Η εξέλιξη του «καφενείου» στην Αμερική. Γράφει ο Γρ. Μανινακης

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ:

Η εξέλιξη του «καφενείου» στην Αμερική.

Η εξέλιξη/μεταμόρφωση του «Ελληνικού Καφενείου» στις ΗΠΑ ήταν πολύπλευρη. Ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα Νέα Υόρκη, Σικάγο, Σαν Φρανσίσκο και σε άλλες περιοχές όπου είχε συγκεντρωθεί σημαντικός αριθμός Ελλήνων μεταναστών. Παράδειγμα οι ιστορικές παροικίες του Λόουελ της Μασσαχουσέτης και του χωριού των σφουγγαράδων, το Τάρπον Σπρινγκς της Φλώριδας, που παραμένει μέχρι σήμερα προπύργιο ελληνικών παραδόσεων. Στις πόλεις αυτές- σε πολλές περιπτώσεις- το «καφενείο» εξελίχθηκε σε μια επικερδή επιχειρηματική επιλογή για αρκετούς μετανάστες αλλά και για συλλόγους Ελλήνων μεταναστών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας που διατηρούν μέχρι σήμερα το δικό τους «σπίτι» ή «καφενείο». Από τα πιο οργανωμένα και γνωστά της Νέας Υόρκης- τα περισσότερα βρίσκονται σήμερα στην περιοχή της Αστόριας- είναι το «Χιώτικο Σπίτι», τα δύο των Κρητών- “Ομόνοια” και “Μίνως”- των Νισυρίων, των Ποντίων, των Κώων, των Λημνίων, των Κεφαλλήνων, των Σαμίων, των Ικαριωτών και κάποιων αθλητικών σωματείων, ΠΑΟ, ΑΕΚ, Ολυμπιακού και ΠΑΟΚ. Δεδομένης μάλιστα της «ροπής» του Έλληνα προς το τζόγο δεν έλειψαν και τα καφενεία- λέσχες χαρτοπαιξίας και ζαράδικα- συχνά ελεγχόμενα και προστατευόμενα από ανθρώπους του υποκόσμου.

Σε αυτού του είδους τα «καφενεία»- το αναφέρω μετά γνώσεως λόγου- πολλοί μετανάστες, ιδίως οι νεότεροι και ανύπαντροι, ξενυχτούσαν «μέσ’ σε καπνούς και σε βρισιές» καταθέτοντας το μεροκάματο της εβδομάδας. Οι «χαμένοι» έπαιρναν συχνά και δανεικά που έπρεπε να ξεπληρώσουν διπλάσια και τριπλάσια στους επιτήδιους «επαγγελματίες δανειστές», σε διάστημα ημερών ή λίγων εβδομάδων. Την κατάσταση αυτή αποτυπώνουν γλαφυρά και με έκδηλη διάθεση αυτοσαρκασμού πολλά σχετικά τραγούδια της εποχής. Από τα πλέον χαρακτηριστικά είναι κάποια της δεκαετίας του ’30 από το συνθέτη και τραγουδιστή Χαρίλαο Κρητικό όπως ο «Κουμαρτζής» όπου ακούμε μεταξύ άλλων: «Όταν στο κλόμπι (club) ανεβώ τη πόκα για να παίξω είναι η πρώτη μου δουλειά το τζόκαρη (joker) να κλέψω. Έχω ασσαίους καλέ back to back (καπάκι) και μπαίνω μεσ’ το πάτι (pot) και με το τέτρατο χαρτί -τρομάρα μου- κόβει τον τρίτο φάντη. Κι’όταν τα ζάρια καλέ τα κουνώ στα πεντοδάχτυλά μου ντούσες (deuces=δυάρες) και ντόρτια έρχονται- τρομάρα μου- και χάνω τα λεφτά μου» Ακόμη πιο γλαφυρή είναι η εικόνα που περιγράφεται στο τραγούδι «Το West»: «Στο Σολέκι (Salt Lake, City Utah) και στο Μπιούτι (Butte, Montana) μού τη σκάσαν στο μπαρμπούτι. Πήγα για να πάρω τσένσι (chance) δεν μ’αφήκαν ούτε σέντζι (cent)» και με προφανή την αναφορά στο Τάρπον Σπρινγκς της Φλώριδας: «Και στο South (Νότο) οι σφουγγαράδες χάσανε πολλούς παράδες. Τους τυλίξανε στα ζάρια και τους φάγαν τα σφουγγάρια. Παίζαν με γιομάτο ζάρι και δεν παίρνανε χαμπάρι». Χαρακτηριστικό τραγούδι του «τζόγου» και «Ο Αλογατάς» τού συνθέτη Αντώνη Σακκελαρίου: «Άγρια τά’ παιξα προχτές και μ’ άνοιξαν βαθειές πληγές. Το άλλο το καλύτερο το έπαιξα για πρώτο μα εκείνο τ’ αφιλότιμο καρφώθηκε στον τόπο. Κοιτούσε τ’ άλλα πού’ τρεχαν κι’ εκείνο τελευταίο αχ βλαστημώ τη τύχη μου και τα λεφτά μου κλαίω».