2025
Περιοδικό

Ο Ποιητής της Εικόνας

Γράφει η Δεσπ. Παπαδοπούλου, Φιλόλογος

ΘΟΔΩΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ , Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Σήμερα συμπληρώνονται δεκατρία χρόνια από τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Ήταν 24 του Γενάρη του 2012, στο Κερατσίνι, περίπου στις 7 το βράδυ, όταν μια διερχόμενη μοτοσυκλέτα έκοψε το νήμα της ζωής του μεγάλου σκηνοθέτη, την ώρα που γύριζε πλάνα για την ταινία που έμεινε ανολοκλήρωτη, την «Άλλη θάλασσα». Μια μικρή αναφορά στον «ποιητή της εικόνας» μέσα από τα δικά του λόγια (η ομιλία του, που ακολουθεί, έγινε κατά την τελετή ανακήρυξής του ως επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ στις 15/9/1999:

 

«…άρχισε σαν εφιάλτης. Ήταν το ’46 ή ’47, δε θυμάμαι. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που πήγαινε πολύς κόσμος στο σινεμά και εμείς μικροί τρυπώναμε ανάμεσα στο συνωστισμό των μεγάλων για να χαθούμε στο μαγικό σκοτάδι του εξώστη. Είδα πολλές ταινίες τότε, αλλά η πρώτη ήταν μια ταινία του Michael Curtiz, το “Angels With Dirty Faces”. Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία που ο ήρωας οδηγείται από δύο φύλακες στην ηλεκτρική καρέκλα. Καθώς προχωρούν, οι σκιές τους μεγαλώνουν στον τοίχο. Ξαφνικά μια κραυγή… Δε θέλω να πεθάνω. Δε θέλω να πεθάνω. Αυτή η κραυγή για καιρό μετά στοίχειωνε τις νύχτες μου. Ξυπνούσα ιδρωμένος. Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή μου με μια σκιά που μεγάλωνε σ’ έναν τοίχο και μια κραυγή. Άρχισα να γράφω πολύ νωρίς, εκείνη την ίδια εποχή, κάτω από την ταραχή και τη συγκίνηση που μου είχαν δημιουργήσει οι αναταράξεις της Ιστορίας που είχαν προηγηθεί. Ο μεγάλος πόλεμος. Οι σειρήνες του πολέμου του ’40. Η είσοδος του γερμανικού στρατού κατοχής σε μια έρημη Αθήνα. Πρώτοι ήχοι, πρώτες εικόνες. Έπειτα ο Εμφύλιος το Δεκέμβρη του ’44. Η σφαγή. Η καταδίκη του πατέρα σε θάνατο. Το χέρι της μητέρας να τρέμει στο δικό μου καθώς ψάχναμε να βρούμε το πτώμα του ανάμεσα σε δεκάδες άλλα, σε ένα χωράφι. Καιρό μετά ένα μήνυμά του από μακριά. Η επιστροφή του μια μέρα βροχής. Πρώτες ιστορίες. Πρώτη επαφή με τις λέξεις, λέξεις που αναζητούν εικόνα. Τότε δεν ήξερα. Το κατάλαβα αρκετά αργότερα όταν έγραψα την πρώτη λέξη στο πρώτο σενάριο. Η λέξη ήταν “βρέχει”. Ο Όμηρος, οι αρχαίοι τραγικοί και γενικά η αρχαία ελληνική γραμματεία, αποτελούσαν στην εποχή μου μέρος της σχολικής μας παιδείας. Οι αρχαίοι μύθοι μάς κατοικούν και τους κατοικούμε. Ζούμε σ’ έναν τόπο γεμάτο μνήμες, αρχαίες πέτρες και σπασμένα αγάλματα. Όλη η νεότερη ελληνική τέχνη φέρει τα σημάδια αυτής της συμβίωσης. Η διαδρομή μου, η πορεία μου, η σκέψη μου θα ήταν αδύνατο να μην έχουν ποτιστεί από όλα αυτά. Όπως λέει ο ποιητής, “έβγαιναν απ’ το όνειρο, καθώς έμπαινα στο όνειρο. Έτσι ενώθηκε η ζωή μας και θα είναι δύσκολο πολύ να ξαναχωρίσει”».

«…Τα χρόνια μου σπαταλημένα τα πιο πολλά ανάμεσα σε θυμούς της Ιστορίας, πασχίζοντας ακόμα να μάθω να χρησιμοποιώ εικόνες…».

 

Έχουν πει για τον Αγγελόπουλο:

«…Νομίζω πως σπανίως ταινία με καθήλωσε όπως Ο Θίασος. Τόσες ώρες κράτησε και δεν ήθελα να τελειώσει. Κατάλαβα τότε γιατί ο κινηματογράφος είναι τέχνη επική…Είχε το υπέρογκο όραμα από την αρχή. Είχε το θάρρος να σκέφτεται σε μεγάλη κλίμακα και να επιμένει στη λεπτομέρεια του μεγέθους…Ο Αγγελόπουλος υπήρξε ο Νεοέλληνας Όμηρος. Μάστορας της μεγάλης αφήγησης…» Νίκος Δήμου.

 

 «Ο Αγγελόπουλος συνέλαβε τον Έλληνα ως εξόριστο και οδοιπόρο μέσα στο διαχρονικό τοπίο που η μοίρα ή η ανάγκη τον ανάγκασε να ζει ή να πεθαίνει….είδε το τοπίο ως οθόνη της Ιστορίας, γιατί, ο χρόνος, που τόσο απασχόλησε κι αυτόν και τους κριτικούς, ο ιστορικός χρόνος, δεν είναι νοητό να συλληφθεί χωρίς το χώρο, αφού ακόμα και το χάος, στις πλέον σύγχρονες φιλοσοφίες της φύσης, χώρος είναι. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που ο Αγγελόπουλος επέλεξε ως τόπο των ταινιών του το ελληνικό ήθος…το βλέμμα του ήταν θουκυδίδειο, για να μη γράψω ομηρικό, αφού ενέγραφε το χρόνο  και την ανθρώπινη περιπέτεια, τα πάθη και τις προσδοκίες, τα λάθη και τα απονενοημένα στοιχήματα των ανθρώπων μέσα στις ασφυκτικές αγκύλες του τοπίου ως σταθερού και ακίνητου πεδίου αναφοράς…» Κώστας Γεωργουσόπουλος

Κλείνουμε με στίχους του ίδιου του σκηνοθέτη από ανέκδοτο ποίημά του, στους οποίους βασίστηκε η δεύτερη, ανολοκλήρωτη όμως, ταινία με τίτλο «Το τρίτο φτερό»,  μιας τριλογίας που ξεκίνησε με την ταινία «Το λιβάδι που δακρύζει».

 

«Έτσι όπως προχωρούσαμε μες στη βουή και το πλήθος

μας τάραξε η σιωπή του αγγέλου

χαμήλωσε τα φτερά

ν’ αγγίξει το χώμα και τη λάσπη

και φώναξε:

η μόνη ουτοπία είναι το τρίτο φτερό»

Δέσποινα Παπαδοπούλου 24 Ιανουαρίου 2025

Δείτε περισσότερα

Σχετικά Άρθρα

Δείτε Επίσης
Close
Back to top button