ΟΙ  ΧΑΡΤΑΕΤΟΙ «κι ένας χαρταετός ψηλά σαν επαναστατημένο όνειρο» Μίλτος Σαχτούρης

Γράφει η Δέσποινα Παπαδοπούλου, φιλόλογος

ΟΙ  ΧΑΡΤΑΕΤΟΙ

«κι ένας χαρταετός ψηλά σαν επαναστατημένο όνειρο»

Μίλτος Σαχτούρης

Μετά το ξεφάντωμα της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς ακολουθεί η Καθαρή Δευτέρα της «συγκρατημένης» ευωχίας: τα τραπέζια γεμίζουν με την παραδοσιακή λαγάνα, ποικιλία σαρακοστιανών μεζέδων και με το αλκοόλ να ρέει άφθονο: τσιπουράκι, ούζο, κρασάκι, τα ποτήρια τσουγκρίζονται, ευχές ανταλλάσσονται, χοροί στήνονται. Μετά το φαγοπότι ώρα για παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους: με τον άνεμο σύμμαχο και βοηθό οι ουρανοί γεμίζουν πολύχρωμους Χαρταετούς. Τα υλικά τους φτηνά: χαρτί, σπάγκος, καλάμι, η τέχνη όμως και το μεράκι του δημιουργού πολύ ξεχωριστά. Αυτοί οι Χάρτινοι «λυσίκομοι», με τις μακριές ουρές, πρωταγωνιστές της Καθαρής Δευτέρας στολίζουν τους ουρανούς και παραδομένοι στου άνεμου τα χέρια μάς παίρνουν τα μυαλά με τις αέρινες φιγούρες τους.

Θα ‘λεγες πως με το πέταγμα του Χαρταετού όλες οι έγνοιες και τα βαρίδια της καθημερινότητας που μας κρατούν καθηλωμένους στη γη εξαφανίζονται με μιας κι εμείς ανάλαφροι πια και καθαροί νιώθουμε την ψυχή μας να πετάει!

 Ο Κοσμάς Πολίτης (1893-1974) στο έργο του «Στου Χατζηφράγκου» γράφει: « Είδες ποτέ σου πολιτεία να σηκώνεται ψηλά; Δεμένη από χιλιάδες σπάγγοι ν’ ανεβαίνει στα ουράνια; Ε, λοιπόν, ούτε είδες ούτε θα μεταδείς ένα τέτοιο θάμα. Αρχινούσανε την Καθαρή Δευτέρα-ήτανε αντέτι(έθιμο)- και συνέχεια την κάθε Κυριακή και σκόλη(αργία, γιορτή), ίσαμε των Βαγιών. Από του Χατζηφράγκου τ’ Αλάνι κι από το κάθε δώμα(ταράτσα) κι από τον κάθε ταρλά(οικόπεδο) του κάθε μαχαλά της πολιτείας, αμολάρανε τσερκένια(σμυρναίικος χαρταετός, το σμυρνάκι). Πήχτρα ο ουρανός. Τόσο που δε βρίσκανε θέση τα πουλιά. Για τούτο, τα χελιδόνια τα φέρνανε οι γερανοί μονάχα τη Μεγαλοβδομάδα, για να γιορτάσουνε την Πασχαλιά μαζί μας. Ολάκερη τη Μεγάλη Σαρακοστή, κάθε Κυριακή και σκόλη, η πολιτεία ταξίδευε στον ουρανό….

….Και όπως κοιτάγαμε όλο ψηλά, τα μάτια μας γεμίζανε ουρανό, ανασαίναμε ουρανό, φαρδαίνανε τα στέρνα μας και κάναμε παρέα με αγγέλοι. Ίδια αγγέλοι κι αρχαγγέλοι  κορωνίζανε (αιωρούνταν)…»

Αυτοί οι «Χάρτινοι Ταξιδευτές» όμως μπορεί να αποδειχτούν πολύ ευάλωτοι και από τη μια στιγμή στην άλλη να σκιστούν, να γίνουν κουρέλια εξαιτίας του εφησυχασμού και της αμέριμνης, σχεδόν αφελούς εγκατάλειψής τους στον άνεμο! Πόσο εύκολα και ανεπαίσθητα μπορεί να αλλάξει ένα γράμμα, το ήτα σε ωμέγα, με ολέθριες συνέπειες. Έτσι, μπροστά στα μάτια μας, η εντυπωσιακή «πτήση» μπορεί να μετατραπεί σε τραγική «πτώση», γιατί τα «ηλεκτρικά σύρματα» πάντα παραμονεύουν και σ’ αυτά τιμωρείται και τσακίζεται η αμεριμνησία και ο εφησυχασμός. Λέει ο Κώστας Μόντης (Κύπριος συγγραφέας- ποιητής 1914-2004) στο ποίημά του «Χαρταετοί»:

«Χαρταετοί είμαστε,

χαρταετοί πιασμένοι στα ηλεκτρικά σύρματα.

Μ’ εκείνους τους κομμένους σπάγκους,

μ’ εκείνα τα ξεχασμένα χαρτιά,

μ’ εκείνη την εγκατάλειψη στον άνεμο,

μ’ εκείνη την εγκατάλειψη στον εμπαιγμό,

μ’ εκείνη την εγκατάλειψη στο τέλος.»

Και στο ποίημα «Άνεμοι» του Δημήτρη Καταλειφού (ηθοποιός, ποιητής 1954-) διαβάζουμε:

«…..Πετάει ο χρόνος σαν χαρταετός

μιας Καθαρής Δευτέρας.

Κάνουμε έκκληση στους ανέμους να φυσήξουν

ώστε ν’ ανέβει ακόμα πιο ψηλά,

μα στην πρώτη άπνοια εκείνος

σπάει, πέφτει και τσακίζει τα φτερά.

Τα ζήτω μας καταλήγουν σε σιωπή

και ηττημένη αποχώρηση»

Ο Χαρταετός λοιπόν, που ελεύθερος πετά ανάμεσα ουρανού και γης τις Καθαρές  Δευτέρες, πόσο θα θέλαμε να μπορούσε να μεταφέρει ευχές, επιθυμίες, παρακλήσεις και παράπονα σ’ Αυτόν που θα μπορούσε να μας ακούσει. Να ήταν, λέει, ο Χαρταετός ένα γράμμα, μια επιστολή που έχει «αποστολέα ένα φτωχό και παραλήπτη τον Θεό». Άραγε θα μπορέσει κάποτε να φτάσει στον προορισμό του; Ας δούμε την  ιστορία στους στίχους της Σώτιας Τσώτου που μελοποιήθηκαν από τον Κώστα Χατζή (δίσκος ηχογραφημένος ζωντανά στο επί χρόνια «στέκι» του Κώστα Χατζή, τη μπουάτ «Σκορπιός» στην Πλάκα στις 15 Μαρτίου 1977):

«Κάτι παιδιά στο περιγιάλι
φτιάξαν έναν χαρταετό
με εφημερίδες του μπακάλη
καλάμια από τον Κηφισό.

Γράψαν με κόκκινο μελάνι
με ματωμένα κεφαλαία
όσα η ζωή τους είχε κάνει
κι όσα ποθούσε η παρέα.

Διεύθυνση βάλαν «ουρανός»
κι’ έφυγε ο χαρταετός
αποστολεύς ένας φτωχός
και παραλήπτης ο Θεός.

Τον βρήκαν κάτι σφουγγαράδες
στο Πέραμα την Κυριακή
είχε μπλεχτεί στις καμινάδες
μιας αποθήκης με ρακί.

Πίναν ρακί οι σφουγγαράδες
και το διαβάσαν ως να φέξει
βουρκώνανε σε κάθε λέξη
και μουτζουρώναν τις αράδες.

Σε λάθος χέρια δυστυχώς
έπεσε ο χαρταετός,
αποστολεύς ένας φτωχός
και ο παραλήπτης πιο φτωχός…

Πήγαν στ’ αφέντη τους την πόρτα
και τον πετάξαν βιαστικοί.
Μέσα γιορτή είχαν και φώτα
και παίζαν τζαζ οι μουσικοί.

Τον βρήκανε οι καλεσμένοι
και πώς γελάσανε οι κυρίες,
που είχε ανορθογραφίες
και στ’ όμικρον περισπωμένη.

Άτυχος ο Χαρταετός,
τον κάψανε σε μια γωνιά
αποστολεύς ένας φτωχός
και παραλήπτης η απονιά»

Εμείς όμως ας συνεχίσουμε να βγαίνουμε στους δρόμους με τους «Χαρταετούς» μας ζυγιασμένους καλά σίγουροι πως θα τους καντηλιάσουμε γεμίζοντας τον ουρανό με «περιστέρια, πολύχρωμα μπαλόνια και επαναστατημένα όνειρα».

Καλή Σαρακοστή!

Δέσποινα Παπαδοπούλου 27 Φλεβάρη 2023