο χειρισμό και ήταν άγνωστος στον Μωραϊτίνη. Ο τολμηρός και περήφανος αεροπόρος αρνήθηκε την βοήθεια του μηχανικού αλλά και την προτροπή να μην εκτελέσει την πτήση.
Ήταν η τελευταία του πτήση … χάθηκε … στους ουρανούς και εξαφανίσθηκε … στη θάλασσα, η οποία ήταν πάντοτε η πρώτη του αγάπη …..
Το αεροπλάνο του συνετρίβη εξαιτίας καιρικών συνθηκών στην περιοχή του Ολύμπου. Το γεγονός ότι δεν βρέθηκε κανένα ίχνος από τα συντρίμμια του οδήγησε και στο ενδεχόμενο ότι μπορεί να κατέπεσε ακόμη και στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Πηλίου και Κασσάνδρας
Σε επιμνημόσυνο λόγο του στις 20 Ιανουαρίου 1919 στο Μητροπολιτικό Ναό, ο προσωπάρχης του Υπουργείου Ναυτικών Αντιπλοίαρχος Π. Χόρν μεταξύ άλλων ανέφερε…
‘’ Όχι, ο Μωραϊτίνης δεν χάθηκε, όταν πάλι μια μέρα η Πατρίδα βρεθεί σε κίνδυνο και πάλι θα φανεί, ας είναι και ύστερα από χρόνια , ύστερα από αιώνες. Θα είναι πάντα ο Μωραϊτίνης και αν η μορφή του αλλάζει θα είναι πάντα αυτός γιατί θα είναι η ψυχή του Μωραϊτίνη..’’
Πολλές ήταν οι πολεμικές αποστολές του, Αναγνωρίσεις, Περιπολίες, Διώξεις, Βομβαρδισμοί, Συνοδίες, Ανθυποβριχιακές αποστολές, Αερομαχίες. Σύνολο πολεμικών αποστολών περίπου 190 και εννέα 9 καταρρίψεις.
Ο Μωραϊτίνης είχε χαρίσματα τα οποία τον ξεχώριζαν ανάμεσα στους αξιωματικούς της εποχής του: μεθοδικότητα , πατριωτισμό, αλτρουϊσμό και κάθε απόφασή του εμπνεόταν από διορατικότητα και τόλμη. Παράλληλα με τα επιχειρησιακά του καθήκοντα εργαζόταν και σχεδίαζε για την πληρέστερη οργάνωση και λειτουργία της Ναυτικής Αεροπορίας. Υπέβαλε τις ανάλογες προτάσεις στις Ελληνικές αρχές και τις αρμόδιες Βρετανικές αντιπροσωπείες για την ανανέωση των μέσων, την συντήρηση του υλικού και την αντιαεροπορική προστασία των Μονάδων.
Διέθετε μεγάλη ικανότητα στη διοίκηση του προσωπικού, την αξιολόγηση και την επιλογή του προσωπικού. Συμμετείχε πάντοτε σε πολεμικές αποστολές αν και λόγω της θέσεως του είχε την δυνατότητα να περιορισθεί σε καθήκοντα διοίκησης.
Προς τον Γενικό Διοικητή Λέσβου όταν του έστειλε σχετικό έγγραφο, με προτροπή να μην εκθέτει τον εαυτό του σε επικίνδυνες πτήσεις υπεράνω του εχθρού, είχε αναφέρει,
‘’… ίνα άρχει τις , στρατιωτικής δυνάμεως, δέον να μην επαρκείται εις το να εκδίδει διαταγάς, αλλά και να δίδει το παράδειγμα της εκτελέσεως.’’
Ο Μωραϊτίνης ήταν: ο Ηγέτης, ο Αρχηγός, ο Διοικητής, ο Μαχητής.
Για το έργο του και την μεγάλη του προσφορά τιμήθηκε:
Από την Ελληνική Κυβέρνηση με επαίνους και διακρίσεις.
Από την Αγγλική Κυβέρνηση με το ανώτατο παράσημο Distinguished Service Order (D.S.O.) και του προσέφερε ως προσωπικό δώρο ένα καινούργιο αεροπλάνο Airco De Havilland D.H.9 επάνω στο οποίο τοποθετήθηκε πλάκα με την επιγραφή . ‘’Στον Διοικητή Α. Μωραϊτίνη ‘’ ‘’To the Commander A. Moraitinis D.S.O.’’
Η μικρή αυτή αναφορά, σήμερα εκατό χρόνια από τον θάνατο του αεροπόρου Αντιπλοιάρχου Αριστείδη Μωραϊτίνη, του αεροπόρου του Αιγαίου και της Λήμνου, είναι ελάχιστη τιμή για την μεγάλη προσφορά του στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ της ΠΑΤΡΙΔΟΣ.
Τσιπουρίδης Διογένης
Υποπτέραρχος ε.α.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΑ
ΑΠ΄ΤΑ ΠΕΛΑΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΙΘΕΡΕΣ
Αντινάυαρχος ε.α. Ιωάννης Παλούμπης
Π. Παλαβούζης, Ιστορικός – Ερευνητής